Dümen

[bullvar_katip]

küçükresim|upright=0.91|Modern bir gemi dümeni ve pervane Dümen, deniz ve hava taşıtlarının sapma hareketini gerçekleştirmesine yarayan, dikey stabilize üzerindeki kumanda yüzeyi. Hidrolik ve joystick olmak üzere iki tür dümen vardır. Havacılıkta upright=0.91|küçükresim|İstikamet dümeni (yeşil) ve hareket ekseni Hava araçlarında dümen, irtifa dümeninden ayırmak için genellikle istikâmet dümeni olarak anılır. Uçağın uçuş sırasındaki tüm hareketleri uçak üzerindeki basınç dağılımına bağlıdır. Sabit kanatlı bir uçak için temel kontrol yüzeyleri, bu yüzeylerin akışa karşı durup onu bozması ve böylece yüksek basınçlı bir bölge oluşturma prensibiyle çalışırlar. Kontrol yüzeylerinin çalıştığı durumlarda uçağın iki zıt tarafındaki basınç simetrisi bozulur ve bu da istenen hareketi sağlar. Çalışma prensibi küçükresim|upright=0.91|İstikâmet dümeninin hareketlerinin etkisi Dümen (rudder), genellikle kuyruğun art kenarına yerleştirilir. Pilot sol pedala bastığında dümen sola döner ve dümen üzerinde bir yüksek basınç bölgesi oluşur. Dümen sıfır seviyeye gelmedikçe (nötrlenmedikçe) uçak sapma hareketine devam eder. Bazı uçaklarda dümen üzerinde fletner (trim) tab bulunur. İkincil etkileri Yalnız dümenin uçakta meydana getirdiği ikinci bir etki daha vardır. Dümenden dolayı sapma hareketi meydana geldiğinde bir kanadın sahip olduğu hız çizgisel hız diğerininkinden yüksek olduğundan hızlı kanatta daha fazla taşıma elde edilir. Bu yüzden ufak çaplı bir yuvarlanma hareketi de meydana gelir. Dümen ve yatırgaçların bu etkileşimli çalışmaları küçük uçaklarda büyük etkiler yarattığından genelde yatırgaç ve dümen birlikte kullanılır. Yine otomatik pilota sahip uçuş araçlarında bu etkiye rastlanmaz. Ayrıca bakınız Sapma Uçuş denetimleri Kanatçık Flap Trim Denizcilik terimleri Kaynakça Uçuş Denetimleri T.Uyar, 2007 Kategorienizcilik terimleri Kategori:Aerodinamik (havacılık) Kategori:Uçak kumanda yüzeyleri Kategori:Gemi mühendisliği