Ebussuud Efendi

bullvar_katip · 21 Mayıs 2024

Muhammed Ebussuud Efendi veya Hoca Çelebi (d. 30 Aralık 1490, İskilip – ö. 23 Ağustos 1574, İstanbul), Osmanlı şeyhülislamı. Ailesi İskilip civarındaki İmâdlı olduğu için "İmadi" olarak da anılır. Hayatı küçükresim|Ebussuud Efendi'nin mezarı (Mart 2022) 30 Aralık 1490 tarihinde Çorum'un İskilip ilçesinde doğdu. Bazı şarkiyatçılar İmâd’ı Âmid ile karıştırıp Ebüssuûd Efendi’nin Diyarbakırlı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Âlî Mustafa Efendi ve Peçuylu İbrâhim’in İmâd’ı İmâdiye ile karıştırarak Ebüssuûd Efendi’yi Kürt asıllı göstermeleri de yanlıştır. Zira Ebüssuûd Efendi’nin ailesinin şimdi Irak topraklarında kalmış bulunan İmâdiyeli değil İskilip’e bağlı İmâdlı olduğu, çağdaşı bazı kaynaklar da dahil olmak üzere (mesela bk. Hısım Ali, s. 440 vd.) hemen bütün kaynaklarca belirtilmektedir. Şeyh Yavsî'nin oğludur ve anne tarafından da Ali Kuşçu'nun torunudur. 1533'te İstanbul kadılığı görevine atandı; sonra Bursa kadılığına geçti ve 1537'de Rumeli kazaskerliği görevi verildi. Sultan I. Süleyman devrinde 1545 tarihinde Şeyhülislamlığa getirildi. Başarılı olduğu için Sultan I. Süleyman'in ölümünden sonra, II. Selim devrinde de görevini sürdürdü. Bu sultanlarla birlikte çalışarak verdiği fetvalarla I. Süleyman'ın Yezidilere karşı hareketlerini ve II. Selim'in Kıbrıs seferini destekleyen fetvalar verdi. Verdiği fetvaların arasında enteresan olarak Karagöz oyunları gösterileri ve o zaman yeni olarak Osmanlı ülkesine girmekte olan kahve içilmesi konuları bulunmaktadır. Kanuni ve II. Selim devrindeki önemli kanun hareketlerinde bulundu. Kanuni Sultan Süleyman'ın karşısında "padişah emriyle nâ-meşrû’ olan nesne meşrû’ olmaz" çıkışını yaptığı ifade edilir. Osmanlı toprakları dışındaki islam coğrafyasında da itibar sahibi olmuş ve eserlerinin etkisi günümüze kadar devam etmiş bir alimdir. Kanunnameler hazırlattığı ve birçok alim yetiştirdiği için ilmiye sınıfı uzun bir müddet zayıflamamıştır. Ebussuud Efendi aynı zamanda bir şairdi. Kanuni döneminde, Osmanlı yasalarına yaptığı katkılara rağmen Ebussuud Efendi, Anadolu'da Safevî taraftarı Kızılbaşlar için verdiği fetvalarıyla bilinir. Verdiği fetvalar arasında "Kızılbaşların canları, malları helâldir, onlarla savaşırken ölmek şehitliğin en yücesidir" ve "Kızılbaşların kestiği hayvanın eti mundardır, yenmez" gibi, günümüzde de bilinen fetvaları yer alır. Aynı zamanda Ebu Suud Efendi'nin bazı şairlere düşmanlığı da bilinmektedir.O dönem verdiği fetva ile şair Yunus Emre'yi kafir ilan etti ve Yunus Emre'nin şiirlerini okuyanların öldürülmesi gerektiğini savundu. Ebu Suud Efendi'ye göre Yunus Emre'nin 'Cennet cennet dedikleri, bir ev ile birkaç huri / İsteyene ver sen onu, bana seni gerek seni.'şathiyesini okumak idam edilmeyi göze almak demekti. Bunların dışında Hallâc-ı Mansûr ve Vahdet-i Vücûd aleyhine hareketlerde bulundu.Bu akideyi kabul eden Aşık Maşuki ve Bosnalı Hamza Bâlî'nin katline fetva verip idam edilmelerinde rol oynamıştır. Aynı dönem çokça okunan Sadi Şirazi'nin de şiirlerini eleştirmiştir. Ebusuud Efendi 23 Ağustos 1574'te öldü. Mezarı Eyüp'te Daru'l Hadis'in yanında Ebussuud Haziresindedir. küçükresim|sağ|upright=1.09|Ebussuud Efendi'nin Eyüp'teki mezar taşı Eserleri Bilinen 22 adet eseri ile çeşitli risaleleri vardır. "İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim" adlı tefsiri alanında en önemli eserlerden kabul edilir. Bazı eserleri aşağıdaki gibidir: Tefsir İrşadü’l-Aklu’s-Selim Mezaye’l-Kitabü’l-Kerim (Arapça tefsir) Maâk'dü t-tarrâffi evveli sureti'l-Feth minel-Keşşâf Tefsirü sureti'I-Furtan Tef sini sureti'I Müminin Risale fi bahsi imâni'l-Firavn Hukuk Fetavayı Ebussuud Efendi Kanunname-i Ali Osmani (Fatih devrine adını veren kanun) Maruzaat (çeşitli fıkhî ve ameli hükümler) Arâzî-yi Harâcıyye ve Oşriy-ye Hacında Kanun ve Fetvalar Risale fi vakfı'I-men kül ve'n-nufçûd Bidâatü'l-kadî li-ihtiyâcihi fil-müstakbel ve'l-mâzî Fe-tâvâ Kâtiblerine Tenbih el-Fetva'l müteallikti bı-beyânı'I-valftı'I-muteber e lı'l-hasad ve istihlâk) I-galat Gamezâtü I-melih fi evveli mebâhisi kasri'l-âmm mine't-Telvîh Sevâkjbii'l-enzâr fi evâılı Menârı'l-envâr Hasmü'l-hılâffi'l-mesh ale'l-htfaf Risale fi val^fi'I-arazî ve bazı âhkami'l-vakj Rishile fi tescili'I-evkaf Risale fi vakfı't-tâvahîn ale'I-arzı'l-mevkûfe li'l-gayr Öşür Hakkında Risale Dil ve edebiyat Calatüt-ı Ebussuud (Gala-tât-ı Avam) el-Kasîdetü'l-mîmiyye el-Kasâidü'l-Arabiyye Ka-sîde fi nsai's-Sultân Süleyman Münşeat-ı Ebussuud Galatat (yanlış kullanılan kelimeler) Kaside-i Mimiyye (Arapça şiir) Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili’l-Menâr Ğamazâtu’l-Melih Sevâkibü’l-Enzâr fi Evâili Menâri’l-Envâr fi’l-Usûl Akaid Risale fi beyanı'I -kaza ve'l-kader Çeşitli Risale li-ecli'ttaûn Duânâme-ı Ebussu-ûud (Duaname yalın bir dil ile yazılmış dualar ve hadisler) Risale fi ediyeti'l-me'sûre Risale-i Mergûbe Mecmua-ı Deavât Popüler kültürdeki yeri 2011 yapımı Muhteşem Yüzyıl adlı dizide Tuncel Kurtiz tarafından (ölümüne kadar) canlandırıldı. Kaynakça İbrahim Peçevî (Haz. Bekir Sıtkı Baykal), (1981) Peçevi Tarihi, Cilt:1, Ankara:T.C. Kültür Bakanlığı, say. 2., İsmail Hâmi Danişmend, (1971) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi, say. 114. ISBN Dış bağlantılar Ebussuud'un fetvaları Kategori:1490 doğumlular Kategori:1574 yılında ölenler Kategori:16. yüzyıl Osmanlı şeyhülislamları Kategori:İskilip doğumlular Kategori:İstanbul'da ölenler Kategori:Eyüpsultan Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:Şiiliği eleştirenler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Ebussuud Efendi

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi