Egon Balas

[bullvar_katip]

Egon Balas (7 Haziran 1922 –18 Mart 2019), Rumen akademisyen ve matematikçidir. Carnegie Mellon Üniversitesi'nde bir uygulamalı matematikçi ve endüstriyel yönetim ve uygulamalı matematik profesörüydü. Carnegie Mellon'un Tepper İşletme Okulu'nda Thomas Lord Yöneylem Araştırması Profesörüydü ve tam sayı ve ayrık programlama geliştirme konusunda temel çalışmalar yaptı. Yaşamı ve kariyeri Balas, 1922'de Romanya'nın Cluj kentinde Macar-Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Asıl adı, önce Macarca Balázs sonra da Rumence Balaş olarak değiştirilen Blatt idi. Cluj'un tanınmış Yahudi lisesinde matematik ve fizik okudu ve Yahudi oldukları için yüksek akademik görevlerden dışlanan üst düzey fikirlerden öğrendi. Balas, liseden sonra fizikte çalışmaya devam etmek istedi ancak Yahudi karşıtı yasalar tarafından engellendi. Nazizm ile savaşmaya kararlı olarak yeraltı Macar Komünist Partisine katıldı, broşürler dağıttı ve bir grevin örgütlenmesine yardım etti. 1944'te Faşist Macar yetkililer tarafından tutuklandı, işkence gördü ve öleceğini düşündü. 14 yıl ağır çalışma cezasına çarptırıldı, Almanya'ya nakledilirken kaçtı ve evine gitti, burada tüm yakın ailesinin, savaştan önce Cluj'da yaşayan 18.000 Yahudinin çoğuyla birlikte öldürüldüğünü öğrendi. 2.000'den azı kaldıktan sonra geri döndü. 1948'de Balas, savaşın sonunda Auschwitz'den serbest bırakıldıktan sonra Romanya'ya dönen, Holokost'tan kurtulan ve iki kızı olan eşi sanat tarihçisi Edith Balas ile evlendi ve 70 yıl evli kaldı. Halen Komünist Partide olan Balas, Romanya hükûmetinde Dışişleri Bakanlığında ekonomi müdürü olarak hizmet etmek için kendine iktisat dersi verdi ve ortak bir Yahudi soyadı olan doğum adı Blatt'ı Balas olarak değiştirdi. 1952'de bir iktidar mücadelesi sırasında, parti liderleri tarafından tutuklandı ve iki yıldan fazla bir süre hücre hapsinde tutuldu, yine işkenceye maruz kaldı. 1954'te hapishaneden salıverilen Balas, özellikle eşiyle Sovyetler Birliği'ne yaptığı bir gezi, devlet basınında anlatılandan çok daha kötü ekonomik koşulları ortaya çıkardıktan sonra Komünizm ile hayal kırıklığına uğradı. Yöneylem Araştırması Enstitüsü ve Yönetim Bilimleri (INFORMS) web sitesinde bulunan 2016 röportajında Balas, Marksizm ve Sosyalizmi ekonomik olarak anlamlandırmaya çalışarak onlarca yıl geçirdikten sonra geçişinin zorluğunu anlatıyor. Ancak bu hayal kırıklığının matematiğe yönelmesine yardımcı olduğunu da söylüyor. 1959'da, 37 yaşında, Balas kendini o zamanlar ortaya çıkan doğrusal programlama alanına daldı ve bir kereste hasadı (timber-harvesting) problemine yeni bir çözümle tanındı. Çözümüne, günümüzde örtük numaralandırma veya kısıt yayılımı olarak bilinenlere benzer şekilde Eklemeli Algoritma (Additive Algorithm) adını verdi. 1966'da Romanya'yı terk etti ve 1967'de Carnegie Mellon Üniversitesinde görevi kabul etti. Balas, ekonomi alanında bir Diploma Licentiate (Bolyai Üniversitesi, 1949), ekonomi alanında bir doktora (Brüksel Üniversitesi, 1967) ve matematik alanında bir doktora (Paris Üniversitesi, 1968) elde etti. Balas bulgularını çeşitli konferanslarda paylaştı ve 1965'te Yöneylem Araştırması dergisinde yayınladı. Gününün en çok atıf alan optimizasyon makalelerinden biri oldu. Makalede Balas ile birlikte çalışan yardımcı editör William Cooper, daha sonra Balas'ın 1967'de Carnegie Mellon'a getirilmesine yardımcı oldu. (Cooper, Carnegie Mellon'daki Tepper İşletme Okulu'nun öncüsü olan Endüstri Yönetimi Enstitüsünün kurucu öğretim üyesidir.) Matematik alanındaki doktora tezi, Robert Fortet danışmanlığında yönetilen Minimax et dualité en programmation discrète başlıklı ayrık programlama alanındaki çalışmaydı. Balas'ın 1974'te sunduğu ayrık programlama analitik tekniğini araştıran bir metin olan ikinci kitabı, "Ayrık Programlama (Disjunctive Programming)" adıyla 2019'da yayınladı. Egon Balas, tam sayı programlama alanında bir devdi. Tam sayı programlamanın birçok dalına katkıda bulundu: kısıt yayılımı, yükseltme ve proje yöntemi, genişletilmiş formülasyon vb. Matematiksel programlamaya yaptığı katkılardan dolayı, 1995 yılında, yöneylem araştırması alanındaki en yüksek onur olan John von Neumann Teori Ödülü'ne layık görüldü. Hayatının biçimlendirici yıllarının çoğunu baskılarla geçiren bir adam için Balas, Carnegie Mellon'da sahip olduğu akademik özgürlüğün kendisi için çok önemli olduğunu kabul etti. INFORMS röportajında "Kısaca söylemek gerekirse, bu ilk, muazzam yardım ve daha sonraki yıllarda bana iyi davranıldığı için Carnegie Mellon'a hala çok ama çok minnettarım" dedi. Ayrıca çocukken turnuvalarda yarıştığı pinpon konusunda da uzmandı. Bir yetişkin olarak 95 yaşına kadar tenis oynadı. Bazı seçilmiş yayınları E. Balas, A. Saxena: Optimizing Over the Split Closure, Mathematical Programming 113, 2 (2008), 219–240. E. Balas, M. Perregaard: A Precise Correspondence Between Lift-and-Project Cuts, Simple Disjunctive Cuts, and Mixed Integer Gomory Cuts for 0-1 Programming, Mathematical Programming B (94), 2003; 221–245. E. Balas, S. Ceria, G. Cornuéjols: Mixed 0-1 Programming by Lift-and-Project in a Branch-and-Cut Framework, Management Science 42, 1996; 1229–1246. E. Balas: The Prize Collecting Traveling Salesman Problem: II Polyhedral Results, Networks 25, 1995; 199–216. E. Balas, S. Ceria, G. Cornuéjols: A Lift-and-Project Cutting Plane Algorithm for Mixed 0-1 Programs, Mathematical Programming 58, 1993; 295–324. E. Balas: The Prize Collecting Traveling Salesman Problem I, Networks 19, 1989; 621–636. E. Balas, J. Adams, D. Zawack: The Shifting Bottleneck Procedure for Job Shop Scheduling, Management Science 34, 1988; 391–401. E. Balas, V. Chvátal, J. Nesetril: On The Maximum-Weight Clique Problem, Mathematics of Operations Research 12, 1987; 522–536. E. Balas: Disjunctive Programming, Annals of Discrete Mathematics 5, 1979; 3–51. E. Balas: An Additive Algorithm for Linear Programming in Zero-One Variables, Operations Research 13 (4), 1965; 517–546. Ödülleri ve onurlandırılması National Academy of Engineering, 2006 IFORS Hall of Fame, 2006 Honorary Doctorate in Mathematics, University of Waterloo, 2005 Hungarian Academy of Science, external member, 2004 INFORMS Fellow, 2002 Honorary Doctorate in Mathematics, Miguel Hernandez University, Elche, Spain, 2002 EURO Gold Medal, 2001 John von Neumann Theory Prize, INFORMS, 1995 Senior U.S. Scientist Award of the von Humboldt Foundation, 1980–1981 Ölümü Rumen matematikçi ve akademisyen Egon Balas 18 Mart 2019'da Bükreş'te 96 yaşında ölmüştür. 2000 yılındaki otobiyografisi Özgürlük İsteği: Faşizm ve Komünizm Üzerinden Tehlikeli Bir Yolculuk (Will to Freedom: a Perilous Journey through Fascism and Communism) 6 dile çevrildi ve yayımlandı. Notlar Kaynakça E. Balas: Will to Freedom: A Perilous Journey through Fascism and Communism (Syracuse University Press, 2000) (translated in Hungarian, Romanian, French, Italian, and German). E. Balas: Some Thoughts on the Development of Integer Programming During My Research Career, European Journal of Operational Research, 2002, 141 (1) pp.1–7. Konuyla ilgili yayınlar Graham K. Rand: Egon Balas, Profiles in Operations Research (eds.: A.A. Asad, S.L. Gass), International Series in Operations Research and Management Science, 147, Springer, 2011. Dış bağlantılar Kategori:1922 doğumlular Kategori:2019 yılında ölenler Kategori:Rumen bilim insanları Kategori:Matematikçiler Kategori:Carnegie Mellon Üniversitesi öğretim üyeleri Kategori:Ulusal Mühendislik Akademisi üyeleri Kategori:Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Rumen göçmenler