Ekonomik düşünce okulları

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

[[Dosya:Wealth of Nations title.jpg|küçükresim| Ulusların Zenginliği ekonomi alanındaki ilk modern kitap olarak kabul edilir]] İktisadi düşünce okulları, bir "düşünce okulu" olarak tanımlanabilecek kadar önemli iktisat teorilerini kapsamaktadır. Buradaki sınıflandırmada iktisadi düşünce okullarının ve temsilcilerinin bir sınıflandırması yapılmasıyla birlikte günümüzdeki çoğu ekonomistin bir düşünce okulundan bağımsız olarak teoriler öne sürdüğü bilinmektedir. İktisadi düşünce kabaca üç evreye ayrılabilir: Modern dönem öncesi (Greco-Roman, Hindistan, Pers, Hilâfet ve Çin dönemi), Erken modern (merkantalizm, fizyokrasi) ve Modern dönem (18 yüzyılda Adam Smith ile başlayan Klasik ekonomi) Ekonomi sistematik olarak modern dönemde gelişmiştir. Günümüzdeki ekonomistlerin çoğu ortodoks ekonomi de denilen ana akım iktisat yaklaşımını izlemektedirler. Ana akım iktisat yaklaşımı kendi içinde tuzlu su ekonomi(temsilcileri; Berkeley, Harvard, MIT, Pennsylvania, Princeton ve Yale) ve Laissez faire düşüncesini temsil eden tatlı su ekonomisi(temsilcileri; Chicago okulu, Carnegie Mellon University,Rochester Üniversitesi ve Minnesota Üniversitesi) olarak bir ayrıma tabi tutulmaktadır. Bu düşünce okullarının ikisi de neoklasik sentez ile ilişkilidir. Günümüzde kurumsal iktisatın etkisinin azalması ve geçerliliğinin yitirilmesi nedeniyle, Heterodoks yaklaşımların hakimiyeti söz konusudur. Son Heteredoks yaklaşımlar Feminist ekonomi, Yeşil ekonomi, Post otistik ekonomi ve Termoekonomi olarak bilinmektedir. Heteredoks yaklaşımlar daha çok ana akıma iktisata karşı eleştiri merkezli hareket etmektedir. Örneğin: Feminist ekonomi kadın işgücünün yeterince önemsenmediğini ve göz ardı edildiğini savunuyor Yeşil ekonomi ekosistemlerin korunması adına doğanın tüm süreç ve fonksiyonlarını sermaye birikim sürecinin bir parçası haline getirmeyi savunuyor. İktisat eğitiminin yalnızca Neoklasik ve Neoliberal öğretilerle desteklendiği ve İktisat biliminin ürettiği çıktıların ve vardığı sonuçların günümüz ekonomik sıkıntılarına çözüm üretemediği yönünde eleştirileri bulunmaktadır. Antik İktisadi Düşünce küçükresim|upright=0.68| Modern dönem öncesinin önemli iktisatçılarından İbn-i Haldun'un Tunus'taki heykeli Çanakya Ksenofon Aristo Qin Shi Huang Wang Anshi İslami İktisat Muhammed Ebu Hanife Ebu Yusuf Farabi Kabûs bin Vuşmgîr İbn-i Sina İbn Miskeveyh El Gazali El-Mawardi Nasîrüddin Tûsî İbn Teymiye İbn-i Haldun El-Maqrizi Skolastisizm Nicole Oresme Akinolu Thomas Salamanca Okulu Leonardus Lessius Merkantilizm küçükresim|upright=0.68| Erken modern dönemin önemli iktisatçılarından François Quesnay Geç Orta Çağ ve erken Rönesans döneminde Avrupa'da iktisadi politika, iktisadi faaliyetleri soylular ve kilisenin elde ettiği gelirleri arttırmak amacıyla vergilendirilmesi gerek bir mal olarak ele almıştır. İktisadi mübadeleler, geçiş ücreti veya panayır kurma düzenlemeleri yanında lonca kısıtlamaları ve riba (aşırı faizcilik) üzerindeki dini kısıtlamalar gibi feodal düzenlemelerle denetim altına alınmıştır. İktisadi politika belirli bir alandaki ticareti teşvik etmek amacıyla tasarlanmıştır. Sosyal sınıfların önemli olması nedeniyle, din veya ahlâka dayanarak farklı sınıflar için izin verilen stilleri, maddeleri ve satınalma sıklıklarını içeren kıyafet ve barınma düzenlenlemeleri uygulanmıştır. Niccolò Machiavelli, Prens adlı kitabında iktisadi politikayı tavsiye biçiminde ilk kez kuramsallaştıran yazarlardan olmuştur. Bunu, prensler ve cumhuriyetler harcamalarını sınırlandırmalı ve zengin veya nüfusu fazla olanın diğerlerini soyması engellenemeli diyerek yapmıştır. Bu sayede bir devlet vatandaşları üzerine ağır külfetler yüklememesi nedeniyle cömert olarak nitelendirilir. Gerard de Malynes Edward Misselden Thomas Mun Jean Bodin Jean Baptiste Colbert Josiah Child William Petty John Locke Charles Davenant Dudley North Ferdinando Galiani James Denham-Steuart Fizyokratlar İktisadi Düşünceler Tarihine Avusturya Bakışı isimli kitabında Murray Rothbard, modern iktisat tarihinin Adam Smith yerine fizyokratlarla başlaması gerektiğini öne sürmektedir. Anne Robert Jacques Turgot François Quesnay John Law Pierre le Pesant de Boisguilbert Richard Cantillon Klasik İktisat küçükresim|upright=0.68| Modern dönemin kurucusu sayılan iktisatçı Adam Smith Klasik iktisat, aynı zamanda klasik politik iktisat olarak da anılmaktadır, ana akım iktisatın 18. ve 19. yüzyıldaki özgün biçimidir. Klasik iktisat piyasaların dengeye gelmesi eğilimi ve değer kuramları üzerine yoğunlaşmaktadır. Neo-klasik iktisat temelde değer kuramında faydacı olması ve modelleri ile denklemlerinde temel olarak marjinalist kuramı kullanması ile klasik iktisattan ayrılmaktadır. Marksist iktisat da klasik kuramdan hareketle oluşturulmuştur. Anders Chydenius (1729–1803), İskandinav tarihinin önde gelen klasik liberallerindendir. Finlandıyalı bir rahip ve parlamento üyesi olan Anders Chydenius, 1765 yılında Ulusal Kazanç (The National Gain) isminde bir kitap yayınlamıştır. Bu kitabında ticaret ile sanayi serbestisi hakkında fikirler öne sürerek ve ekonomi ile toplum arasındaki ilişkiyi araştırarak, Adam Smith'in benzer fakat daha kapsamlı kitabı Ulusların Zenginliği'nden on bir yıl önce liberalizmin prensiplerini belirlemiştir. Anders Chydenius'a göre demokrasi, eşitlik ve insan haklarına saygı ilerlemeye ve tüm toplumun mutluluğuna giden tek yoldur. Francis Hutcheson Bernard de Mandeville David Hume Adam Smith Thomas Malthus James Mill Francis Place David Ricardo Henry Thornton John Ramsay McCulloch James Maitland, 8th Earl of Lauderdale Jeremy Bentham Jean Charles Léonard de Sismondi Johann Heinrich von Thünen John Stuart Mill Karl Marx Henry George Henry Charles Carey Nassau William Senior Edward Gibbon Wakefield John Rae Thomas Tooke Robert Torrens Amerikan İktisat Okulu Alexander Hamilton John Quincy Adams Henry Clay Mathew Carey Henry Charles Carey Abraham Lincoln Friedrich List Otto Von Bismarck Arthur Griffith William McKinley Fransız Liberal Okul Frédéric Bastiat Maurice Block Pierre Paul Leroy-Beaulieu Gustave de Molinari Yves Guyot Jean-Baptiste Say Léon Say Alman Tarih Okulu Friedrich List Wilhelm Roscher Gustav von Schmoller Werner Sombart Max Weber Joseph Schumpeter Karl Polanyi İngiliz Tarih Okulu Edmund Burke Richard Jones Thomas Edward Cliffe Leslie Walter Bagehot Thorold Rogers William J. Ashley William Cunningham Fransız Tarih Okulu Clément Juglar Charles Gide Albert Aftalion Émile Levasseur François Simiand Ütopyacı İktisat William Godwin Charles Fourier Robert Owen Marksist İktisat küçükresim|upright=0.68| Marksist iktisatın kurucusu Karl Marx Marksist İktisat, Karl Marx ve Friedrich Engels'in çalışmaları sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu iktisat okulu değerin emek teorisi üzerine yoğunlaşmaktadır ki Marx bunu emeğin sermaye tarafından sömürülmesi olarak ele almıştır. Dolayısıyla, Marksist iktisatta değerin emek teorisi, kapitalist bir toplumda sadece fiyat teorisi değil emeğin sömürüsünün ölçülmesinde bir yöntemdir. Karl Marx Friedrich Engels Karl Kautsky Rosa Luxemburg Georgy Valentinovich Plekhanov Nikolai Bukharin Otto Baner Ernst Mandel Paul Sweezy Nobuo Okishio Shigeto Tsuru Devlet Sosyalizmi Henri de Saint Simon Ferdinand Lassalle Johann Karl Rodbertus Eduard Berstein Fabian Toplumu Piyasa Sosyalizmi Ricardocu Sosyalizm John Gray Thomas Hodgskin Hristiyan Sosyalizmi Frederick Maurice Pierre Guillaume Frédéric le Play Anarşist İktisat Anarşist iktisat baskıcı sosyal kurumlar tarafından yönetilmeyen üretim ve mübadele biçimlerini anahatlarıyla belirlemeye çalışan bir kuramlar bütünüdür. Anarko-kapitalistler rekabetçi serbest piyasanın dinamiklerinin zorunlu devlet kontrolü olmadan özgürce işlediği bir toplum arzularlar. Birçok diğer anarşist iktisatçı ise kapitalist mülkiyet ve kapitalist üretim biçimleri kaldırılmadan ekonomilerin gerçek anlamda serbest olamayacağını ileri sürmektedir. Charles Fourier Pierre-Joseph Proudhon Peter Kropotkin Mikhail Bakunin Dağılımcılık Dağılımcılık geç 19. yüzyılda ve erken 20. yüzyılda Papa Leo XIII'ün Rerum Novarum genelgesindeki ve Papa Pius's XI'in Quadragesimo Anno genelgesindeki öğretileri yansıtmak amacıyla Katolik düşünürler tarafından formüle edilmiştir. Dağılımcılık kapitalizm ve sosyalizm arasında üçüncü bir yol arayışıdır ve arzusu özel mülkiyet varlığını korurken toplumu Hristiyan adalet kuralları çerçevesinde şekillendirmektir. G. K. Chesterton Hilaire Belloc Kurumsal İktisat Gunnar Myrdal Thorstein Veblen John Rogers Commons Wesley Clair Mitchell John Maurice Clark Robert A. Brady Clarence Edwin Ayres Romesh Dutt John Kenneth Galbraith Geoffrey Hodgson Ha-Joon Chang Yeni Kurumsal İktisat Douglass North Oliver E. Williamson Ronald Coase Daron Acemoğlu Neoklasik İktisat Neoklasik iktisat günümüzde kullanılan baskın iktisat biçimidir ve iktisatçılar arasında en çok taraftarı olunan akımdır. Eleştirenler tarafından genellikle Ortodoks İktisat olarak adlandırılır. Bu yaklaşımın daha spesifik bir açıklaması Lionel Robbins'in An Essay on the Nature and Significance of Economic Science (1932) (İktisadi Bilimin Doğası ve Ehemmiyeti Üzerine Bir Deneme) adlı makalesinde:"insan davranışlarını alternatif kullanımları olan kıt kaynaklar arasındaki ilişkiler şeklinde çalışan bilim" olarak verilmektedir. Kıtlık, kullanılabilir kaynakların tüm ihtiyaç ve istekleri karşılayamaması anlamına gelmektedir. Eğer kıtlık ve kullanılabilir kaynakların alternatif kullanımları olmazsa herhangi bir iktisadi sorun da olmaz. William Stanley Jevons Francis Ysidro Edgeworth Alfred Marshall John Bates Clark Irving Fisher Knut Wicksell Lozan Okulu Antoine Augustin Cournot Léon Walras Vilfredo Pareto Avusturya Okulu Avusturya iktisat okulu, değerin emek teorisi, istatistiksel veriden hareketle teorik çıkarımlar, yumuşak para ('loose money'), matematiğin ve iktisadi modellemenin önemi ve özel mülkiyetin korunması ve cebri sözleşmeler (force of contract) dışında devletin piyasaya müdahelesi gibi önemli (bazıları da ikincil) konularda klasik ve neo-klasik teorileri reddeder. Okul, insanların seçim ve eylemlerini subjektif yorumlama ve marjinal fayda (neo-klasik iktisada bu kavramı vermişlerdir) vasıtasıyla açıklamaktadır. Nedensel akıl yürütmenin tümdengelimci zincirini takip ederek iktisadi eylem teorilerini araştırırlar. Ekonomik büyümenin itici gücü olarak girişimciyi görürler. Avusturya okulununu temel bir atak noktası da Zirve-Dip döngüsünün normal bir iktisadi düzen olduğudur ki bu tarz döngülerin merkezi plancılar tarafından yapılan parasal manipülasyonların belirtisi olarak ortaya çıktıklarını öne sürerler. Okul, genelde tartışmalı olsa da, tarihsel olarak etkili olmuştur. En tanınmış Avusturyalı iktisatçı belki de, "para teorisi ve iktisadi dalgalanmalar konusunda yaptığı öncü çalışmalar ve iktisadi, sosyal ve kurumsal fenomenlerin karşılıklı bağımsızlıklarının etkili analizi" nedeniyle Nobel İktisat Ödülünü almış olan, Friedrich von Hayek'tir. Carl Menger Eugen von Böhm-Bawerk Ludwig von Mises Freidrich Hayek Friedrich von Wieser Henry Hazlitt Israel Kirzner Murray Rothbard Robert P. Murphy Lew Rockwell Peter Schiff Marc Faber Walter Block Hans Hermann-Hoppe Jesús Huerta de Soto Fritz Machlup Stockholm Okulu Gunnar Myrdal Bertil Ohlin Keynesyen İktisat küçükresim|upright=0.68| Modern makro ekonominin kurucusu John Maynard Keynes John Maynard Keynes Joan Robinson N. Gregory Mankiw Paul Krugman Peter Bofinger Joseph Stiglitz Chicago Okulu Frank H. Knight Jacob Viner Milton Friedman George Stigler Harry Markowitz Merton Miller Robert Lucas, Jr. Eugene Fama Myron Scholes Gary Becker Edward C. Prescott James Heckman Carnegie Okulu Herbert Simon Richard Cyert James March Victor Vroom Oliver E. Williamson John Muth Neo-Ricardoculuk John von Neumann Piero Sraffa Luigi L. Pasinetti Vladimir K. Dmitriev Modern Okullar Ana akım iktisat: Ana akım iktisat, genellikle Heteredoks yaklaşım ve diğer okulların dışında kalan ekonomi okulları için kullanılmaktadır. Heteredoks ekonomi: Modern Heteredoks ekonomi okulları, Feminist ekonomi, Yeşil ekonomi, Post otistik ekonomi, Termoekonomi, Marksist iktisat, Kurumsal iktisat, Sosyalist ekonomi, İkili ekonomi ve Ekolojik ekonomi olarak sayılabilir. Günümüzdeki Heterodoks Okullar Kamu Tercihi Okulu Yeni Keynesyen İktisat Yeni Klasik Makroiktisat Evrimci İktisat Avusturya Okulu Chicago Okulu Freiburg Okulu Keynesyen İktisat Post-Keynesyen İktisat Lozan Okulu Stockholm Okulu Marksist İktisat Kurumsal İktisat Neo-Ricardoculuk Diğer 20. Yüzyıl Okulları Anaakım İktisatta Görüşler İktisat alanı dışında Görüşler Ayrıca bakınız İktisadi düşünceler tarihi Notlar Kaynakça Kategori:Ekonomi düşüncesi tarihi Kategori:Ekonomi listeleri Kategori:Bilim listeleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Ekonomik düşünce okulları

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi