El-Azm ailesi

[bullvar_katip]

El-Azm Ailesi ( Arapça: آل العظم ) önde gelen Şamlı bir ailedir. Osmanlı Suriyesi'ndeki siyasi etkileri, aile üyelerinin Ma'arretü'n-Nu'man ve Hama'yı yönetmeleriyle 18. yüzyılda başladı. Ailenin bir çocuğu olan İsmail Paşa el-Azm, 1725 yılında Şam Eyaleti valisi olarak atandı. 1725-1783 yılları arasında, Esad Paşa el-Azm de dahil olmak üzere, aile üyeleri, Sayda Eyaleti, Trablusşam Eyaleti, Hama, Halep Eyaleti, ve Mısır Eyaleti'ndeki periyodik atamalara ek olarak, Şam'da 47 yıl iktidarda kaldılar. Ailenin etkisi 19. yüzyılda azaldı ve gerçek bir hanedan kurulamadı. Kökenler Azm ailesinin kökenleri nispeten belirsizdir ve kanıtlar "çelişkili ve genellikle yetersiz" olarak tanımlanmıştır. Osmanlı Suriyesi'nin en önemli ailelerinden biri olan el-Azm'lar Anadolu'nun Konya bölgesinden gelmiş olabilirler; dolayısıyla Türkiye'deki kökleri, Suriye vilayetlerinde Osmanlı subayı olarak üst düzey görevlerde bulunan aile üyelerinin işe alım ve kariyer kalıplarına ışık tutabilir. El-Azm'lar, "muhtemelen Türk soyundan gelen kırsal bir eşraf" olan İbrahim el-Azm'ın on yedinci yüzyılın ortalarında düzeni sağlamak için Ma'arretü'n-Nu'man'a gitmesiyle bölgede önemli bir etki olarak ortaya çıkmaya başladı. Ölümü üzerine İbrahim el-Azm'ın oğulları İsmail Paşa el-Azm ve Süleyman Paşa el-Azm, babalarının görevini tamamlayarak, Osmanlı yönetimi tarafından Humus, Hama ve Ma'arretü'n-Nu'man’da kalıtsal iltizamlarla ödüllendirildiler. Ailenin bir üyesi olan Profesör Sadık Celal el-Azm tarafından kaleme alınan bir makalede, giriş yazısı yazarı , el-Azm'ı şöyle tanımlamaktadır: Türk köken teorisine ek olarak, bir Arap kökeninin de mümkün olduğuna inanılmaktadır. Özellikle Azm ailesinin "on altıncı yüzyılda Şam-Medine kervan yolunu koruyarak Osmanlılara hizmet eden ve daha sonra Anadolu'ya, ardından da Ma'arra'ya göç eden kuzey Hicaz'daki Beni Azm kabilesinin" bir parçası olduğuna inanılmaktadır. Aslında, Ancak, "Azm'ların kendilerinin bedevi kökenli olduklarını iddia ettiklerine dair hiçbir kanıt yoktur". Tartışma Dr. Şamir Şimon ve Dr. Abdülkerim Rafık tarafından yapılan açıklamalar ışığında anlaşılabilir. Dr. Şamir Şimo, "görüşlerden hiçbiri kesin kanıtlarla desteklenmese de ikincisi [yani Bedevi teorisi] daha kabul edilebilir görünmektedir. On yedinci ve on sekizinci yüzyıllarda Suriye'nin gerçeklerinde, Osmanlı hizmetindeki bir Bedevi ailesinin kısmen Türkleşmesi ve bir süre Anadolu'da yaşaması, bir Türk ailesinin kökenlerini yanlış bir şekilde bir Bedevi kabilesine atfederek prestij kazanmaya çalışmasından daha olasıdır." Öte yandan, Dr. Abdülkerim Rafık "bedevi kısmına bağlı kalmadan yerel köken teorisini tercih etmektedir." "Sadeddin'in [Paşa el-Azm] "un autre pacha arabe de nation" olduğunu ve Mehmed'in [Paşa el-Azm] Arap bir aileden geldiğini" belirten birincil kaynaklara yanıt olarak... ['Azm'ların Arap topraklarından (al-bilad al-'Arabiyya) gelen "Araplar" (awlad al-'Arab) olduğunu" iddia eden Dr. Rafık, bu ifadelere, özellikle de Osmanlı'nın aksine "yerel" anlamına geldiğini düşündüğü "Arap" sıfatına büyük bir dikkatle yaklaşılması gerektiğini savunmaktadır. Son olarak, "Süleyman Paşa el-Azm'ın tek kelime Arapça bilmediğine, Mehmed'in ise görünüşe göre tamamen Araplaşmış olduğuna" dair kanıtlar bulunduğunu belirtmek önemlidir. İktidara yükselmeleri Daha sonra Trablusşam valisi olan İsmail Paşa, yeniçerilerin farklı grupları arasındaki çatışmaların Hac kervanının zamanında yola çıkmasını engellemesi üzerine müftünün isteği üzerine 1725 yılında Şam'a nakledildi. Kardeşi Trablusşam valisi, oğlu da Sayda valisi oldu. 1730 yılında Sultan III. Ahmed tahttan indirildiğinde hepsi görevden alındı, ancak bu uzun sürmedi. İsmail Paşa'nın kardeşi Süleyman Paşa el-Azm, 1733-1738 yılları arasında ve 1741'den 1743'teki ölümüne kadar tekrar Şam valisi oldu. Yerine 1743-1757 yılları arasında hüküm süren yeğeni Esad Paşa el-Azm geçti ve Osmanlı döneminde Şam'ın en büyük valisi olarak kabul edildi. Esad Paşa üç yıllık bir mücadelenin ardından tüm yerel düşmanlarının üstesinden geldi. Onun döneminde Hama ve Humus, Şam Vilayeti'ne eklendi. Esad Paşa'nın hacı kervanının güvenliğini sağlama becerisine rağmen, İstanbul'daki yeni Osmanlı yetkilileri on dört yıllık yönetimden sonra 1757'de onu görevden aldılar. Dönemin Sadrazamı Ragıp Paşa, ikisi arasında yapılan bir anlaşmanın başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından onu "köylü oğlu köylü" olarak suçladı. Ayrıca İstanbul Kızlar Ağası, el-Azm'ı, hacı kervanıyla Şam'dan geçerken kendisine iyi bakmadığı için sevmiyordu. Osmanlı Devleti de el-Azm'ın görev süresi boyunca biriktirdiği servete el koymakla ilgileniyordu. Toplanan büyük miktardaki para, devletin parasını yeniden değerlemesine neden oldu. Esad Paşa Halep'e nakledildi ve daha sonra azledilerek idam edildi. Bu, ailenin altın çağının sonu oldu. Aile, bir miktar nüfuz sahibi olmaya devam etti ve birçok üyesi daha sonra vali olarak görev yaptı, ancak büyük günleri sona ermişti. Ailenin Şam'ı yöneten son üyesi 1795-1807 yılları arasında aralıklı olarak görev yapan Abdullah Paşa el-Azm'dır. Aile adını korumak 18. yüzyılın ortalarında el-Azm ailesi, aile dışındaki güç merkezleriyle uzlaştı. Sonuç olarak, ailenin iki üyesi, Leyla bint es-Seyyid İbrahim el-Azm ve Hatice bint Nasuh Paşa, Azm soyadını korumak için ailenin hizmetindeki Türk Memlüklerle evlendiler. Leyla'dan gelen soy, ailenin bu kolunun Hama çevresinde yoğunlaştığını ve birçoğunun burada hükümet görevlerinde bulunduğunu göstermektedir. Miras El-Azm'ın dönemi Şam'a bir inşaat patlaması getirmiş, birçoğu bugün hala ayakta olan düzinelerce hamam, han, okul ve çarşı inşa edilmiştir. Bunların en ünlüleri Şam'daki Azm Sarayı ve Hama'daki Azm Sarayı olup, her ikisi de Esad Paşa el-Azm tarafından saray konutları olarak inşa edilmiştir. Soyadının farklı çevirileri Osmanlı döneminde soyadları kullanılmamıştır. Aile üyeleri on dokuzuncu yüzyılda Azm sülalesine atıfta bulunarak Azmzade soyadını kullanıyordu ve zade soyluluğu gösteren bir ekti. Arap harflerinden çevrilen ismin Latince yazılışı zaman içinde evrim geçirmiş ve artık farklı şekillerde yazılmaktadır. Bazı aile üyeleri aynı aileye mensup olmalarına rağmen Azme, Aladem, Alazm, Aladam, Alzm ya da başka soyadlarına sahiptir. Buna ek olarak, ailenin Türkiye'de kalan bazı üyeleri, soyadlarını zorunlu kılan ve soylulara atıfta bulunulmasını yasaklayan 1934 tarihli bir yasanın yürürlüğe girmesinin ardından seçilen çeşitli farklı soyadlarına sahiptir. Bazılarının kelime anlamı "kemiğin oğlu" olan Kemikoğlu soyadını kullanıp kullanmadığı net değildir. Ailenin üyeleri İsmail Paşa el-Azm, Osmanlı'nın Hama, Humus, Trablusşam ve Şam'ın valisi Süleyman Paşa el-Azm, Osmanlı'nın Trablusşam, Sayda ve Şam'ın Osmanlı, İsmail Paşa'nın kardeşi Esad Paşa el-Azm, Osmanlı'nın Hama ve Şam'ın valisi, İsmail Paşa'nın oğlu Azmzade Sadettin Paşa, Osmanlı'nın Halep ve Mısır valisi (diğerlerinin yanı sıra), İsmail Paşa'nın oğlu Muhammed Paşa el-Azm, Osmanlı'nın Sayda ve Şam valisi, Esad Paşa'nın oğlu Abdullah Paşa el-Azm, Şam'ın Osmanlı valisi, Muhammed Paşa'nın oğlu Azmzade Sadık el-Muyad, Osmanlı'nın Cidde valisi, Bulgaristan İmparatorluk Komiseri Salih Azdaşir Bey'in oğlu Suriye eski başbakanı Hakkı el-Azm Halid el-Azm, altı kez Suriye'nin eski başbakanı Sadık Celal el-Azm, Şam Üniversitesinde Modern Avrupa Felsefesi Fahri Profesörü Ailenin adını taşıyan binalar Süleyman Paşa Hanı Esad Paşa Hanı Azm Sarayı, Şam'da Azm Sarayı (Hama), Hama'da Kaynakça Konuyla ilgili yayınlar Kategori:Türk asıllı Suriyeliler Kategori:Şam tarihi Kategori:Suriyeli aileler Kategori:Arapça soyadları Kategori:İncelenmemiş çeviri içeren sayfalar