Ermenistan Azerileri

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

upright=1.36|thumbnail|1886-1890'larda şimdiki Ermenistan topraklarında azerbaycanlıların yaşadıkları bölgeler Önceleri sayıları birkaç yüz bin kişiye ulaşan, Ermenistan'da yaşayan Azeri ve diğer Türk nüfusun (Erivanlı, Yerevanlı, "Yeraz" veya Batı Azerbaycanlı (Qərbi Azərbaycanlı), Dağlık Karabağ Sorunu olduktan sonra (1988–1991) sayısı artık sıfıra yaklaşmıştır. Bu yıllarda Ermenistan Azerileri Dağlık Karabağ Sorunu yüzünden, baskı ve tecavüzlere maruz kalıp, Ermenistan'ı terk etmeye mecbur kaldılar. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin bilgilerine göre, Ermenistan'da halihazırda tahminen birkaç yüz Azeri yaşamaktadır. ki, bunların çoğunluğunu bölgede yaşayan Ermenilerle evlenmiş Azerileri ve yaşlı veya hasta olduğu için Ermenistan'ı terk edemeyen Azeriler oluşturmaktadır. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nin, raporuna göre, bu kişiler ayrımcılığa maruz kalmamak için adlarını değiştirmekte ve kimliklerini gizlemektedirler. 1828 yılından başlayıp 1988-1989 yıllarında zirveye ulaşan, “Türksüz Ermenistan” politikası yüzünden, şimdiki Ermenistan sınırlarında 605'ten fazla yerleşim biriminde hiçbir Azeri kalmamıştır. 1,5 milyondan fazla Azeri doğduğu toprakları terk etmek zorunda kaldı. 500 binden fazla silahsız Azeri öldürüldü. Hankendi'nden Akbaba'ya, Kazah'tan Göyçe'ye kadar Azerbaycan'ın 40 bin m2'lik toprağı Ermenilerin kontrolüne girdi. Ermeni tarihçisi Leo'nun yazdığına göre Batum Antlaşmasına göre Ermenistan'ın yüzölçümü 8.400 m2 olarak belirlenmiştir, buysa ancak Sevan Gölü etrafında Ermenilerin defnedilmesi için bir mezarlık olacak büyüklükte bir toprak anlamına geliyordu. Buna karşın Azerilerin yaşadıkları toprağın büyüklüğü en az 20 bin m2 kadar olmuştur. 1916 yılında Erivan Guberniyasında yaşayan Azeri nüfusu 373.582 kişiden oluşmaktaydı. Günümüzde aynı topraklarda bir tek Azeri kalmamıştır. Tarih Ermeni asıllı Amerikalı tarihçi George Burnutian'ın araştırmalarına göre, Erivan Hanlığı 19. yüzyılın ilk çeyreğinde Doğu Ermenistan'ın çoğu olmak üzere, yaklaşık 18 bin m2'lik bir toprağı çevirmiştir. "Söz konusu arazi büyük oranda dağlık ve kuraktı; 100 bin kişiden oluşan nüfusunun %80'ına yakınını Müslümanlar Farslar, Azeriler, Kürtler) oluştururken, geri kalan %20'si Hristiyanlar'dan (Ermeniler) oluşmaktaydı." Erivan Hanlığı 1828 yılında Rusya topraklarına katılmasından hemen sonra, büyük bir Müslüman nüfusu (Azeri, Kürt, Lezgi ve değişik göçebe halkları) bölgeyi terk etmiştir. Bunun üzerine Çarlık Hükûmeti tarafından önemli oranda İran Ermenileri buraya göç ettirildi. Hristiyan'lar tarafından destek gören Rusya hükûmeti Türkiye ve İran'da yaşayan Ermeniler'in buralara göç etmesini doğrudan desteklemekteydi. Bu nedenle Ermeni göçü 19. yüzyıl]] boyunca ve 20. yüzyılın erken dönemine kadar aralıksız devam etmiştir. Bu sürecin sonunda 1832 yılında eski Erivan Hanlığı topraklarında yaşayan yerli ve muhacir Ermeni sayısı, Müslüman sayısını geçmiştir. Brockhaus ve Efron Ansiklopedik Sözlüğü'ne göre, buradaki Azerilerin büyük kısmı (söz konusu kaynakta her ne kadar "Azerbaycan Tatarları"'ndan bahsedilmekteyse de) 20. yüzyılın başlarında halen Rusya Ermenistanı'nda yaşamaktaydı. O zaman bölgedeki 300 bin nüfuslu Azeri Erivan Vilayeti nüfusunun %37,5'ini teşkil ediyordu. Bu halkın çoğunluğu kırsal alanlarda yaşamaktaydı ve geçimini tarım ve halıcılıkla sağlıyordu. Vilayet merkezi Erivan da dahil olmak üzere, vilayete bağlı 7 kazanın 4'ünde Azeriler nüfus çoğunluğunu oluşturmaktaydır. Tarihçi Luici Villari ye göre 1905de (Ermeni-Müslüman savaşı esnasında) Erivan'da Azeriler ekonomik bakımdan Ermenilerden daha gelişmişlerdi. [[Dosya:Azeris from Iravan.jpg|küçükresim|sol|upright=1.36|Azeriler 1860 yılında Erivanda]] Ermenistan Azerileri için 20. yüzyıl, baskı, ayrımcılık ve ülkenin demografisini tamamen değiştiren kitlesel ve zoraki sürgün'ler devri idi. Buna rağmen Dağlık Karabağ münakaşasına kadar onlar Ermenistan'ın en büyük etnik azınlığını teşkil etmeye devam ediyorlardı. 1905–1907 yıllarında Erivan Guberniyası Ermeniler ve Azeriler arasında yaşanan kanlı savaşın arenası oldu. Savaş, Rusya İmparatorluğu tarafından doğurulup, toplumun dikkatini Rus Devrimi'nden almak için, tarihte o zamana kadar birbiri ile münakaşada olmayan bu iki halkın arasına fitne vasıtası ile düşmanlık sokuldu. Azerbaycan ve Ermenistan'ın 1918'de bağımsızlık ilan etmesi durumu daha da gerginleştirdi. Her iki devlet de aynı toprakları kendi himayeleri altında görmek istiyorlardı. Ermenistan kendi iddialarını gerçekleştirmek için Müslümanların lehine siyasete girişti. Kanlı ve vahşi kırım, Azerilerin bir kısmının ölümüne, bir kısmının da Azerbaycan'a, Türkiye'ye ve İran'a kaçmasına sebep oldu. Hatta Sovyet İttifakı'nın şekillenmesinden sonra birçoğu geri dönemedi; 1926 yılında kayıtlara göre Ermenistan'da yalnız 78 bin Azeri yaşıyordu. 1948–1950 yıllarında Sovnarkom Azeriler, Ermenistan'dan Azerbaycan'ın Kür-Araz ovasına göç ettirilmesi hakkında anlaşma kabul etmiştir. Ermenistan'da yıldan yıla büyüyen Azeri toplumun büyük kısmı sözde gönüllü şekilde Azerbaycan'a göç etti, aslında amaç Orta Doğu'da ve Avrupa'daki Ermeniler için yer boşaltmaktı. O yıllarda da 100 bin Azeri Ermenistan'ı terk etti. 1988–1991 yıllarında Ermenistan'dan Azerbaycan'a son 200 bin göçmen kabul edildi. Bunların geneli Ermenistan'ın 22 bölgesinden gelen Azeriler idi. Ermenistan'dan tanınmış Azeriler Bahman Ahundov Aşık Alasgar, 19. yüzyıl Azerbaycanlı şair ve halk şarkıcısı Mirza Kadim İrevani, 19. yüzyılın ortalarının Azerbaycanlı ressamı Ekber Ağa Şeyhülislamov, 1918-1920'de Azerbaycan Tarım Bakanı Abbaskulu bey Şadlinski, Sovyet Azerbaycan askeri lideri Mustafa Topçubaşov, önde gelen Sovyet cerrahı ve akademisyen Hüseyin Seyitzade, Azerbaycanlı film yönetmeni Hakani Memmedov, Azerbaycanlı futbolcu Rövşen Hüseyinov, Azerbaycanlı boksör İsmail Feyzullabeyli, Azerbaycanlı bilim adamı Oktay Esedov, Azerbaycan Milli Meclisi Başkanı Kerim Allahverdiyev, Fizik ve Matematik Bilimleri Doktoru (1981), profesör ve Avrupa Bilimler Akademisi asil üyesi. Ayrıca bakınız Azerilerin Ermenistan'dan sürgün edilmesi Kaynakça Dış bağlantılar Ermənilər zaman-zaman torpaqlarımızı qəsb edib Kategori:Ülkelerine göre Azeriler Azerileri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Ermenistan Azerileri

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi