Euripides

bullvar_katip · 26 Mayıs 2024

Euripides (Yunanca: Ευριπίδης) (MÖ 480 - MÖ 406), Aiskhylos ve Sophokles'ten sonra Atina'nın yetiştirdiği üçüncü büyük tragedya ozanıdır. Düşünce adamı, Atinalı oyun yazarlarının en büyüğü olan, insanları bekleyen gerçek ve zorlu sorunları ortaya koyarak insanları düşünmeye zorladı. Bernard Shaw gibi Euripides de insanları tedirgin etmiş ve kızdırmıştır. Kutsal değerlere saygısızlık ve kadın düşmanlığıyla suçlanmıştır. Ama yine de üstün şiirsellikle anlatılan düşünceleri dinlenmiştir. Vatanı olan Atina’yı terk edinceye kadar da bu taşlama ve lanetlemelerin ardı arkası kesilmemiştir. Fakat ölümünden sonra bütün tragedya yazarlarının en ünlüsü, en arananı olmuş ve o çağdan bu yana adı ölümsüz yazarlar arasında yer almıştır. Oyunları ünlü Dionysia festivalinde sergilenmiş ve ödül kazanmıştır. Yaşamı ve sanat değeri Euripides, MÖ 480 yılında Salamis’de doğdu. O tarihte Yunanlarla Pers İmparatorluğu arasında amansız savaşlar yaşanıyordu. Euripides’in anne ve babasına birçok kötü yakıştırma yapılmasına rağmen gerçekte, babası Apollon tapınağı ile ilgili bir görevin mirasçısı zengin bir soydan geliyordu. Kaynaklara göre annesi de soylu bir ailenin kızıydı. Euripides gençliğinde resim üzerine çalışmış ve sanatını sürdürme amacında olmasına rağmen yirmi beş yaşında, tragedya ve şiir yazmak için resmi bırakmıştır. İlk oyunu olan ”Pelias’ın Kızları”, MÖ 455 yılında sahneye konmuş ve Atina halkı o an gökyüzünden yeni bir yıldızın inmekte olduğunun farkına varmıştı. Bu yeni şairin tiyatronun tumturaklı ve ağdalı dilinden çok uzak yalın ve güçlü bir deyişi ve yeni fikirleri de beraberinde getirdiğini anlamıştı. sol|küçükresim|upright=0.91|Euripides büstü. Bir Yunan orijinalinden sonra mermer, Roma kopyası, MÖ 330. Euripides’in yenilikçi ve korkusuz bir yanı vardı. İlginç olayları anlatırken yeni teknik buluşlar kullanıyordu. En güçlü yönü de gerilim sahnelerindeki başarısı ve her sahnede üstün bir şiirsellik yaratmasıydı. MÖ 438'de Truva Savaşı'nda Akhilleus’un mızrağıyla yaralanan Telefos’un hikâyesini anlattığı oyunda geçen olaylar dizisi ve bunların sahneye uygulanışı Euripides’in gücünü ortaya koyar. Bu oyun, eski Yunan sahne geleneklerine indirdiği darbe nedeniyle de büyük önem taşır. Bir dilenci ilk defa sahici paçavralarla sahneye çıkmıştı. Bu o zamanki izleyici üzerinde şok etkisi yaratmıştı. Oyunun sahneye konmasındaki gerçekçilik, Euripides’in en acımasız eleştirmeni ve Yunan tiyatrosunun en büyük komedi ustası Aristophanes’in saldırı nedenlerinin başında gelir. ”Thesmosphoriazusae” adlı komedisinde Aristophanes, Yunan kadınlara, oyunlarında kadın kişilerini sevimsiz gösterdiğinden ötürü Euripides’den intikam almak üzere komplo hazırlatır. Fakat Euripides’in kadınları, tutkularına kapılsalar da, hiçbir zaman sevimsiz değillerdir. Sadece idealleştirilmelerinin yanında yaşayan birer insan oldukları gerçeğini vurgularlar. Euripides ayrıca geçmişin ulu tanrılarının, nasıl yeri geldiğinde hiç de tanrısal olmayan hilelere başvurduklarını açık seçik sahnede ortaya koydu. Bu, çoğu kimsenin tanrılara hakaret olarak algıladığı bir bakış açısıydı. Euripides bir demokrattı, fakat demagoglardan, büyük bürokratlardan, halkına savaş ve felaket getiren kayıtsız ve kaygısız önderlerden nefret ederdi. ”Yalvaranlar” ve ”Truvalı Kadınlar” adlı oyunlarında Sparta ile süregelen savaşın iç karartan izleri görülür. Bu ünlü tragedya yazarının hayatı üzerine söylenebilecek çok az şey olmasına rağmen, Salamis’deki topraklarında yaşadı ve şiirlerini denize bakan bir mağarada yazardı. Mümkün olduğu kadar topluma az karışan, ağırbaşlı ve somurtkan bir adamdı. İnsanlardan uzak seçtiği bu yalnız yaşam, onun tanrılardan nefret eden, toplumla ilişkilerini kesmiş, huysuz, hırçın ve kuşkucu bir kişi olarak tanınmasına yol açmıştır. Euripides bir Atina vatandaşı olarak kendini toplum hayatından büsbütün ayrı tutmamıştır. Orduda görev almış, Magnesia konsüllüğü yapmış ve devlete parasal yardımlarda bulunmuştur. MÖ 408 yılında tanrılara saygısızlık ettiği gerekçesiyle komedi yazarlarının ve halkın saldırılarına maruz kalarak Atina’yı terk etmiş Makedonya kralı Archelaus’a sığınmıştır. Kral tarafından çok iyi karşılanmış ve ölmeden önceki bu on sekiz ayını huzur ve barış içinde yaşamıştır. Ölüm nedeni çelişkilidir, kimi söylentilere göre saraydaki kıskanç kişiler tarafından av köpeklerine parçalatılmıştır. ”Bakkhalar” adlı oyunu ölümden sonra sahnelenmiş ve ödül almıştır. Euripides’in kendi izinden giden üç oyun yazarı oğlu ölümünden sonra babalarının oyunlarını sahnelemişlerdir. Euripides’in 80-90 tragedyası olduğu bilinmesine rağmen günümüze yalnız 18 tanesi erişebilmiştir. Eserleri Tragedyaları Alkestis (MÖ 438, ikinci ödül) Medea (MÖ 431, üçüncü ödül) Herakleidae (yak. MÖ 430) Hippolitus (MÖ 428, birinci ödül) Andromahi (yak. MÖ 425) Hekabe (yak. MÖ 424) Yalvaranlar (yak. MÖ 423) Herakles (oyun) (yak. MÖ 416) Truvalı kadınlar (MÖ 415, ikinci ödül) İphigenia Tauris'de (yak. MÖ 414) İon (yak. MÖ 414) Helen (MÖ 412) Fenikeli kadınlar (yak. MÖ 410) Orestes (MÖ 408) Bakkhalar ve İphigenia Avlis'de (MÖ 405, ölümünden sonra, birinci ödül) Tragedya parçaları Bu listedeki trajedi oyunları elimizde tüm olarak değil de ancak parçalar halinde bulunmaktadır. Bunlardan bazıları sadece bir isim ve birkaç satır halindedir. Diğerlerinde ise eldeki parçalar eserin çok geniş bir kısmını kapsamaktadir ve böylece eser hakkında elde, kısmi de olsa, geniş bilgi bulunmaktadır. Telephus (MÖ 438) Giritliler (yak. MÖ 435) Stheneboea (MÖ 429'den önce) Bellerofon (yak. M.Ö. 430) Cresphontes (yak. M.Ö. 425) Erechtheus (M.Ö. 422) Akıllı Faethon (yak. M.Ö. 420) Melanippe (yak. M.Ö. 420) Alexandros (M.Ö. 415) Palamedes (yak. M.Ö. 415) Sisifus (yak. M.Ö. 415) Esir Melanippe (yak. M.Ö. 412) Andromeda (M.Ö. 412 Evripides'in Helen eseriyle) Antiope (yak. M.Ö. 410) Archelaus (yak. M.Ö. 410) Hipsipile (yak. M.Ö. 410) Filoktetes (yak. M.Ö. 410) Satir oyunu Kyklops (belirsiz tarih) Şüpheli Resos (Klasik Yunan Edebiyatı eksperlerin çoğu, birçok MÖ yüzyıl kalıntıları gösterdiği için, bu oyunun yazarının Evripides olmadığına fikir birliğindedirlar) Kaynakça Kategori:MÖ 480 doğumlular Kategori:MÖ 406 yılında ölenler Kategori:MÖ 5. yüzyıl yazarları Kategori:Antik Yunan şairler Kategori:Antik Yunan yazarlar

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Euripides

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi