Eyüp Sultan Camii

bullvar_katip · 23 Mayıs 2024

Eyüp Sultan Camii, İstanbul'un Konstantinopolis Surları dışındaki, Haliç kıyısında yer alan ilçesi Eyüpsultan'daki bir camidir. Külliyede, İslam peygamberi Muhammed'in sancaktarı ve sahabesi Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin gömüldüğü türbe de yer almaktadır. Çok daha eski bir alanda bulunan mevcut yapı 19. yüzyılın başlarından kalmadır. Cami ve çevresi, özel kutsallığı nedeniyle, Osman Gazi'nin kılıcını kuşanmak üzere Cülûs Yolu'ndan geçerek gelen yeni Osmanlı padişahlarının saltanat törenlerinde rol oynamıştır. Tarihçe [[Dosya:Louis Émile Pinel de Grandchamp Partie in IstanbulFXD.jpg|küçükresim|Louis Émile Pinel de Grandchamp'ın 1894 yılında yaptığı bir tabloda görülen Eyüp Sultan Camii|sol]] Cami, adını, 670'lerde Konstantinopolis'in ilk Arap kuşatması sırasında burada öldüğüne inanılan, Muhammed'in arkadaşı ve sahabesi Ebu Eyyûb el-Ensarî'den (Türkçe: Eyüp Sultan) almıştır. 1453'te İstanbul'un Fethi'nden sadece beş yıl sonra Osmanlı padişahı II. Mehmed tarafından 1458'de alana bir külliye inşa edildi. Efsaneye göre Mehmed, hocası Akşemseddin ile sohbet ederken, Eyüp Sultan'ın mezarının nasıl bulunacağını sormuştur. Akşemseddin, "Şu karşı yakadaki tepenin eteğinde bir nur görüyorum. Orayı kazacağız, bir beyaz mermer çıkacak. Eyüp Sultan orada olmalıdır." der. Kazılan bölgede "Haz-a kabri Halit İbni Zeyd" yazılı beyaz bir mermer bulunur. Bunun üzerine, bulunan mezarın biri baş ucuna, biri ise ayak ucuna olmak üzere iki adet fidan dikilerek bölgeden ayrılırlar. Bu haberi alan II. Mehmed, alanın çevrilmesini ve her bölgeye çeşme yapılmasını emreder. Dikilen fidanları da caminin girişindeki çeşmelerin yanına taşıtır. 18. yüzyılın başlarında Sultan III. Ahmed, caminin iki minaresini bugünkü haliyle yeniden inşa ettirmiştir. 18. yüzyılın sonlarında cami, muhtemelen deprem nedeniyle harap bir durumdaydı ve 1798'de Sultan III. Selim, minareler dışındaki tüm yapının yıkılıp yeniden inşa edilmesini emretti. Yeniden inşa süreci 7 Temmuz 1800 tarihinde tamamlandı. Doğudaki minare ise 1822 yılında II. Mahmud tarafından özgün üslupta yeniden inşa edilmiştir. Dini önemi küçükresim|Türbe girişinde sergilenen bazı dini emanetler Muhammed'in bir arkadaşı olarak Ebu Eyyûb el-Ensarî, Müslümanlar tarafından büyük saygı görüyor ve türbesinin bulunduğu yer özel bir önem taşıyor. Türbe, caminin ibadethanesinin ana girişinin karşısındaki avlunun kuzey tarafında yer almaktadır. Türbe içinde Muhammed'e ait olduğuna inanılan kutsal emanetler ve Osmanlı padişahları I. Ahmed, I. Mahmud ve III. Selim tarafından mekanın kutsallığını belirten çeşitli kitabeler bulunmaktadır. Camiye atfedilen aşırı kutsallık nedeniyle, birçok önemli Osmanlı devlet insanı ve hanedan üyesi, camiye yakın bir yere gömülmeyi tercih etmiştir; I. Süleyman ve II. Selim'in emrinde görev yapmış Osmanlı sadrazamı Sokollu Mehmet Paşa, Siyavuş Paşa, 16. yüzyılda Kıbrıs'ı Osmanlı adına fetheden Lala Mustafa Paşa, Âdile Sultan ve Mihrişah Sultan. Türbenin biraz dışında, Haliç'e bakan tarafta V. Mehmed'in 1918 yılında Mimar Kemaleddin Bey tarafından tasarlanan türbesi de yer almaktadır. Caminin arkasında ise Eyüpsultan Mezarlığı ve Pierre Loti Tepesi bulunmaktadır. Modern zamanda, sünnet olmak üzere olan erkek çocuklarının bazen özel kıyafetleriyle buraya getirilir. Ayrıca belediye tarafından ihtiyacı olan ailelerin çocukları için toplu sünnet töreni de düzenlenmektedir. Ramazan ayında, insanların iftarda oruçlarını açmaları için de toplanılan bir mekandır ve birçok kişi caminin avlusunda piknik yapmayı tercih etmektedir. Eyüpsultan Meydanı ve cami, yıl boyunca ülkenin dört bir yanından gelenlerin hac noktasıdır. Mimarisi Cami ve türbe Eyüp Sultan Camii, dikdörtgen planda mihrabı çıkıntılı bir camidir. yeniden inşasının nispeten geç bir tarihe sahip olmasına rağmen, 16. yüzyılda Mimar Sinan tarafından yaygınlaştırılan Klasik dönem Osmanlı mimarisi tarzına hâlâ sadıktır. Özellikle Sinan'ın Azapkapı semtindeki Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi ile karşılaştırıldı, çünkü yarım kubbelerle çevrili merkezi bir kubbe ile aynı "sekizgen baldaquin" tasarımını takip ediyor. Ancak dekorasyonunun büyük bir kısmı, geçmeli sütunlar, oyulmuş yaprak ve kabuk şekilleri ve Osmanlı kaligrafi yazıtlarıyla çağdaş Osmanlı Barok tarzındadır. Sütunların iyon benzeri basit başlıkları vardır. Giriş kapılarının, mihrap ve minberin dalgalı süslemeleri yine Osmanlı Barok döneminin en güzel örneklerindendir. Yapı esas olarak beyaz taştan inşa edilmiş olup, bazı sütunlar pirinçle kaplanmış beyaz mermerden imal edilmiştir. Bazı dekorasyonlar ise yaldızlıdır. Caminin eski tarzda inşa edilmiş iki minaresi vardır. 1458 yılından sonra zaman zaman tamir gören caminin minarelerinin boyu önceleri kısaydı, 1733 yılında yeni uzun minareler yapıldı. 1823'te Haliç tarafındaki minare, yıldırım düşmesi sonucu hasar gördüğü için yeniden inşa edildi.Dışarıdan bakıldığında düzensiz şekilli büyük bir dış avlu, dikdörtgen bir iç avluya açılmaktadır. Dış avlunun güney tarafı boyunca uzanan yükseltilmiş, kapalı bir koridor, başlangıçta padişahın camiye ve ibadethanenin içindeki alanına özel girişiydi. Şadırvan bu avluda yer almaktadır. İç avlu bir taraftan camiye, diğer taraftan Eyüp Sultan Türbesi'ne erişim sağlar. Bu avlunun ortasında dikdörtgen bir platform ve platformun köşelerinde Barok mermer çeşmeler bulunan eski bir çınar ağacı bulunmaktadır. Bu çınar ağacının etrafındaki parmaklıkların dört köşesinde dört adet çeşme bulunur. Bunlara hacat çeşmeleri veya kısmet çeşmeleri denmektedir. Camide restorasyon sonrasında namaz kılan III. Selim bir Mevlevî olduğu için, parmaklıkların üzerinde Mevlevî sikkeleri bulunur. Bu platform eskiden Osmanlı padişahlarının tahta çıktıklarında Osman Kılıcı'nı kuşandıkları yerdi. Ayrıca platform yerinde eskiden bulunan Sinan Paşa kasrı 1798 yılında yıktırılmıştır. Cami girişinden önce avlunun üç yanında kemerler ve kubbelerden oluşan bir revak uzanır.Eyüp Sultan Türbesi'nin girişinden önce, iç avlunun bahçe platformunun kenarına kadar uzanan çıkıntılı bir revak bulunmaktadır. İçeride, kubbeyle örtülü geleneksel sekizgen şekle sahip mezar odasından önce gelen bir giriş bölümü bulunmaktadır. Lahit, ayrıca çerçeveli hat sanatı, lambalar ve diğer süslemelerle süslenmiş Barok tarzı gümüş bir çerçeveyle çevrelenmiştir. Mermerden imal cümle kapısı üzerinde 9 sıralık kitabenin ilk sırası:Zehi münkadı emri gerdgar zılli Rabbani Serefrazı cihandaranı asrın şahı devranı Menarı nurfeşan sultan selim hanı bülend ikbal Bilin gülbank dahi iyledi pür cümle azani. Çiniler Türbenin revağa bakan duvarı, caminin 1798-1799 yıllarında yeniden inşası sırasında bir araya getirilen farklı dönemlere ait İznik çinileriyle kaplıdır. Türbenin giriş holünün duvarları da İznik çinileriyle kaplıdır; bunların çoğu, İznik çini tasarımında önemli bir nokta olan, Ermeni bolesi olarak bilinen ve yaklaşık 1580'den kalma karakteristik mühür mumu kırmızı sırını göstermektedir. Londra'daki Victoria ve Albert Müzesi'nde bulunan benzer çiniler, bir zamanlar hamamların yıkılmış giriş salonunun (camekân) duvarlarını kaplamış olabilir. British Museum'da ayrıca, türbenin dış duvarını süsleyen bazı çinilere benzeyen, yaklaşık 1550'den kalma lacivert ve turkuaz renkli üç İznik çinisinden oluşan bir panel bulunmaktadır. 2022 yılında bir kişi, cami avlusundaki dua penceresinin her iki yanındaki çinilere, tasarımlarına şeytan boynuzu eklendiğini iddia ederek çekiçle zarar vermişti. Kırılan çiniler aynı yılın Ağustos ayında onarıldı. Diğer yapılar Cami bir zamanlar medrese, imaret, ve hamam içeren daha büyük bir külliyenin merkezi olarak geçiyordu. Medrese muhtemelen mevcut caminin yeniden inşası sırasında yıkılmıştır, ancak hamamın büyük bir kısmı korunmuş ve kullanımda kalmıştır (orijinal soyunma odasının yerini daha yeni bir ahşap yapı almasına rağmen). Hamam binası günümüzde Eyüpsultan Türbe Hamamı Müzesi olarak ziyarete açıktır. Caminin çevresinde bir dizi başka Osmanlı mezarlığı ve hayır kurumu bulunmaktadır. En yakın yapılardan biri III. Selim'in annesi Mihrişah Sultan adına inşa edilmiş imaret ve haziresidir. Kültürde [[Dosya:Istanbul Eyup Camii onu2022.jpg|küçükresim|Eyüpsultan Meydanı'nda yer alan havuz]] Evliya Çelebi ve Eyüp Sultan Camii Evliya Çelebi'nin Eyüp Sultan Camii anlatımı: "Eyüp şehri, İstanbul'un batı tarafındadır. İstanbul'a denizden dokuz mil ve karadan iki saattir. Ama yine istanbul'a bitişik olup arasında asla boş arazi yoktur. Baştanbaşa mamurdur. Fakat başka hükümettir. Fatih kanununa göre beş yüz akça mevleviyettir. ... karşı tarafı deniz karşısında Sütlüce kasabasıdır. Arası bir ok atımı yerdir. Eyüb Sultan Camii: Bu, Fatih Sultan Mehmed Han'ın yapısıdır ki sevabını Ebu Eyyûb el-Ensarî'ye hediye eylemiştir. Deniz kıyısına yakın ensari yerinde düz bir yerde yapılmıştır. Bir kubbelidir. Mihrab tarafında yarım kubbesi daha vardır. Lakin o kadar yüksek değildir. Caminin içinde sütun yoktur. Orta kubbe etrafında sağlam kemerler vardır. Mihrabı ve minberi sanatlı değildir. Hünkar mahfili sağ taraftadır. İki kapılıdır. Biri sağ tarafta yan kapısı, diğeri kıble kapısıdır. Kıble kapısı üzerinde bir mermer üzerinde celi yazı ile şu tarih yazılmıştır: hamden lillah beyti mamur oldu bu. Sağ ve solda iki minaresi vardır. Avlusunun üç tarafı odalarla süslüdür. Ortasında cemaat maksuresi vardır. Bu maksure ile Eba Eyüp mezarı arasında göklere baş uzatmış iki çınar vardır ki, cemaat gölgesinde ibadet eder. Bu avlunun da iki kapısı vardır. Batı kapısının dışında büyük bir avlu daha vardır. İçinde dut ve diğer ağaçlarla yedi tane büyük çınar vardır. Bu avlunun iki tarafında abdest muslukları vardır. Bu camiden başka şehir içinde seksen kadar mescid vardır ki dördü Mimar Sinan yapısıdır." Kaynakça Notlar "Sekizgen baldaquin" terimi, ana kubbenin ağırlığının sekizgen bir formasyonda düzenlenmiş sekiz ana sütun tarafından desteklenmesi anlamına gelir. Kategori:Ebu Eyyûb el-Ensarî Kategori:İstanbul'daki Osmanlı camileri Kategori:Eyüpsultan'daki camiler Kategori:Selatin camileri Kategori:Türkiye'deki taş camiler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Eyüp Sultan Camii

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi