Fakihe Öymen

[bullvar_katip]

Fakihe Öymen, (1900, İşkodra - 6 Nisan 1983, Ankara), Türk eğitimci ve siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın milletvekillerindendir. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin V., VI., VII., VIII. dönemlerinde İstanbul ve Ankara milletvekilliği görevlerinde bulundu. İlk yılları ve eğitimi Fakihe Öymen 1900 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı İşkodra Vilayeti'nin İşkodra şehrinde doğdu. Babası İstanbullu bir zabit olan İsmail Efendi, annesi Azize Hanımdır. İlköğrenimini İstanbul'da Koca Mustafa Paşa İlk Mektebinde tamamladıktan sonra İstanbul Kız Muallim Mektebini dördüncü olarak bitirdi. Yüksek öğrenimine bir süre İnâs Darülfünunu (Kadın Üniversitesi) Edebiyat Şubesinde devam etti. Ancak daha sonra teyzesinin kızı Şukûfe Nihal Hanım ile birlikte Coğrafya Bölümü'ne geçti ve bu bölümden mezun oldu. Kariyeri 1922'de Kandilli Kız Lisesi Coğrafya öğretmenliğine, 1923’te Bursa Kız Muallim Mektebi Tarih ve Coğrafya öğretmenliğine atandı. Bu okulda öğretmenliğin yanı sıra müdür muavini olarak da görev yaptı. 1931 yılında Bursa Kız Lisesi müdürü olarak atandı ve siyasete atılana kadar bu göreve devam etti. Kadınların ilk defa oy kullanabildikleri ve seçilme hakkına sahip oldukları 1935 seçimlerinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne girmek için adaylığını koydu. Bursa'dan Ayşe Şekib Hanım'ın da milletvekili adayı olması nedeniyle, aynı şehirden iki kadın aday olmaması için Cumhuriyet Halk Partisi'nden aday oldu ve İstanbul Milletvekili olarak TBMM'ye girdi. 8 Şubat 1935’te yapılan V. Dönem seçimlerinde 1625 oy alarak 35 yaşında İstanbul‘dan milletvekili olarak seçilmiş ve 1 Mart 1935’te Meclise katılarak Türkiye’nin ilk kadın milletvekillerinden biri olmuştur. 7 Mart 1935’te seçim tutanağı onaylanan Öymen, Milletvekili seçildiği sırada evlidir ve çocuğu yoktur. Yedigün muhabiriyle yaptığı bir söyleşide muhabirin milletvekili seçilmesinden dolayı memnun olup olmadığını sorması üzerine Öymen şu cevabı vermiştir: “Bunu sormaya hacet yok. Hiç memnun olmaz mıyım, görüyorsunuz ya bir haftadan beri daha heyecanımı dindiremedim. Ben, saylav olacağımı hiç zannetmiyorum. Arkadaşlarım bunu umuyorlarmış. Onun içindir ki; birdenbire karşılaştığım bu heyecan beni çok sevindirdi.” Seçim bölgesinin sorunlarıyla da ilgilenen Öymen, diğer İstanbul milletvekilleriyle birlikte 1935, 1936 ve 1937 yıllarında hazırladıkları raporlarda Türkler arasında işsizliğin çok olmasından dolayı Türklere ait olmayan mağazalarda hiç olmazsa yarı yarıya Türklerin çalıştırılması gerektiğinden, devlet memurlarının işlerini yavaş yaptıkları ve halka kötü davrandıkları için halkın memnun olmadığından, İstanbul’da okul sayısının artırılarak eğitim seviyesinin yükseltilebileceğinden, eski dönemlere ait tarihi eserlerin turizme kazandırılmasıyla bolca gelir elde edilebileceğinden, İstanbul’da balıkçılığın gelişmesi için vergilerin düşürülmesi gerektiğinden ve halkın kültür seviyesinin yükseltilmesi için İstanbul’un farklı yerlerinde Halkevlerinin açılmasının yararlı olacağından bahsetmişlerdir. Ayrıca bu raporlarda İstanbul’daki Kadıköy, Şişli, Şehremini, Beşiktaş, Beyoğlu ve Eminönü’ndeki Halkevlerinin çalışmalarından, ekonomik durumlarından ve halka yaptıkları hizmetlerden ayrıntılı bir şekilde bahsedilmiştir. V. Dönem boyunca Bütçe Komisyonu'nda yer aldı. VI. ve VII. dönemlerde İstanbul, VIII. dönemde ise Ankara Milletvekili olarak Meclis'te görev yapmaya devam etti. 1936 yılında Dolmabahçe Sarayında Mustafa Kemal Atatürk’ün yüksek huzurlarıyla toplanan Üçüncü Türk Dil Kurultayı’nda 4 ilmi komisyondan biri olan Gramer – Sentaks Komisyonu üyeliğine Fakihe Öymen, Ali Ulvi Elöve, Besim Atalay, Emin Dalkılıç, Fazıl Ahmet Aykaç, Hakkı Süha, Hıfzı Tevfik Gönensay, M. Behçet Yazar ve Yahya Saim Ozanoğlu seçilmiş ve komisyon üyelerinin katılımı ile 25 Ağustos 1936 tarihi saat 10.00’da yapılan ilk komisyon toplantısında Fakihe Öymen komisyon başkanlığa seçilmiştir. İlmi komisyonlardan Kurultayda okunan ve bunlara ek olarak Genel Merkez Kurulunca kendilerine gönderilen tezleri incelemeleri ve sonuçları birer rapor ile Kurultaya bildirmeleri istenmiş olup Öymen başkanlığında yapılan 2 toplantı neticesinde komisyon raporu hazırlanmış ve oylamadan sonra Üçüncü Türk Dil Kurultayı Yüksek Başkanlığına sunulmuştur. Milletvekilliği yaptığı 5., 6., 7. ve 8. Dönemler boyunca aynı zamanda Bütçe Komisyonu üyeliği yapmış, Seçim Tutanaklarını İnceleme Komisyonunda görev almış ve bu süre zarfında TBMM Genel Kurulunda Kanun Tasarı ve Teklifleri Hakkında 6. dönemde 1, 8. dönemde 3, Meclis Soruşturması Önergeleri Hakkında 8. dönemde 1 konuşma yapmıştır. VI. dönemde, 25 Mayıs 1942 tarihinde TBMM Genel Kurulunda Maliye Vekâleti bütçesi münasebetiyle, VIII. Dönemde, 23 Haziran 1948 tarihinde TBMM Genel Kurulunda Van’da yaptırılan askeri hastane ve uçak alanı ile satın alınan kavurma işinde yolsuzluklardan Refik Saydam, Şükrü Saraçoğlu, Recep Peker ve Birinci Hasan Saka Kabinelerinde yer almış olan Milli Savunma Bakanları hakkında Meclis soruşturması yapılmasına dair olan önerge münasebetiyle, VIII. Dönemde, 24.02.1949 tarihinde TBMM Genel Kurulunda Maliye Bakanlığı 1949 yılı Bütçesi münasebetiyle, VIII. dönemde, 26.12.1949 tarihinde TBMM Genel Kurulunda Köy Enstitüsü mezunu öğretmenlerle Köy Sağlık memurlarının geçimlerini düzenlemek üzere 3803, 4274 ve 4459 sayılı kanunlara ek 5129 sayılı Kanunda değişiklik yapılması hakkında Kanun münasebetiyle ve son olarak VIII. dönemde, 23.03.1950 tarihinde TBMM Genel Kurulunda Köy Okulları ve Köy Enstitüleri Teşkilatına dair olan Kanuna bir madde eklenmesi hakkında Kanun münasebetiyle söz almıştır. Öymen Meclisteki bu konuşmalarının dışında, görev yaptığı süre içerisinde çeşitli kanun görüşmelerine katılmıştır. Türk Maarif Cemiyetinin ilk başkanı İsmet İnönü (31 Ocak – 18 Nisan 1928) olup Fakihe Öymen de 24 Nisan 1941 ile 24 Nisan 1949 arasında başkanlık yapmış ve dernek başkanı olduğu dönemde ayrıca CHP Ankara Milletvekilliği görevini de sürdürmüştür. 1941-1949 yılları arasında Türk Eğitim Derneği başkanlığını yapmış olup Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu, Türk Eğitim Derneği ve Türk Parlamenter Birliği’nin aktif bir üyesi olmuştur. Özel hayatı ve ölümü Mehmet Edip Bey ile evlenen ve İsmail Emil Edip adında bir oğlu olan Fakihe Öymen, 6 Nisan 1983'te 83 yaşında Ankara'da hayatını kaybetti. Cenazesi 9 Nisan'da Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedildi. Kaynakça Özel Genel Yaşar, Selman (2018). Basındaki Bilgiler Işığında, İlk Kadın Milletvekillerimizden Fakihe Öymen: Hayatı, Meclis’teki Çalışmaları. Ankara: İktisadi Kalkınma Ve Sosyal Araştırmalar Derneği Yayınevi. ISBN 978-605-68667-9-1 Kategori:1900 doğumlular Kategori:TBMM 5. dönem İstanbul milletvekilleri Kategori:TBMM 6. dönem İstanbul milletvekilleri Kategori:TBMM 7. dönem İstanbul milletvekilleri Kategori:TBMM 8. dönem Ankara milletvekilleri Kategori:İşkodra doğumlular Kategori:Türk öğretmenler Kategori:1983 yılında ölenler Kategori:TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Kategori:Türk kadın milletvekilleri Kategori:Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:Cumhuriyet Halk Partisi mensubu siyasetçiler