Feldspat

[bullvar_katip]

Feldspat (Feldispat) (KAlSiO – NaAlSiO – CaAlSiO) bir grup kaya formundaki tektosilikat mineralidir ve Dünya kıtasal kabuğunun ağırlıkça yaklaşık % 41'ini oluşturur. [[Dosya:Feldspar-Group-291254 grauer Hintergrund.jpg|küçükresim|Feldspat kristali (18× 21 × 8.5 cm), Jequitinhonha Vadisi Minas Gerais, güneydoğu Brezilya|394x394px]] Feldspatlar, ve ekstrüzyonlu magmatik kayaçlarda bulunan magmadan damarlar halinde kristalleşir ve birçok metamorfik kayaç türünde de bulunur. Neredeyse tamamen kalsik feldspattan oluşan kaya olarak da bilinir. Feldspatlar ayrıca birçok sedimanter kayaç türünde de bulunur. Etimoloji Feldspat adı, Feld ("alan") ve Spat (tanecik") kelimelerinin bir bileşimi olan Almanca Feldspat sözcüğünden türemiştir. Spat sözcüğü belli bir zaman geçtikten sonra "kolayca pullara ayrılan bir kaya" anlamına gelmektedir. Feldspat 18. yüzyılda muhtemelen tarlalarda bulunan kayalarda (Urban Brückmann, 1783) veya granit ve diğer minerallerde "alan" olarak ortaya çıkmasıyla (René-Just Haüy, 1804) daha spesifik bir terim olarak tanıtıldı. Spat'tan -spar'a olan değişimi İngilizce spar kelimesinden etkilenmiştir, bu sözcük iyi bölünme ile opak olmayan bir mineral anlamına gelir. Feldspatik feldspat içeren malzemeleri ifade etmektedir bu nedenle günümüzde felspar sözcüğü kullanılmamaktadır. Kuvars ve feldispat gibi açık renkli mineraller anlamına gelen 'felsic' terimi, feldispat ve silisten türetilmiş olup 'felspar' terimi ile ilgisi bulunmayan kısaltılmış bir kelimedir. Bileşimler Bu mineral grubu tektosilikatlardan oluşur. Ortak feldspatlardaki ana elementlerin bileşimleri son üç üye cinsinden ifade edilebilir: Potasyum feldspat (K-spar) sonu KAlSiO Albit sonu NaAlSiO Anorthit sonu CaAlSiO K-feldispat ve albit arasındaki katı çözeltilere "alkali feldspat" denir. Albit ve anorthit arasındaki katı çözeltilere "plajiyoklaz", veya daha düzgün bir şekilde "plajiyoklaz feldspat" denir. K-feldspat ve anorthit arasında sadece sınırlı bir katı çözelti oluşur ve diğer iki katı çözeltide, Dünya'nın kabuğunda yaygın olan sıcaklıklarda karışmadan oluşur. Albit hem plajiyoklaz hem de alkali feldspat olarak kabul edilir. Alkali Feldspatlar Alkali feldispatlar iki türe ayrılır: Bunlar sodyum, alüminyum veya silikon ile kombinasyon halinde potasyum içerenler; ve potasyumun yerine baryum alanlardır. Bunlardan ilki şunları içerir: Ortoklaz ) KAlSiO, (monoklinik) (K,Na)AlSiO, ( KAlSiO, (triklinik) (Na,K)AlSiO. Potasyum ve sodyum feldispatlar düşük sıcaklıklarda eriyip mükemmel bir şekilde karışmaz, bu nedenle alkali feldispatların ara bileşimleri daha yüksek sıcaklık alanlarda meydana gelir. Sanidin en yüksek sıcaklıklarda mikroklin ise en düşük sıcaklıklarda stabildir. , bir ara bileşimin soğutulması sırasında zıt alkali feldispat bileşimlerinin katı çözeltisinden dolayı alkali feldispatta tipik bir dokudur. Birçok granitin alkali feldspatlarındaki pertitik dokular çıplak gözle görülebilir. Kristallerdeki mikroperitik dokular bir ışık mikroskobu kullanılarak görülebilirken, kriptoperitik dokular sadece bir elektron mikroskobu ile görülebilir. Buna ek olarak, peristerit yaklaşık olarak eşit miktarlarda birbirine geçmiş alkali feldspat ve plajiyoklaz içeren feldspat için verilen addır. Baryum Feldspatlar küçükresim|Feldspat katı çözeltisini oluşturan farklı minerallerin bileşim faz diyagramı.|upright=1.06 Baryum feldispatlar, alkali feldispatlar olarak da bilinmektedir. Baryum feldispatlar, mineral yapısında potasyum yerine baryum koyması sonucunda oluşur. Baryum feldispatlar monokliniktir ve aşağıdaki ürünleri içerir: BaAlSiO (K,Ba) (Al,Si)O Plajioklas Feldspatlar Plajiyoklaz feldispatlar . Plajiyoklaz serileri aşağıdaki gibidir (% anorthit ile): albit (0 ile 10) NaAlSiO, (10 ile 30) (Na,Ca)(Al,Si)AlSiO, (30 ile 50) NaAlSiO–CaAlSiO, (50 ile 70) (Ca,Na)Al(Al,Si)SiO, (70 ile 90) (NaSi,CaAl)AlSiO, (90 ile100) CaAlSiO. Plajiyoklaz feldispatın ara bileşimleri soğutma sırasında zıt bileşimin iki feldspatına kadar dönüşebilir ancak difüzyon alkali feldspattan çok daha yavaştır ve sonuçta elde edilen iki feldispat birbirine geçmiş tipik olarak optik mikroskoplarla görülemeyecek kadar ince taneli olurlar. Plajiyoklaz katı çözeltilerindeki birbirine karışmayan boşlukları, alkali feldspatlardaki boşlukla karşılaştırıldığında karmaşıktır. bileşiminin bazı feldspatında görünen renklerin oynaması, Bøggild olarak bilinen iç içe büyümüş çok ince taneli lamellerden kaynaklanmaktadır. Plajiyoklaz serilerindeki özgül ağırlık albitten (2.62) anorthite (2.72-2.75) artmaktadır. Ayrışma Feldspatların kimyasal ayrışması, illit ve kaolinit gibi kil minerallerinin oluşmasına neden olur. Feldspatın Üretim ve Kullanım Alanları küçükresim|upright=1.32|2011 yılında Feldspat üretimini yapan ülkelerin haritası. 2010 yılında yaklaşık 20 milyon ton feldspat üç ülke tarafından üretildi: İtalya (4.7 Mt), Türkiye (4.5 Mt) ve Çin (2 Mt). Feldspat, cam yapımında, seramikte, boya, plastik kauçukta dolgu ve genişletici olarak kullanılan yaygın bir hammaddedir. Cam yapımında, feldspat kaynaklı alümina, ürün sertliğini, dayanıklılığını ve kimyasal korozyona karşı direncini artırır. Seramikte, feldspattaki alkaliler (kalsiyum oksit, ve ), bir karışımın erime sıcaklığını düşürerek bir bariyer görevi görür. Akışkan parçacıklar, ateşleme işleminde erken bir aşamada erir ve sistemin diğer bileşenlerini birbirine bağlayan camsı bir kalıp oluşturur. ABD'de feldspatın yaklaşık % 66'sı cam kaplama ve cam elyafı dahil olmak üzere cam yapımında kullanılmaktadır. Seramikler (elektrik izolatörleri, atık su tesisatı, seramik, sofra takımı ve fayans dahil) dolgu maddeleri gibi geriye kalan diğer kullanım alanlarını oluşturmaktadır. Kuzey Carolina, yakınlarında bir maden bulunan , temizleyicilerinde feldspatı aşındırıcı bir madde olarak kullandı. Küçük İsviçre İş Adamları Derneği, McKinney Madeni'nin dünyanın en büyük feldspat madeni olduğunu ve Kuzey Carolina'nın en büyük feldspat maden üreticisi olduğunu söyledi. William Dibbell, 1910'larda Ohio şirketi Golding ve Sons'a üstün kaliteli bir ürün gönderene kadar feldspat madencilik mika sürecinde bir köşeye atıldı. Yer bilimlerinde ve arkeolojide feldspatlar , argon-argon tarihlemesi ve lüminesans tarihleme için kullanılmaktadır. Ekim 2012'de Mars gezegeninde yapılan çalışmalar sırasında, yüksek feldspat içeriğine sahip bir kayayı analiz ettiler. Resimler Ayrıca Bakınız t nedir? Kaynakça Kategori:Silikat mineralleri