Fikriye Hanım

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

küçükresim|upright=1.18|Zeynep Fikriye Fikriye Hanım ya da ölümünden sonra nüfus kayıtlarına geçen adıyla Zeynep Fikriye Özdinçer (1887; Yenişehr-i Fener - 31 Mayıs 1924; Ankara), Mustafa Kemal Paşa ile ilişkisi ve Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara'da Milli Mücadele karargâhındaki hizmetleri ile bilinen tarihî kişiliktir. Kasım 1920’den itibaren Kuvay-ı Milliye Hareketi içinde yer aldı. Millî Mücadele’nin karargâhı olan Direksiyon Binası'nın ve karargâhın daha sonra taşındığı Çankaya Köşkü’nün genel düzeninden sorumlu idi. Mustafa Kemal Atatürk’ün üvey babası tarafından akrabasıdır. “Çankaya’nın ilk hanımefendisi” olarak bilinir. Mustafa Kemal’e aşkı, yaşamı ve ölümündeki gizemler araştırmalara ve kurgu eserlere konu olmuştur. Yaşamı Yaşamı hakkında tarihçilerin üzerinde uzlaştığı kesin bilgiler azdır. Doğum tarihi kimi kaynaklarda 1887, kimi kaynaklarda 1897 olarak belirtilir. Ali Enver adlı ağabeyi, Emine Melahat adında bir ablası ve Jülide adında bir kız kardeşi vardır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün üvey babası Ragıp Bey tarafından akrabası idi. Babası Memduh Hayrettin Bey (Ragıp Bey’in ağabeyi), annesi Vasfiye Hanım’dır. Fikriye Hanım; Batı kültürü ile yetişti, Fransızca ve Rumca öğrendi. Özel derslerle piyano, annesi Vasfiye Hanım’dan ise ut çalmayı öğrendi. Ailesi Teselya Savaşı’ndan sonra Selânik’e, Balkan Savaşları’nda Selânik’in işgale uğramasından sonra İstanbul’a göç etti. İstanbul’da yaşarken aile üyelerini birer birer kaybetti. Anne ve babasını kaybettikten sonra kız kardeşi Jülide ile birlikte Heybeliada'da yaşadı. Kardeşi Jülide'yi de veremden kaybettikten sonra arkadaşı Memduha Hanım'ın Sultanahmet'teki evinde yaşadı. Fikriye Hanım, Mustafa Kemal’i ilk defa sekiz yaşında iken tanıdı. Büyük hayranlık beslediği Mustafa Kemal’e âşık oldu ancak Mustafa Kemal’in imparatorluğun farklı yerlerinde görev alması nedeniyle ilişkileri sürekli kesintiye uğradı. Fikriye Hanım; Mustafa Kemal’in İstanbul’da 1912’de kiraladığı ve annesi Zübeyde Hanım, kardeşi Makbule Hanım ile manevi oğlu Abdürrahim’in yaşadıkları, Akaretler 76 numaradaki eve sıklıkla gidip ev işlerinde yardımcı oldu. 1918’de Mustafa Kemal’in Suriye cephesinden dönüşünden sonra kiraladığı Şişli’deki eve de sıklıkla giderek evin çekip çevrilmesinde yardımcı oldu. Milli Mücadele yılları Anadolu’nun işgaline karşı Millî Mücadele’yi başlatan Mustafa Kemal ve arkadaşları hakkında İstanbul Hükûmetinin 11 Nisan’da çıkardığı idam kararı üzerine İstanbul’dan ayrılarak Ankara’ya, Mustafa Kemal’in yanına gitmek istedi. Ankara’dan izin verilmesi üzerine Karadeniz Ereğlisi’nden vapura binerek 13 Kasım 1920'de İnebolu’ya vardı. Mustafa Kemal'in arkadaşlarından Mithat Bey'le birlikte kara yoluyla Kastamonu üzerinden Ankara’ya vardı. Ankara’da Millî Mücadele’nin karargâhı olarak kullanılan ve "Direksiyon Binası" olarak adlandırılan konuta yerleşen Fikriye Hanım; Mustafa Kemal ve yaverlerinin yaşadığı bu evin genel düzeni sağlama ve mutfağın idaresi görevlerini üstlendi. Bir buçuk yıl Direksiyon Binası'nda, ardından karargâhın taşındığı Çankaya’daki bağ evinde yaşadı. Fikriye Hanım ile Mustafa Kemal'in evli olmadıkları hâlde aynı çatı altında kalmaları yadırganan bir durumdu. Dedikoduları önlemek için Mustafa Kemal Paşa ile sessizce ve gizlice evlendikleri, nikâhlarını dönemin Şeriye ve Evkaf Vekili Mustafa Fehmi Bey’in kıydığı bilgisi çeşitli kaynaklarda yer alan ancak tarihçilerin üzerinde uzlaşma sağlamadıkları bir konudur. Münih'e gönderilmesi Kurtuluş Savaşı’nın Batı Anadolu’da devam ettiği sırada kendisine verem teşhisi konuldu. Sanatoryumda tedavi görmesi için 1922 sonbaharında Mustafa Kemal Paşa’nın isteği ile Münih'e gönderildi. Türkiye'ye dönüşü ve ölümü Mustafa Kemal Paşa'nın Latife Hanım'la evlendiğini öğrenince Mart 1923'te İstanbul’a geri döndü ve Ankara’ya geçmek istedi. Doktor Adnan Bey’in 6 Mart 1923 tarihli telgrafıyla Fikriye Hanım’ın Ankara’ya gelme isteği iletildiğinde cevaben Mustafa Kemal’in izni olmadıkça Ankara’ya gelmesine engel olunmasının uygun olacağı bildirildi. Mustafa Kemal’in eşi Latife Hanım ile Anadolu gezisinde olduğu sırada Fikriye Hanım kısa bir süre İstanbul’daki bir akrabasının evinde kaldı. Sonra Gelibolu’ya geçerek Vali Mecit Bey’in evinde bir yıl kadar misafir oldu. Mayıs 1924’te Gelibolu’dan İstanbul’a, oradan da Ankara’ya geçti. Çankaya Köşkü’nde Lâtife Hanım ile tanıştı, üç gün köşkte kaldıktan sonra İstanbul'a dönmek üzere ayrıldı, Karaoğlan Otel'e yerleşti. 21 Mayıs 1924’te faytonla son kez Çankaya Köşkü'ne geldi; köşkün önünde silahla yaralandı. Kaldırıldığı Memleket Hastanesi’nde 30 Mayıs 1924’te öldü. Ölümünün nasıl gerçekleştiği, intihar mı cinayet mi olduğu konuları çok tartışılmış; araştırmacıların uzlaştığı bir bilgi ortaya konmamıştır. Salih Bozok’un notlarına göre Fikriye Hanım’ın cenazesi Atatürk'ün arzusuyla hastaneden alınarak kimsenin haberi olmadan Cebeci istikametinde bulunan eski mezarlığa defnedilmiştir ancak mezarının kesin yeri bilinmemektedir. Ölümü ile ilgili iddialar 21 Mayıs 1924 günü Fikriye Hanım faytonla Çankaya Köşkü'nden ayrılırken kimi rivayetlere göre tabancayla intihar etmeye kalkıştı, kimi rivayetlere göre tabancayla öldürülmek istendi ve kaldırıldığı hastanede öldü. Kılıç Ali, bu olay hakkında "Fayton köşkten ayrılarak yakında bulunan Fuat Bulca'nın köşkü hizasına geldiğinde, Fikriye Hanım, belki de Gazi'ye yahut Latife Hanım'a yöneltmek için çantasında taşıdığı tabancasını çekerek kalbi hizasına ateş eder." derken, Fikriye'nin yeğeni Abbas Hayri Özdinçer şöyle demiştir: "Bize anlatıldığına göre halamı faytonu içinde sırtından vurulmuş olarak buluyorlar [...] dava açma tehdidine karşı hâkim aynen şöyle diyor: 'Bu tabir şevkalar hakkınızda hayırlı olmayacak neticeler doğurabilir.'" Bu olayın Atatürk ile Latife Hanım'ın evliliğini etkilediği ve boşanmada önemli payı olduğu da düşünülmektedir. Mezar yeri ile ilgili iddialar Nereye gömüldüğü kesin olarak bilinmemektedir. Araştırmacı Eriş Ülger, Atatürk'ün yaveri Salih Bozok'un anılarına dayanarak mezar yerinin Kuğulu Park'ta olduğunu söylemektedir. Fikriye Hanım kitabının yazarı Fatih Bayhan ise Fikriye Hanım'ın Ankara'nın Ulus semtindeki -bugün üzerinde bankaların bulunduğu- eski mezarlıkta yatmakta olduğunu belirtmiştir. Can Dündar ise Ankara Etnografya Müzesi'nde Mustafa Kemal Atatürk'ün at üzerinde dev bir heykelinin yükseldiği yere defnedildiğini yazmıştır. Hakkındaki eserler Kitaplar Şemsi Belli, Fikriye, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1995. Hıfzı Topuz, "Gazi ve Fikriye" (roman), Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003. İsmet Bozdağ, Atatürk'ün başyaveri Salih Bozok anlatıyor: Latife ve Fikriye iki aşk arasında Atatürk, Truva Yayınları, İstanbul, 2005. Oğuz Akay, Gazi Fikriye İle Neden Evlenmedi Latife İle Neden Evlendi, Truva Yayınları, İstanbul, 2005. Halil İbrahim Özcan, Çankaya'nın Duvaksız Gelini Fikriye (roman), Nokta Yayınları, İstanbul, 2007. Fatih Bayhan, Fikriye Hanım, Pegasus Yayınları (roman), İstanbul, 2008. Nesrin Aydemir, İki Aşk Arasında Atatürk, Nokta Yayınları, İstanbul, 2008. Hüseyin Movit, Atatürk'ün Gizli Aşkı Fikriye, Truva Yayınları, 2009. Oğuz Akay, Beni iki kadın çok sevdi: Mustafa Kemal'in yaşamında iz bırakan iki kadın, Alfa Yayınları, 2010. Oğuz Akay, Gel Gitme Kadın, Alfa Yayınları, 2011. Eriş Ülger, Ümid-i Aşkım Fikriye, Bilgi Yayınevi, 2015. Melike İlgün, Fikriye ile Latife- Kemal'e Eren Kadınlar, Artemis Yayınları, 2016. Tiyatro eserleri Sedat Demirsoy, Fikriye (Direksiyon Villası), tek perdelik oyun. 2021 Şeniz Kurultay Gürakan, Fikriye ve Latife - Kuruluşun ve Kurtuluşun Hafızası, iki perdelik oyun. Dilruba Saatçi, ''Fikriye ve Latife – Mustafa Kemal’i Sevdim, tek perdelik oyun, 2004. Notlar Kaynakça Dış bağlantılar Fikriye Hanım Fikriye Hanım'ın eşyaları TCDD'ye bağışlandı 'Halamın mezarı nerede?' 'Fikriye'nin sırrı' - Can Dündar Fikriye Hanımın sır ölümü Mustafa Kemal Paşa'yla evlenmeye gidiyorum Kategori:1887 doğumlular Kategori:1924 yılında ölenler Kategori:Larisa doğumlular Kategori:Ankara'da ölenler Kategori:Atatürk'ün yakınları Kategori:20. yüzyılda Osmanlılar

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Fikriye Hanım

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi