Fransızca

[bullvar_katip]

Fransızca (français veya langue française [lɑ̃ɡ fʁɑ̃sɛz]), Hint-Avrupa dil ailesinin bir Romen dilidir. Tüm Romen dillerinde olduğu gibi, Roma İmparatorluğu'nun Halk Latincesinden türemiştir. Fransızca, Gallo-Romen dillerinden, Galya'da konuşulan Latinceden ve özellikle Kuzey Galya'da gelişti. En yakın akrabaları Oïl dilleridir. Fransızca, Gallia Belgica gibi Kuzey Roma Galyası'nın yerli Kelt dillerinden ve Roma sonrası Frank işgalcilerin (Cermen) Frank dilinden de etkilenmiştir. Bugün, Fransız sömürge imparatorluğu sayesinde, en önemlisi Haiti Kreolü olmak üzere, Fransız kökenli çok sayıda kreol dili vardır. Fransızca konuşan bir kişi veya ulus, Frankofon olarak anılabilir. Dünyada yaklaşık olarak 200 milyon insan Fransızca bilmektedir. 128 milyon insan Fransızcayı anadili veya ikinci dili olarak konuşurken, 54 ülkede 72 milyon insan tarafından da bilinmekte ve konuşulmaktadır. Avrupa'da Fransa ve Monako dışında Belçika, İsviçre ve Lüksemburg ülkelerinin belirli bölgelerinde olmak üzere, Afrika ve Amerika kıtası dahil, dünyanın farklı köşelerinde resmî dil konumundadır. Fransızca; İspanyolca, Portekizce, İtalyanca, Katalanca ve Rumence gibi Roma İmparatorluğu'nun dili olan Latincenin devam dillerindendir ve Romen dilleri'nin kuzeybatı kolundandır. Fransızca tarih içerisinde Roma Galyalılarının Kelt dillerinden ve Roma sonrası Frenk göçmenlerinin Cermen dillerinden etkilenmiştir. Fransızca 29 ülkede resmî dildir. La Francophonie denilen Frankofon Fransızca konuşan uluslar topluluğudur. Birleşmiş Milletler'in bütün alt kurumlarında ve uluslararası kuruluşların çoğunda resmî dildir. Avrupa Birliği verilerine göre 27 üye ülkedeki 129 milyon insan (497.198.740 %26'sı) Fransızca konuşmakta ve bunun 65 milyonu (%12) anadili, 69 milyonu (%14) ise ikinci dili olarak konuşmaktadır. Bu verilere göre Fransızca birlik içerisinde İngilizce ve Almancadan sonra en sık konuşulan üçüncü dildir. Dağılım Avrupa [[Dosya:Knowledge French EU map.png|sağ|küçükresim|upright=1.09|Avrupa Birliği ve aday ülkelerdeki Fransızca okuryazarlığı]] Fransa'daki yasal konumu Fransız Anayasası'na göre Fransızca 1992'den beri Fransa'nın resmî dilidir. (Aslında 1539'dan beri önceki birtakım yasal metinlerde de Fransızca resmî dildir) Resmî hükûmet yayınlarında, eğitim sisteminde, yasal sözleşmelerde, reklamlarda yabancı sözcüklerin Fransızcaya çevrilmesi zorunludur. Fransızcaya ek olarak Fransa'da pek çok yerel dil de konuşulur. Fransa, Avrupa Yerel Diller Sözleşmesi'ne imza atmış olmasına karşın, 1958 anayasasına karşı olduğu gerekçesiyle bunu onaylamamıştır. İsviçre Fransızca İsviçre'nin 4 resmî dilinden biri olup (diğerleri Almanca, İtalyanca, Romanşça) İsviçre nüfusunun %20'sinin anadilidir. Romanş dili İtalyanca'ya yakın bir dildir ve İsviçre halkının %6'sınca kullanılır. Belçika Fransızca Belçika'nın Valon bölgesinin resmî dilidir ancak bu bölgede Almanca konuşanlar doğu kantonlarda yaşar. Başkent Brüksel'in içinde yer aldığı merkez bölgesinin Felemenkçe ile birlikte iki resmî dilinden biridir. Bu bölgede çoğunlukla anadilleri olmamasına karşın nüfusun büyük çoğunluğu tarafından konuşulur. Valon ve Brüksel-merkez bölgelerine sınırı olmasına rağmen Flaman bölgesinde ise Fransızca ve Almanca resmî dil olmayıp Felemenkçe konuşulur. Ancak bu bölgede anadilleri Fransızca olan insanlar da yaşar. Toplamda nüfusun %40'ı Fransızca, %60'ı Felemenkçe konuşur. Felemenkçe konuşan insanların %59'u da Fransızcayı ikinci dilleri olarak konuşurlar. Bu bilgilere göre Belçikalıların %75'i Fransızca bilmektedir. Monako ve Andorra Monako Prensliğinin ulusal dili Monégasque olmasına karşın Fransızca tek resmî dildir ve Fransız kökenliler ülke nüfusunun %47'sini oluştururlar. Andorra'nın resmî dili ise Katalancadır. Fransa'ya yakın komşuluğu nedeniyle Fransızca da konuşulur. Fransız kökenliler ülke nüfusunun %7'sini oluşturur. İtalya İtalyanca ile birlikte Fransızca, İtalya'nın Aosta vadisi bölgesinde resmî bir dilidir. Buna ek olarak bölgede başka lehçeler de konuşulmaktadır. Ancak bunlar resmî açıdan tanınmamıştır. Buradaki insanların %78,6'sının Fransızca bilmesine rağmen sadece %0,99'luk bölümü anadil olarak konuşur. Diğer taraftan İtalyanca, nüfusun %96'sı tarafından konuşulurken, anadil olarak konuşanların oranı %71,5 dir. Lüksemburg Fransızca Lüksemburg'un Almanca ve Lüksemburgca ile birlikte üç resmî dilinden birisidir. Lüksemburg eğitim sistemi üçlü dil yapısındadır. İlkokulun ilk yıllarında dersler Lüksemburgca, sonraki yıllarda Almanca, liseden itibaren ise Fransızca olarak okutulmaktadır. Amerika [[Dosya:Bilingualstopsign.jpg|sağ|küçükresim|upright=1.09|Kanada'nın başkenti Ottawa’da iki dilli (İngilizce/Fransızca) bir durak tabelası.]] Kanada Fransızca Kanada'nın resmî dillerinden biri olup İngilizceden sonra en çok konuşulan dildir. Québec eyaletinde ise Fransızca tek resmî dil olup 7 milyon insanın anadilidir. Nüfusunun üçte biri Frankofon içinde yer alan New Brunswick bölgesinin ise iki resmî dili vardır. Nüfusunun üçte biri Frankofon içinde yer alan Kanada'nın başkenti Ottawa, Ontario şehrinin ise iki resmî dili vardır. Ontario, Nova Scotia ve Manitoba bölgelerinde de resmî dil olmamasına karşın Fransızca konuşan insanlar yaşar. Haiti Fransızca toplumun okuryazar kesiminde konuşulmasına karşın Haiti'nin resmî dillerinden biridir. Fransızca kökenli Kreol dillerinden biri olan Haiti Kreolü ise nüfusun büyük kısmının anadilidir. Birleşik Devletler Federal düzeyde resmî bir tanınması olmamasına karşın Fransızca Amerika Birleşik Devletleri'nde İngilizce ve İspanyolcadan sonra en çok konuşulan üçüncü dildir. Louisiana, Maine, Vermont ve New Hampshire eyaletlerinde ise en çok konuşulan ikinci dildir. Louisiana'da Kayun ve Kreol Fransızcası konuşulur. 2000 verilerine göre Louisiana da 194.000 insan evlerinde Fransızca konuşmaktadır. Afrika küçükresim|sağ|upright=1.36| Dünyada Fransızca konuşan nüfusun büyük çoğunluğu Afrika'da yaşar. Uluslararası Fransızca konuşan Ülkeler Topluluğunun (Organisation internationale de la Francophonie) 2007 raporuna göre 31 farklı Afrika ülkesinde yaşayan 115 milyon Afrikalı Fransızcayı anadili ya da ikinci dili olarak konuşabilmektedir. Fransızca Afrika genelinde ikinci bir dil olmasına karşın Abidjan, Libreville gibi şehirlerde ve Fildişi Kıyısı'nda sadece Fransızca konuşulmaktadır. Afrika dillerinden etkilenerek gelişen Afrika Fransızcası'nın birçok çeşidi olmasından dolayı tek bir Afrika Fransızcasından söz edilemez. Fransızca kökenli Kreol dillerine ek olarak Fransızca Hint Okyanusu'nda bulunan adalarda da konuşulur. Madagaskar'da Fransızcanın yanında Malayo-Polinezyan bir dil olan Malagazi konuşulur. Mauritius ve Seyşel Adaları'nda İngilizcenin resmî dil olmasından bu yana Fransızca ve İngilizce arasında bir çekişme vardır. Madagaskar'da da son yıllarda İngilizce resmî dil olmuştur. Sahra altı ülkelerde eğitimin yaygınlaşmasıyla birlikte Fransızca dili de yaygınlaşmış ve evrime uğramıştır. Diğer ülkelerden Afrika'ya gelenler için Afrika Fransızcası'nı anlamak biraz güç olabilir, buna karşılık yazı dilinde çok büyük farklılıklar yoktur. Fransızca pek çok Afrika ülkesinde resmî dildir: Benin Burkina Faso Burundi Cibuti Çad Kongo DC Ekvator Ginesi Fildişi Kıyısı Gabon Gine Kamerun Komorlar Kongo Cumhuriyeti (Brazzaville) Madagaskar Mali Nijer Orta Afrika Cumhuriyeti Ruanda Senegal Seyşel Adaları Togo Mauritius ve Magrip ülkelerinde resmî dil olmayıp idari dilde yaygın olarak kullanılır: Cezayir Fas Moritanya Tunus Son yıllarda Cezayir özellikle eğitim dilinde Fransızcanın yerine Arapçanın kullanımını yaygınlaştırmak için dille ilgili çeşitli düzenlemeler yapmıştır. Mısır’da çoğunlukla kullanılan yabancı dil İngilizce olmasına karşın üst ve orta sınıflarda Fransızca daha yaygın olarak bilinir ve konuşulur. Bu yüzden eğitim süreci içerisinde bir Mısırlı İngilizceye ek olarak Fransızca da öğrenir. Mısır, Fransızca konuşan ülkeler topluluğu (Frankofon) içerisinde yer alır. Fransa’nın Hint Okyanusu’nda yer alan iki denizaşırı bölgesi Mayotte ve Réunion’da da resmî dil Fransızcadır. Asya Asya'da; eski Fransız sömürgeleri olan Hindistan'ın Puduçeri şehrinde, Vietnam, Kamboçya ve Laos'ta ticaret ve azınlık dili Fransızca olarak kabul edilir. Ayrıca Asya'daki diğer eski Fransız sömürgeleri olan Suriye ve Lübnan'da çoğunlukla kullanılan yabancı dil İngilizce olmasına karşın üst ve orta sınıflarda Fransızca daha yaygın olarak bilinir ve konuşulur. Lübnan, Fransızca konuşan ülkeler topluluğu (Frankofon) içerisinde yer alır. Sınıflama Fransızca bir Hint-Avrupa dilidir. Aşağıdaki aile ağacında gösterilen diğer kardeş dilleri gibi Fransızca, Latince soyundandır. Daha belirgin olarak Roma İmparatorluğu'nda yaşayanların çoğu tarafından konuşulan Kaba Latince soyundan, ve teknik terimlerinden dışında Klasik Latince ile pek benzerliği yoktur. Örneğin Klasik Latincede "at" anlamına gelen "equus"'un Kaba Latince karşılığı "caballus" idi ve bu Fransızca "cheval" kelimesine yol vermiştir. Diğer örnekler: Söz dağarcığının yanı sıra grameri de daha çok Kaba Latinceninkine benzerdir. Klasik Latincede bir kelimenin çekim ekini değiştirerek herhangi bir durumu belirtmek için kelimeler çekilir; örneğin: "kızda" = "puellae", "kıza" = "puellam" olmuştur.. Bunun aksine Kaba Latincede zaman geçince bu çekim işlemi kaybolmuş ve çağdaş Fransızcada olduğu gibi sadece ilgeçler (ör. "ad", "in") kullanılmaya başlamıştır. Bu durum bir tek adların cinsiyetlerini belirten çekimlerde kalmıştır. Örneğin bir erkek kedi le chat, bir dişi kedi la chatte olarak tanımlanır. Bir erkek dansçı le danseur, bir kadın dansçı la danseuse olarak bilinir. Dilbilgisi Her Fransızca isim eril ya da dişil olarak ikiye ayrılır. Fransız isimleri cinsiyet için etkilenmediğinden, bir ismin formu cinsiyetini belirleyemez. Yaşamla ilgili isimler için, onların gramer cinsiyetleri sıklıkla bahsettiklerine karşılık gelir. Örneğin, bir erkek öğretmen bir "enseignant" iken, bir kadın öğretmen bir "enseignante" dir. Bununla birlikte, hem eril hem de dişil varlıkları içeren bir gruba atıfta bulunan çoğul isimler daima erkektir. Yani iki erkek öğretmenden oluşan bir grup “enseignants” olacaktır. İki erkek öğretmen ve iki kadın öğretmenden oluşan bir grup hâlâ "enseignants" olacaktır. Birçok durumda "enseignant", bir ismin hem tekil hem de çoğul şekli aynı şekilde telaffuz edilir. Tekil isimler için kullanılan artikel, çoğul isimler için kullanılandan farklıdır ve artikel, konuşmadaki ikisi arasında ayırt edici bir faktör sağlar. Örneğin, tekil "le professeur" veya "la professeur(e)" (erkek veya kadın öğretmen, profesör) çoğul "les professeurs"dan ayırt edilebilir, çünkü "le", "la" ve "les" hepsi farklı telaffuz edilir. Bir ismin hem feminen hem de maskülen formunun aynı olduğu ve artikelin tek farkı sağladığı bazı durumlar vardır. Örneğin, "le dentiste" erkek bir dişçiye, "la dentiste" bir kadın dişçiye karşılık gelir. Fiil çekimi Etken fiil zamanları "bütün" fiiler Diğer dillerle karşılaştırma Fransızca, Hint-Avrupa dili olan Latincenin soyundan gelen bir Romen dilidir ve bunun sebebiyle İtalyanca, İspanyolca gibi dillerle sözsel benzerliklere sahiptir. Aşağıdaki tablo bazı Fransızca sözleri İtalyanca, İspanyolca, Oksitanca, Katalanca, Portekizce, Rumence ve Latince eşdeğerleri ile karşılaştırmaktadır. Bu diller, Fransızcaya sözsel benzerliklerine göre sıralanmaktadır, örneğin İtalyanca, Fransızca ile %89 sözsel benzerliğe sahip olmasına rağmen o önce sıralanmaktadır, vesaire. Metin örneği Aşağıda Fransızcada İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin birinci maddesi, bunun Uluslararası Fonetik Alfabesi telaffuzu ve bu maddenin Türkçesi bulunmaktadır. Fransızca sayılar 0 - zéro 1 - un(e) 2 - deux 3 - trois 4 - quatre 5 - cinq 6 - six 7 - sept 8 - huit 9 - neuf 10 - dix 11 - onze 12 - douze 13 - treize 14 - quatorze 15 - quinze 16 - seize 17 - dix-sept 18 - dix-huit 19 - dix-neuf 20 - vingt 21 - vingt-et-un 30 - trente 31 - trente-et-un 40 - quarante 50 - cinquante 60 - soixante 70 - soixante-dix 71 - soixante-onze 72 - soixante-douze 73 - soixante-treize 74 - soixante-quatorze 80 - quatre-vingts (İsviçre'de huitant) 85 - quatre-vingt-cinq 90 - quatre-vingt-dix (İsviçre, Belçika, Kongo ve Rwanda'da nonante) 95 - quatre-vingt-quinze 100 - cent 1.000 - mille 10.000 - dix-mille 1.000.000 - un million Bazı sözcükler Fransızca: français Fransız: française(feminen)/français(maskülen) Türkçe: le turc Evet: Oui Hayır: Non Merhaba: Bonjour İyi akşamlar: Bonsoir İyi geceler: Bonne nuit Hoşça kal: Au revoir İyi günler: Bonne journée Lütfen: S'il vous plaît / S'il te plaît Teşekkürler: Merci. Önemli değil: De rien / Je vous en prie / Je t'en prie Özür dilerim: Pardon / Je suis désolé / Je suis désolée Kim?: Qui ? Ne?: Quoi ? Nerede?: Où ? Nerede oturuyorsun?: Où habites-tu? Neden?: Pourquoi ? Adın nedir?: Comment vous appelez-vous ? / Comment t'appelles-tu ? Çünkü: Parce que Nasıl?: Comment ? Ne kadar?: Combien ? Anlamıyorum: Je ne comprends pas. Anlamadım: Je n'ai pas compris. Evet, anlıyorum: Oui/Si, je comprends. Yardım edin!: Au secours !! Bana yardım edebilir misiniz?: Pouvez-vous m'aider s'il vous plaît ? / Pourriez-vous m'aider s'il vous plaît ? / Peux-tu m'aider s'il te plaît ? / Pourrais-tu m'aider s'il te plaît Tuvalet nerede?: Où sont les toilettes ? Türkçe konuşabiliyor musun?: Parlez-vous turc ? Fransızca konuşamıyorum: Je ne parle pas français. Bilmiyorum: Je ne sais pas. Biliyorum: Je sais. Karnım aç: J'ai faim. Nasılsın?: Comment allez-vous? / Ça va? / Comment ça va ? (Çok) İyiyim: Je vais (très) bien / Ça va (très) bien / Tout va (très) bien (Çok) Kötüyüm: Je vais (très) mal / Ça va (très) mal / Tout va (très) mal (evli) kadın: madame (bekâr, genç) kadın: mademoiselle Bibliyografya Kaynakça Kategori:Ruanda'daki diller Kategori:Madagaskar'daki diller