Frye Yangını

[bullvar_katip]

Frye Yangını, 7 Haziran - 1 Eylül 2017 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri'nin Arizona eyaletine bağlı Graham County'de alanı yakan bir orman yangınıdır. Yangın, Coronado Ulusal Ormanı içinde yer alan Graham Dağı'na düşen bir yıldırım ile çıktı ve 12 Temmuz'da kontrol altına alınana kadar hızla yayıldı. Yangın, üç binayı yaktı ve Graham Dağı Uluslararası Gözlemevini kısa süreliğine tehdit etti. Kontrol altına alınması ve söndürülmesi 26 milyon dolara mal oldu ve 800'den fazla itfaiyeci yangın söndürme faaliyetlerine katıldı. Ölen olmadı ancak 63 itfaiyeci boğaz enfeksiyonu salgını nedeniyle karantinaya alındı. Temmuz 2017'den sonra muson yağmurları, Frye Yangını'nın dağ yamaçlarındaki kalıntılarını temizledi. Yağmur suyu, kül ve oluşan bu kalıntılar, dereleri tıkamış ve Graham Şehrin'deki altyapıya zarar verdi. Yangın, özellikle nesli tükenmekte olan Graham Dağı kızıl sincabını etkiledi. Arka plan Orman yangınları, Güneybatı Amerika Birleşik Devletleri'nin ekolojik döngüsünün doğal bir parçasıdır. Frye Yangını, 2017 yılında Arizona'da toplamda alanı etkileyen 2.321 orman yangınından biriydi. Arizona eyalet hükûmeti "normal" bir sezon beklentisi içerisindeydi ancak yüksek sıcaklıklar, düşük nem ve alev almaya müsait bol miktarda ot, eyaletin güney otlaklarında yüksek yangın potansiyeli olan bir sezon ortaya çıkardı. Ağustos 2017 itibarıyla 2011'den beri tüm sezonları geçecek miktarda arazi yanmış bulunmaktaydı. Mayıs 2018'de Kuzey Arizona Üniversitesi Ekolojik Restorasyon Enstitüsü, Arizona ve New Mexico'daki 2017 orman yangını sezonuna ilişkin bir çalışma yayınladı ve Arizona'da önceki on yılın ortalamasından daha fazla alanın yandığını gözlemledi. Çalışmada on tanesi Arizona'da olmak üzere on bir yangın incelendi ve bunların arasında Frye Yangını da yer aldı. Yangın 7 Haziran 2017'de, 2004'ten bu yana yanmamış olan Coronado Ulusal Ormanı ve Graham, Arizona'daki Graham Dağı'ndaki şaporal bir alana yıldırım isabet etti. 9 Haziran itibarıyla alan yanıyordu ve alevler Frye Mesa Rezervuarına doğru ilerlemekteydi. Orman Servisi (USFS) yangın yakınındaki patikaları kapattı ve arazi koşullarının zorlaştırdığı söndürme çalışmalarını başlattı. Yanan alan 13 Haziran itibarıyla , 18 Haziran itibarıyla oldu. USFS, 19 Haziran'da Coronado Ulusal Ormanı içindeki Pinaleño Dağları'ndaki tüm kamp alanlarını ve patikaları kapattı. 18 Haziran'dan itibaren 300'den fazla itfaiyeciden oluşan bir kuvvet Frye Yangınının Graham Dağı Uluslararası Gözlemevine (MGIO) ulaşmasını önlemeye odaklandı. Ertesi gün yangın MGIO'ya doğru yayıldı ancak ulaşamadı. Vatikan İleri Teknoloji Teleskobu (VATT) Müdür Yardımcısı Pavel Gabor, yangının VATT'ın 30 ft yakınına kadar ulaştığını belirtti. 24 Haziran'da Frye Yangını MGIO'dan geri püskürtüldü ve %29 oranında kontrol altına alındığı tahmin edildi, ancak yanan alan oldu. 23 Haziran'da Arizona Valisi Doug Ducey, Graham'da olağanüstü hal ilan ederek Frye Yangınının kontrol altına alınması için ek eyalet ve federal yardımı sağladı. İtfaiyeciler 25 Haziran ve 26 Haziran tarihlerinde Frye Yangını'nın yayılmasını kontrol altına alma konusunda ilerleme kaydetti, bu da Gabor'un 27 Haziran'da VATT'ı incelemesine ve tesiste ısı ya da duman hasarı olmadığını rapor etmesine olanak sağladı. Frye Yangını 27 Haziran'dan 12 Temmuz'a kadar , oldu. Yangın 12 Temmuz itibarıyla %88 oranında kontrol altına alındı. Coronado Ulusal Ormanı içindeki mesire alanları 13 Temmuz'da yeniden açılmaya başladı. Yangının 17 Temmuz itibarıyla büyüme meyli göstermemesi nedeniyle itfaiyeciler başka bölgelerdeki orman yangınlarına yönlendirildi. Boğaz enfeksiyonu salgını 17 Haziran'da USFS, Frye Yangınını kontrol altına almakla görevli itfaiyeciler arasında streptokok farenjiti (boğaz enfeksiyonu) salgınının başladığını duyurdu. Tucson merkezli ABC kanalı 18 Haziran'da 21 itfaiyecinin karantinaya alındığını bildirdi; diğer yerel haber kuruluşları ise USFS sözcüsünün toplam 45 vaka bildirdiğini aktardı. Federal olarak finanse edilen bir araştırma veri tabanı olan Wildfire Lessons Learned Center (WLLC) tarafından yayınlanan bir rapora göre, boğaz enfeksiyonu belirtileri gösteren personelin karantinaya alınması, boğaz enfeksiyonu için düzenli testler yapılması ve ekipmanların düzenli olarak dezenfekte edilmesi 16 Haziran'da başladı. 16 Haziran'dan sonra yeni bir vaka tespit edilmedi. 300 kişi streptokok vakalarının temaslısı olarak tespit edildi ve bunlardan 63'ü karantinaya alındı. 2020 Batı Amerika Birleşik Devletleri orman yangınları sezonu ve eş zamanlı COVID-19 salgını sırasında, WLLC ve bazı haber yayınları, Frye Yangını boğaz enfeksiyonu salgınını, itfaiye kamplarında bulaşıcı hastalık salgınlarının nasıl etkili bir şekilde kontrol altına alınabileceğinin bir örneği olarak gösterdi. Sonrası [[Dosya:Coronado_National_Forest_-_Social_05.jpg|alt=Image of Arizona State Route 366, damaged by runoff from the Frye Fire scar, July 24, 2017|küçükresim| 24 Temmuz 2017'deki ikinci dalganın Arizona Eyalet Yolu 366'ya verdiği hasar]] Frye Yangınında 86 gün boyunca toplamda büyüklüğünde bir alanı etkiledi. 12 Temmuz'da en büyük boyutuna ulaştı. Söndürme çalışmaları 26.000.000 dolara mal oldu. Yanan toplam alanın yüzde 13'ü tamamen yaprak ölümüne maruz kaldı. Frye Yangını nedeniyle üç yapı hasar görmüş ya da yıkıldı. 800'den fazla itfaiyeci Frye Yangınının en yoğun olduğu dönemde söndürme çalışmalarında görev aldı. 18 Temmuz'da USFS Yanan Alan Acil Müdahale (BAER) ekibi Frye Yangını'nın yarattığı riskleri değerlendirmeye başladı. Ekip 20 Temmuz'da, alt tabakadan yoksun toprağın stabilize edilmesini ve tahliye yollarının temizlenmesini tavsiye eden bir rapor yayınladı. Aynı zamanda, Graham Şehri yetkilileri, yıllık muson yağmurlarının Frye Yangını'nın etkilerinden dolayı şiddetli ve zarar verici seller konusunda uyarılarda bulundu. Bu muson yağmurları 19 Temmuz'da başladı ve kül yüklü yüzeyi yakındaki yerleşim yerlerine taşıdı. Bu Coronado Ulusal Ormanı'nın yeniden açılmasının gecikmesine ve 31 Temmuz'da Arizona Eyalet Yolu 366'nın (SR 366) kül yükünün taşınmasından zarar görerek kapatılmasına neden oldu. Ash Creek'in 31 Temmuz'da taşması ve yanan yerlerden taşınan tortularla kısmen dolması sonucu iki ev hasar gördü. 11 Ağustos'ta Ash Creek'in taşması Pima kasabasının kanalizasyon sistemini kapatma tehlikesi yarattı. Coronado Ulusal Ormanı, 23 Temmuz'da BAER ekibinin Frye Yangınından etkilenen kısmının havadan yeniden tohumlanmasını içeren önerilerinin uygulanması için fon sağladı. 10 Ağustos'a kadar bu alana arpa tohumu atılarak zeminin stabilize edilmesi ve yerel otların büyüyerek arpanın yerini alması sağlandı. 9 Ağustos'ta Graham Dağı'ndaki Wet Kanyon üzerinde bulunan ve yanan bölgeden gelen akıntı ve enkaz nedeniyle hasar gören bir köprü ve menfez, Wet Kanyon'u bir tahliye yolu olarak açmak için yıkıldı. Ash Creek'in temizlenmesi ve Pima ve çevresinde su yönetimi altyapısının inşası Eylül 2017'ye kadar sürdü; SR 366 14 Eylül'de yeniden açıldı. Temmuz 2021'de USFS ve Arizona Ormancılık ve Yangın Yönetimi Departmanı, Graham Dağı'ndaki patikaları restore etmek için üç yıllık bir projede Fort Grant eyalet hapishanesinden mahkumları çalıştırmaya başladı. Graham Dağı kızıl sincabı üzerindeki etkisi Frye Yangını, Amerikan kızıl sincabının nesli tükenmekte olan bir alt türü olan Graham Dağı kızıl sincabı üzerinde travmatik bir etki yaratmış, yaşam alanlarının ve nüfusunun büyük bir kısmı yangın nedeniyle kaybedilmiştir. Arizona Av ve Balık Departmanı tarafından 17 Ekim 2017 tarihinde yayınlanan bir rapora göre, Graham Dağı kızıl sincabının nüfusu 2016 yılında 252 sincaptan 35 sincaba düşmüştü. Bu azalma, habitat kaybı, avlanma ve diğer sincap türleriyle rekabet nedeniyle Graham Dağı kızıl sincabının neslinin 2017 yılında tükenmesi bekleniyordu. 2018'de yaşam alanını eski haline getirme çabalarının ardından Graham Dağı kızıl sincaplarının nüfusu 67'ye yükseldi. Aralık 2022 itibarıyla, Graham Dağı kızıl sincabı hala Frye Yangını öncesi popülasyonuna ulaşamamıştır. Kaynakça Kategori:Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yangınlar Kategori:Graham County