Fuzûlî

bullvar_katip · 21 Mayıs 2024

Fuzûlî (y. 1480 veya 1494 - 1556, Kerbela ya da Bağdat), Azerbaycan Türkçesi, Arapça ve Farsça eser veren Osmanlı dönemi Azerbaycan türkü divan şâiridir. Asıl adı Mehmed bin Süleyman'dır. Oğuzlar'ın Bayat boyuna mensuptur. Arapça ve Farsça eserleri de bulunmakla birlikte Azerbaycanca'nın en önemli lirik şairi olarak kabul görmüştür. Mehmed Fuzûlî Alevî Müslümanların Yedi Ulu Ozanlarından birisidir. alt=Fuzuli çalışması|küçükresim|Fuzuli Azerbaycan Portresi Hayatı Ailesi göçebe hayatı bırakıp günümüzdeki Irak bölgesine yerleşmiş olan Oğuzların Bayat boyundandır. Fuzûlî'nin her ne kadar kesin olmasa da 1483 yılında Akkoyunlular zamanında şimdiki Irak'ta Kerbela veya Necef'te veya Kerkük iline bağlı Kale semtinde doğduğu tahmin edilir. Fuzûlî iyi bir eğitim almak için ilk önce Hillah şehrinde müftü olan babasından ve daha sonra Rahmetullah adındaki bir öğretmenden eğitim görmüştür. Daha sonraki öğrenimi hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte; eserlerinden İslamî bilimler ve dil alanında çok iyi bir eğitim aldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca Su Kasidesi'nin 2. beytinde;"Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem","Ya muhît olmuş gözümden günbed-i devvâre su"diyerek astronomi bilgisinin de iyi olduğunu ortaya koymuştur. Türkçe Divanı'nın önsözünde şöyle demiştir: Azerbaycan Türkçesi, Arapça ve Farsça divan şiirlerini yazmıştır. Eserlerinde kullandığı dil dönemindeki divan şairlerine göre daha sade, anlaşılır bir Azerbaycan Türkçesi'dir. Halk deyişlerinden bolca yararlanmıştır. Fazlî Çelebi Fuzûlî-zâde isimli oğlu vardı. Bedensel zevklerden ziyade tasavvufî bir aşk, Ehl-i Beyt'e duyulan özlem, ayrılık acısı şiirlerinin konusunu teşkil etmiştir. Duygu ve düşüncelerini çok içten ve lirik bir şekilde ifade etmeyi kolayca başarmıştır. Bu açıdan bakıldığında Türk şiirinde karşılaştırılabileceği tek şair Yunus Emre'dir. "Leylâ ile Mecnun" mesnevîsi aynı konuda yazılmış (Arapça ve Farsça dâhil) en iyi mesnevîlerden biridir. İran şiirinden Hâfız, Türk şiirinden ise Nesimî ve Nevai çizgisini en başarılı şekilde kemâle erdirmiştir. Kendisinden sonra gelen bütün divan şairlerini etkilemiştir. Onun, Kerbela'da 1556 yılında içinde yaygın olan salgın bir hastalık sonucunda, veba veya koleradan öldüğü tahmin edilir. Nefsini yüceltmemek, kibir ve gurur yapmamak için şiirlerinde "boş, gereksiz, yersiz" anlamına gelen "fuzuli mahlasını kullanmıştır. Şiirlerinin konusu [[Dosya:Story of Mejnun - in wilderness.jpg|küçükresim|upright=1.05|sağ|Leylâ ile Mecnun]] upright=1.05|küçükresim|sağ|Fuzûlî'nin "Divan" adlı eserinde yer alan bir şiirinden görünüm. Irak'ta Hilla Bölgesinde yaşamıştır. Hayatı yoksulluk, bahtsızlık ve ilgisizlik içinde geçmiştir. Bu durum onu derinden etkilemiş ve bu yalnızlık duygusu sanatının ilham kaynağı olmuştur. Yaşadığı atmosferi şiirine yansıtmıştır. Kendisi çölde yaşamış; çöl kimsesizlik, hasret ve hüzün demektir. Fuzuli bu unsurları şiirinde yoğurmuştur. Fuzuli şiirlerinde Tek Varlık görüşünü en fazla işleyen şairdir. Onda "Visal" (Allah'a kavuşma) isteği kuvvetlidir. Ama vuslat yoktur. Tasavvuf onda yaşı ve sanatı ilerledikçe koyulaşmıştır. Divan edebiyatında ilah-i aşkı en fazla işleyen şairdir. Bu durum ondaki ideal aşkı gösterir. Fuzuli derdi, ıstırabı seven bir kişidir. Nitekim şu beyiti bunu açıkça gösterir. "Aşk derdiyle hoşem el çek ilacımdan tabib Kılma derman kim helakım zehri dermanındadır." Fuzuli derin ve samimi bir aşk şairidir. Ölüm, toplum, yoksulluk, felsefe, tabiat temalarını hep bu aşk etrafında yazmıştır. Çağdaşlarına göre sade bir dili vardır. Arapça, Farsça ve Azerbaycancayı çok iyi bilen şairin gücü; bu üç dilden aldığı kelimeleri kullanıp, bunlarla düşünmesiyle ortaya çıkmıştır. Bu yönüyle Divan Edebiyatı'nın en büyük şairlerinden sayılmaktadır. Ayrıca Yedi Ulu Ozan'dan biri kabul edilir. Seçkin eserleri Azerbaycan Türkçesi, Arapça ve Farsça olmak üzere üç dilde de eser veren Fuzuli'nin eserlerini şu şekilde sıralanabilir Azerbaycan dilindeki manzum eserleri Divan, Beng ü Bade (بنگ و باده; Beng ü Bâde); 444 beyitlik Türkçe mesnevi, 1956 Leylâ ile Mecnun (داستانِ ليلى و مجنون; Dâstân-ı Leylî vü Mecnûn); 3 bin 96 beyitlik mesnevi. Bir örnek; "Arayiş-i sohbet eyle saki Ver bade mürüvvet eyle saki Bir cam ile kıl dimağımuz ter Lutf eyle bir iltifat göster" Risale-i Muammeyat (رسالهٔ معميات; Risâle-i Muammeyât); Kırk Hadis, Su kasidesi Ali Divanı Şikâyetnâme (شکايت نامه; Şikâyetnâme) kafiyeli nesir türündedir; I. Süleyman'nin Bağdat'ı fethinden sonra (1534) padişaha kasideler (Arapça: قصيدة, çoğul qasā'id, قــصــائـد; Farsça: قصیده) sunmuştur. Padişah tarafından beğenilen kasideler karşılığında 9 akçelik maaşla ödüllendirilmiştir. Maaşını alamayınca Şikâyetnâme'yi yazmıştır. Şikâyetnâme Fuzuli'nin en önemli eserlerinden biridir. Şikâyetnâmesinde Fuzuli şöyle der: Gazel türünde vermiş olduğu latif eserler Beni candan usandırdı, cefadan yâr usanmaz mı? Felekler yandı ahımdan, murâdım şemi yanmaz mı? Kamu bimarına cânân devayı dert eder ihsan, Niçin kılmaz bana derman beni bîmar sanmaz mı? Azerbaycanca mensur eserleri Hadikatü's-Süeda (حديقة السعداء; Hadîkat üs-Süedâ); Kerbela olayını anlatan düzyazı, 1837 Mektuplar Farsça manzum eserleri Divan Enis'ül-Kalb (انیس القلب; Anîs ol-qalb); Heft Cam (sâkinâme) (هفت جام; Haft Jâm); tasavvuf içerikli, 327 beyitlik Farsça mesnevi Resale-e Muammeyat (رسال معميات; Resâle-e Muammeyât); Sehhat o Maraz (صحت و مرض; Sehhat o Ma'ruz) Farsça mensur eserleri Rind ü Zahid (رند و زاهد; Rend va Zâhed''); Risale-i Muamma Basımları Hadikatü's-Süeda (1837, Kerbela olayını anlatan düzyazı) Türkçe Divan (1838, 1958) Sıhhat u Maraz (1940, tıp bilgileri) Enis'ül-Kalb (1944) Fuzuli'nin Mektupları (1948) Terceme-i Hadis-i Erbain (1951) Rind ü Zahid (1956) Arapça Divan (1958) Matlau'l İtikad (1962) Sâki-nâme (tasavvuf içerikli mesnevisidir) Su kasidesi Ayrıca bakınız Rind Hurufilik Azeri yazarlar listesi Fuzuli'nin azerice divanı Dipnotlar Kaynakça Dış bağlantılar Hayatı ve Gazellerinden Seçmeler Fuzûlî: Yaşamı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Şiir Örnekleri Kategori:1480'lerde doğanlar Kategori:1556 yılında ölenler Kategori:15. yüzyılda Azeriler Kategori:15. yüzyılda Osmanlılar Kategori:15. yüzyıl yazarları Kategori:16. yüzyılda Azeriler Kategori:16. yüzyılda Osmanlılar Kategori:16. yüzyıl yazarları Kategori:Osmanlı Türkleri Kategori:Osmanlı şairleri Kategori:Azeri şairler Kategori:Azeri Şiiler Kategori:Azeri asıllı kişiler Kategori:Azerice eser veren şairler Kategori

ivan edebiyatı şairleri Kategori:Farsça eser veren şairler Kategori:Arapça eser veren şairler Kategori:Mutasavvıflar Kategori:Orta Çağ'da Azeriler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Fuzûlî

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi