Gazi Yaşargil

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Mahmut Gazi Yaşargil (d. 6 Temmuz 1925; Lice, Diyarbakır), Türk bilim insanı ve tıp hekimi. Beyin ve sinir cerrahisi alanında uzmandır. Beyin cerrahisi pratiğinde, mikroskop kullanımının (mikrocerrahinin) hayata geçirilmesinde ve yaygınlaştırmasındaki katkılarıyla tanınır. 1999 yılında Amerikan Nörolojik Cerrahlar Kongresi'nde Neurosurgery Dergisi tarafından "1950-2000 Yüzyılın Beyin Cerrahı" unvanı verilmiş ve Avrupa Nörolojik Cerrahlar Birliği onur madalyası ile onurlandırılmıştır. Yaşamı Ailesi ve çocukluğu Gazi Yaşargil, 6 Temmuz 1925 tarihinde babasının kaymakam olarak görevi yaptığı Diyarbakır’ın Lice ilçesinde Sehavet Hanım ile Azmi Bey'in oğlu olarak doğdu. Doğduğu yıl ailesi ile beraber Ankara’ya taşındı. Yaşamının ilk 18 yılını Ankara İçcebeci'de geçirdi. İkisi kız ikisi erkek olmak üzere dört kardeşi vardı. Ablası Selma hanım, Ankara Gazi Lisesinde 40 yıl İngilizce öğretmenliği yaptı. Kimya mühendisi olan kardeşi Tomris hanım Makine ve Kimya kurumunda kimya mühendisi olarak çalıştı. Abisi Erdem bey Basel’de Genel Cerrahi Profesörü, Günay bey ise Zürih'de Fizyoloji Profesörü oldu. Yaşargil geçmişini şöyle özetlemektedir; "Ben 6 Temmuz 1925 Lice doğumlu bir Türküm, babam kaymakamdı, Türkiye'de yetiştim. İlk ruhi gıdamı ailemden, komşulardan, okuduğum okullardan, arkadaşlarımdan aldım. Baba tarafından efsanevi Kayıhan aşiretindenim, ana tarafım ise Sinop'tan gelme.". Eğitimi ve akademik kariyeri 1943 yılında Ankara Atatürk Lisesi'ndeki lise eğitimini tamamladı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne başladı. Kendisinin ve iki erkek kardeşinin tıp tahsili almasında komşuları ve aile dostları olan nöroloji profesörü Yusuf Şükrü Sarıbaş etkili oldu. Tıp eğitimine 1944 yılından itibaren iki dönem Almanya'daki Friedrich Schiller Üniversitesi'nde, ardından on dönem Basel Üniversitesi’nde devam eti. 1949 sonbaharında Basel Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun oldu. Beyin cerrahisi alanında uzmanlaşmaya başlamadan önce, bu alanda uzmanlığın ön şartı olarak üç yıl süreyle başka dallarda çalışması gerekiyordu. Anatomi Enstitüsü’nde beyin anatomisi üzerine Josef Klingler’in yanında çalıştı; ardından 1950-1953 yılları arasında nöroloji-psikiyatri, iç hastalıkları ve genel cerrahi asistanlığı yaptı. Ocak 1953’te Zürih Üniversitesi’nde uzmanlık eğitimine başladı. Beyin cerrahisi kliniğinde Hugo Krayenbühl ve Gerhard Weber ve E. Zancler’in yanında uzmanlık eğitimini aldı. Zürih Üniversitesi Beyin Cerrahisi Kliniği’ndeki çalışması sırasında ilk 12 sene (1953-1965) beyin ve orbita anjiyografisi alanına yoğunlaşıp çok sayıda hastada anjiyografi uygulaması yaptı. 1957-1965 yılları arasında ise stereotaktik teknikle Parkinson hastalığı ve diğer hareket bozukluklarının tedavisine yönelik ameliyatlar yaptı. Zürih Üniversitesinde Fizyoloji profesörü Oscar Wyss ile ilk defa yüksek-frekanslı koagülasyon (kanama durdurma amaçlı) tekniğini kullandı ve bu teknik sonrasında cerrahi pratiğinde yaygınlaştı. 1965-1966 yıllarında ABD’de Vermont Üniversitesi bünyesindeki hayvan laboratuvarında Raymond Madiford Peardon Donaghy ve ameliyat hemşiresi Jackie Robert’ın yanında mikrovasküler cerrahi (mikroskop eşliğinde yapılan damar ameliyatları) öğrendi ve bu tekniği ilk defa hayvanların beyin damarlarında uyguladı. 1967’de Zürih'e döndü, Ekim 1967'de üç atardamarı tıkalı bir hastaya yeni bir atardamar bağlama operasyonunu ilk kez gerçekleştirdi. Zürih Kliniği'nde mikrovasküler cerrahi tekniğini tüm beyin ve omurilik cerrahisinde kullanmaya başladı. Bu teknik; beynin anevrizma, AVM, kavernom gibi damarsal kökenli problemlerinde, beyin-omurilik tümörlerinde ve temporal epilepsi cerrahisinde rutin olarak kullanılır oldu; böylece modern nöroşirürjide yeni bir dönem başladı. Zürih’te kurulan mikrocerrahi laboratuvarı, 1968-1993 yılları arasında tüm dünyadan gelen nöroşirürjiysenlere bir eğitim merkezi haline geldi. Yaşargil bu dönemde mikronöroşirürji üzerinde sekiz kitap yayınladı. Zürih Üniversitesi Nöroşirürji kliniğindeki şeflik görevinden Ocak 1993’te emekli oldu. O dönem bilim dünyasınca tanınmış bir cerrah olan 68 yaşındaki Yaşargil, İstanbul'dan gelen bir teklifi kabul edip Türkiye'ye dönme hazırlıklarını yaparken yasalara göre bir asker kaçağı olması nedeniyle Türkiye planını gerçekleştiremedi. Bu nedenle 1994’te Yaşargil, Amerika’da Little Rock şehrindeki Arkansas Tıp Bilimleri Üniversitesi’nden gelen teklifi kabul etti. Orada nöroşirürji kliniği şefi Profesör Ossama Al-Mefty ile Amerika'da ilk mikronöroşirürji merkezini geliştirdi. Bu hastanede ameliyatlar yaptı, dersler verdi, yayımlar yaptı, mikronöroşirürji laboratuvarı kurdu ve mikronöroşirürji kursları hazırladı. Ekim 2013’te Arkansas Üniversitesinden emekli oldu. Yaşargil Kasım 2013’ten sonra Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim dalı kadrosunda yer aldı. 2012'de Azerbaycan'da kurulan Avrasiya Akademiyası adlı uluslararası derneğin kurucu üyelerinden biridir. Vatandaşlıktan çıkarılması ve geri kabulü 27 Mayıs darbesinden sonra askerî yönetimin ülke idaresine el koyması esnasında Yaşargil yurt dışında eğitimine devam etmekteydi. Doçentlik sınavına gireceği günlerde Türkiye'den askerlik vaktinin geldiğine dair celp ulaştı. O sıralar liseden arkadaşı olan Ömer İnönü, Gazi Yaşargil'i ziyaret etmişti. Ömer İnönü'ye babası olan İsmet İnönü'ye eğitimi bittikten sonra ülkeye döneceğini iletmesini istedi. Ancak bu girişim sonuç vermedi ve Bakanlar Kurulu kararı ile Türk vatandaşlığından çıkarıldı. Vatansızların taşıdığı "haymatlos" pasaportuyla yaşamaya başladı. Turgut Özal döneminde Yaşargil'in yeniden vatandaşlığa alınması için işlemler başlatıldı. Türkiye'ye gelmekten hâlâ çekinen Yaşargil'e pasaportunu dönemin Sanayi Bakanı Şükrü Yürür götürdü. 18 yaşında ayrıldığı ülkesine 45 yıl sonra yeniden dönme imkânına erişti. Ankara'ya dönüşünde çok duygulandığını belirtmiş ve otomobilden inmeyerek 3 saat boyunca otomobille Ankara'yı gezmiştir. Sonrasında İstanbul'a geçip eski dostu Can Yücel'le buluştu. Keşifleri İntrakraniyal anevrizma ameliyatlarında balonlaşan damarları klemplemek için kullanılan klipsleri dizayn etmiş ve uygulamaya sokmuştur. Halen Yaşargil klipleri kendine has özellik ve tipleri ile kullanımdadır. Özellikle beyin ameliyatlarında operasyon sahasına ulaşmak için kibarca kenara alınması gereken beyin dokusunu ekarte etmek için Leyla retraktörünü dizayn etmiş ve uygulamaya sokmuştur. Halen beyin cerrahi ameliyatlarının vazgeçilmez bir parçasıdır. Cihaz, adını Yaşargil'in kızından almıştır. Mikroskop ile yapılan ameliyatlarda daha geniş bir görüş alanı sağlamak için "Kayan Mikroskop" adı verilen hareketli sistemi geliştirmiştir. Unvanları [[Dosya:Compression forceps for Yasargil clips, Tuttlingen, Germany, Wellcome L0058096.jpg|küçükresim|150pik|İntrakraniyal anevrizma ameliyatlarında kullanılan ve adıyla özdeşleşmiş "Yaşargil klip"leri.]] Mikrosinir cerrahisinin kurucusu olan Gazi Yaşargil "Beyin ve Sinir Cerrahı" ve "Profesör Doktor" gibi akademik unvanlarının yanında "Yüzyılın Beyin Cerrahı" unvanına sahiptir. Avrupa Nöroşirürji Derneği'nin 19 - 24 Eylül tarihleri arasında düzenlediği kongrede yine aynı derneğin onur madalyasına layık bulunan Yaşargil, bu ödüle hak kazanan ilk Türk olmuştur. Yaşargil'e ödülü, binden fazla beyin cerrahının katıldığı törenle Tivoli Kongre Merkezi'nde verilmiştir. Harvey Cushing ile beraber 20. yüzyılın en önemli nöroşirürjisyenlerinden sayılmaktadır. 2000 yılında Cumhuriyet Gazetesi tarafından son bin yıl içinde Türk tarihinin Atatürk ve İbn Sina gibi 10 Türk büyüğünden biri olarak seçildi. Özel yaşamı İki kez evlenen Yaşargil'in, ilk evliliğinden Leyla ve Ceylan adında iki kızı ve Can adında oğlu bulunmaktadır. Oğluna, ismi arkadaşı Can Yücel'in hatırası nedeniyle verilmiştir. Eşi Diane'i bir röportajında şöyle anlatmaktadır; "Bambaşka bir İngilizdir o. Türkleri sonsuz sever, çok hoşlanır. 8 sene Avrupa Beyin Cerrahisi Hemşireleri'nin şefliğini yaptı, mesleğinde çok başarılıdır. Benim ameliyatlarımda kendi yaratışları vardır, birlikte çok iyi düet yaparız. Ne yazık ki, dünyada hâlâ hemşirenin kıymeti bilinmiyor.". Görüşler 1976’da şair Ece Ayhan beyin ameliyatı amacıyla Zürih'e, yanına gitmiştir. Ece Ayhan’ın anlatımına göre Yaşargil, ameliyat edeceği hastayı ameliyathaneye kadar kucağında taşımaktadır. Böyle yapmasının sebebini hastasını hissetmek istemesi olduğu belirtilmektedir. Ameliyat ettiği hasta ayılır ayılmaz da ondan dilini çıkarmasını istediği, bu isteğinin sebebinin de hastanın dilini çıkarmadan önce tükürükleri temizlemek için yutkunmaya çalışmasını görmek olduğu ifade edilmektedir. Zira bu davranışın sosyal bir davranış olarak değerlendirilmesinden dolayı, bunu yapan hastasının iyi olduğu kanaatine vardığı bildirilmektedir. Can Yücel ile beraber devlet bursu ile yurt dışına gitme hikâyesi ise yaygındır. Özellikle sosyal medyada dolaşımda olan yazılara göre; "İkili; dönemin milli eğitim bakanını, yani Hasan Ali Yücel’i ziyarete giderler ve taleplerini ifade ederler. Bakan bey iki arkadaştan birini, yani Can Yücel’i dışarı çıkarır, Gazi Yaşargil’e de kendisini gönderebileceğini fakat Can’ı gönderemeyeceğini söyler. Gönderememesine de “oğlunu yurt dışına gönderdi” dedikodularını gerekçe gösterir. Bunun üzerine Can da biriktirdiği tüm parayı arkadaşı Gazi’ye verir. Gazi yurt dışında okur ve “hocaların hocası” olur. Yıllar sonra Can Yücel kendi oğlunu, tıp fakültesinden mezun olduktan sonra arkadaşı Gazi Yaşargil’e gönderir, beyin cerrahisine katacağı bir şeyler vardır diye.". Ancak bu iddialar gerçeği yansıtmamakta olup her ikisinin de kendi imkanları ile yurt dışına gittikleri ifade edilmektedir. Can Yücel, Yaşargil'i "beynin Piri Reisi" olarak tanımlamıştır. Ohio, Cincinnati Üniversitesi Nöroşirürji bölümünden Prof. Dr. John M . Tew, Prof. Dr. Gazi Yaşargil'in neden nöroşirürjiye göre "Yüzyılın Adamı" seçildiğini şu şekilde ifade etmektedir; " ...var olan makrocerrahi teknikleriyle tatmin olmayan ve Dongahy ve Krayenbühl gibi meslektaşları tarafından teşvik edilen M. Gazi Yaşargil anjiyografi gibi yeni gelişen teknolojilerden ustalıkla yararlanıp, bu teknikleri daha da ilerleterek mikrocerrahiyi geliştirdi. Mikrocerrahi tekniklerinin önünü açabilmek için, kayan mikroskop, ayarlanabilir otomatik ekartör, mikrocerrahi aletleri ve ergonomik anevrizma klip ve aplikatörleri gibi yeni aletler yarattı. Yaşargil serebrovasküler nöroşirurjide kullanılmak üzere geliştirdiği dahice mikrocerrahi teknikler sayesinde, daha önce inoperabl sayılan hastaların sonlanımını köklü bir biçimde değiştirmiştir..." Medya Yönetmenliğini Atıl İnanç'ın yaptığı ve Gazi Yaşargil'in kendi anlatımına dayanan "Master of Brains, Gazi Yasargil" adlı belgesel Mayıs 2021'de ABD'de gösterime girdi. Onurlandırmalar [[Dosya

iyarbakırGaziYasargilHospital.jpg|küçükresim|Diyarbakır'da adı verilmiş olan Gazi Yaşargil Eğitim ve Araştırma Hastanesi.]]Profesör Yaşargil ismi altında Oxford-İngiltere, Little Rock-ABD ve Pekin-Çin’de mikrocerrahi laboratuvarları kurulmuştur. Arkansas Üniversitesi, “Yaşargil Kürsüsü”nü kurarak ve “Gazi ve Dianne Yaşargil Yıllık Konferansı”nı yaparak çalışmalarını onurlandırmıştır. Amerika Nöroşirürji cemiyetinde yıllık "Yaşargil dersi" verilmektedir. Türk Nöroşirürji Cemiyetinde yıllık "Yaşargil” dersleri" verilmektedir. Zürich İsviçre Tıp Fakültesi Kasım 2014 yılında “Yıllık Yaşargil” konferansları başlatılarak Yaşargil’in Zürich Üniversitesi’nde çalışmaları ve katkıları onurlandırılmıştır. Türkiye'de Diyarbakır'daki eğitim ve araştırma hastanesine onun adı verilmiştir. Türkiye Bilimler Akademisi Şeref Üyesidir. 2020 yılında, 95. yaş günü bilimsel bir etkinlikle kutlandı ve dünyanın dört bir yanından 10bin civarı kişi ile rekor katılım sağlandı. “Microneurosurgery - Past, Present & Future” (Mikronöroşirurji’nin Geçmişi, Bugünü ve Geleceği) başlıklı uluslararası “webinar” toplatısında Prof. Yaşargil; mesleki tecrübelerini, bilgi ve deneyimlerini tüm dünya beyin ve sinir cerrahları ile bir kez daha paylaştı. İstanbul, Başakşehir'de bir caddeye adı verilmiştir. Ankara, Beypazarı'nda, Rize Ardeşen'de ve Kayseri Melikgazi'de birer sokağa adı verilmiştir. İstanbul Gaziosmanpaşa'da adının verildiği bir ortaöğrenim kurumu vardır. Can Yücel, Rengahenk kitabını kendisine ithaf etmiştir. Fahri doktora 1990 Ankara üniversitesi İbni Sina Hastanesi 1991 İstanbul üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi 1999 Lima üniversitesi, Peru 2000 Hacettepe üniversitesi 2014 İzmir Ege Üniversitesi 2019 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eskişehir, Türkiye Fahri üyelik 1976 - Brezilya Nöroşirürji Akademisi, Brezilya 1977 - Nörocerrahlar Birliği, ABD 1979 - Amerikan Kalp Derneği, Dallas, Teksas, ABD (Honorary Fellow) 1981 - Kanada Nöroşirürji Akademisi, Kanada 1986 - Nörocerrahlar Kongresi 1987 - Japon Nöroşirürji Derneği, Japonya 1989 - Amerikan Nörocerrahlar Derneği, Harvey Cushing Cemiyeti, ABD 1989 - İsviçre Nörobiyoloji Akademisi, İsviçre 1990 - Kraliyet Tıp Cemiyeti, Londra, Nöroloji bölümü 1990 - Türk Nöroşirürji Derneği 1990 - Uluslararası Kafatabanı Derneği 1993 - İsviçre Nöroşirürji Akademisi 1994 - Arjantin Nöroşirürji Derneği 1998 - Amerikan Nörobiyoloji Derneği 1998 - Türkiye Bilimler Akademisi 1999 - Peru Nöroşirürji Akademisi 2000 - İtalya Nöroşirürji Akademisi 2003 - Meksika Nörocerrahi Derneği Ödülleri 1957 - "Vogt Ödülü"-İsviçre Oftalmolojik Topluluğu 1968 - Tıp Bilimleri İsviçre Akademisi Robert-Bing-Ödülü 1976 - İsviçre Federasyonu Marcel-Benoit-Ödülü 1980 - "Yılın Sinir Cerrahı" Ödülü 1981 - Uluslararası Mikrocerrahi Derneği, Sidney, Avustralya, Öncü Mikrocerrah Ödülü 1988 - Universita di Napoli e della Compagna Napoli, İtalya Şeref Madalyası 1992 - Türkiye Cumhuriyeti Tıp Ödülü 1997 - Nöroşirürji Dernekleri Dünya Federasyonu Altın Madalya 1998 - Arkansas Tıp Fakültesi, Değerli Bilim Adamı ödülü 1998 - Brezilyalı Nöroşirürji Derneği tarafından "Yüzyılın beyin cerrahı" olarak onurlandırıldı 1999 - Nörolojik Cerrahlar Onur Madalyası, Avrupa Birliği 1999 - Nörolojik Cerrahlar Yıllık Toplantısı Kongresi'nde Neurosurgery dergisi tarafından "Yüzyılın Nöroşirürjisyeni" olarak onurlandırıldı 2000 - Fedor Krause Madalyası, Alman Nöroşirürji Derneği 2000 - Amerikan Cerrahlar Koleji 2000 Onur Bursu 2000 - Türkiye Cumhuriyeti Üstün Hizmet Madalyası 2000 - Türk Bilimler Akademisi 2000 Ödülü 2002 - Uluslararası Francesco Durante Ödülü, İtalya 2002 - Millî Egemenlik Onur Ödülü 2005 - Millî Egemenlik Onur Ödülü (İkinci defa) Yayınları Yaşargil, cerrahi deneyimlerini 330 makale ve 13 kitapta yayınlamıştır. Microneurosurgery kitabı (1984–1996, Georg Thieme Verlag Stuttgart-New York) 6 cilttir ve geniş mikro cerrahi deneyimlerinin kapsamlı bir derlemesidir. Beyin cerrahisi literatürüne büyük bir katkı sağlamıştır ve halen başucu kitabı niteliğindedir. 1957 Roentgenological diagnosis of exophtalmus unilateralis (Almanca) 1957 Vascular diseasesof the vertebral and basialar atreries (Almanca) 1958 The cerebral aneurysm (Almanca) 1962 The vertebral angiography (Almanca) 1965 Cerebral angiography (Almanca) 1967 Mikro – Vascular Surgery (İngilizce) 1968 Cerebral angiography (İngilizce) 1969 Microsurgery applied to neurosurgery (İngilizce) 1984 Microneurosurgery Vol. I: intracranial Aneurysms (İngilizce) 1984 Microneurosurgery Vol. II: intracranial Aneurysms (İngilizce) 1987 Microneurosurgery Vol. IIIA: AVM of the Brain (İngilizce) 1987 Microneurosurgery Vol. IIIB: AVM of the Brain (İngilizce) 1994 Tumors of the Central Nervous system (İngilizce) Microneurosurgery Vol. IVA: Microneurosurgery Vol. IVB: 1996 Tumors of the Central Nervous system (İngilizce) Dış bağlantılar Master of Brains, Gazi Yasargil belgeselinin tanıtım filmi Türkiye Bilimler Akademisi'nin 2019 yılında yaptığı röportaj, Bölüm 1 Türkiye Bilimler Akademisi'nin 2019 yılında yaptığı röportaj, Bölüm 2 Kaynakça Kategori:Yaşayan insanlar Kategori:1925 doğumlular Kategori:Lice doğumlular Kategori

iyarbakır doğumlu bilim insanları Kategori:Türk cerrahlar Kategori:Nörocerrahlar Kategori:Türk tıp akademisyenleri Kategori:Ankara Atatürk Lisesinde öğrenim görenler Kategori:Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinde öğrenim görenler Kategori:Friedrich Schiller Üniversitesi Jena'da öğrenim görenler Kategori:Basel Üniversitesinde öğrenim görenler Kategori:TÜBİTAK Bilim Ödülü sahipleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Gazi Yaşargil

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi