Gelibolulu Mustafa Âlî

bullvar_katip · 22 Mayıs 2024

[[Dosya:Mevlana ziyareti Mustafa Paşa.jpg|küçükresim|Nusretnâme’de Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Lala Mustafa Paşa ile Konya Mevlevihanesi’ni ziyaretini tasvir eden bir minyatür, 1580 (Nusretnâme, TSMK, Hazine, nr. 1365, vr. 36a)]] Gelibolulu Mustafa Âlî (28 Nisan 1541, Gelibolu - 1600, Cidde), Osmanlı bir şair, yazar ve tarihçidir. Yaşamı 28 Nisan 1541 tarihinde Gelibolu'da doğmuştur. Babası Ahmed adında, ticaretle uğraşan ve Hırvat kökenli olduğu düşünülen bir mühtedidir. (Gelibolulu Mustafa Âlî, Mustafa İsen, Ankara, 1988) Okula altı yaşında başlamış ve Habîb-i Hamidî'den Arapça, kendisi gibi Gelibolulu olan Surûrî'den tefsir ve fıkıh dersleri almıştır. Şiire başlamasında hocası Surûrî'nin etkisi büyüktür. İlk şiirlerini "Çeşmî" mahlasıyla yazmış, sonraları "Âlî" adını kullanmıştır. Gelibolu'da başlayan öğrenim yaşantısı, sonraları İstanbul Rüstem Paşa, Haseki ve Semaniye medreselerinde devam etmiştir. Eğitimini tamamlamasını takiben 1561 yılında Şehzade Selim'in (II. Selim) yanına kâtip olarak girmiştir. Bu sıralarda ilk eseri olan "Mihr ü Mâh" kaleme almıştır. Şehzade Selim'in yanındaki hizmeti 1563 yılına kadar devam etmiştir. Daha sonra Şam'a giderek Şam Beylerbeyi Lala Mustafa Paşa'nın dîvan kâtipliğini yapmıştır. Mustafa Paşa'nın Yemen'in fethiyle görevlendirilmesi üzerine Paşa'yla birlikte Mısır'a gitmiştir. Ancak, çeşitli siyasi nedenlerle her ikisi de görevlerinden azledilmiştir. Mustafa Âlî, Manisa'ya vali olan Şehzade Murat'ın (III. Murat) yanına gitmiş ve onun sayesinde 1569'da İstanbul'a dönmüştür. O sırada yazdığı "Heft-Meclis" adlı eserini Sokollu Mehmed Paşa'ya sunmuş ve ardından Kilis Sancakbeyi olan Ferhad Bey'in yanına 1570'te dîvan kâtibi olarak gönderilmiştir. Ferhad Bey'in Bosna Beylerbeyi olmasıyla onunla birlikte 1574 yılında Banyaluka'ya gitmiştir. II. Selim'in ölümüyle tahta çıkan III. Murat'tan himaye göreceğini umut ettiyse de, bu gerçekleşmemiştir. Ancak, Lala Mustafa Paşa ve Hoca Sadeddin Efendi'nin yardımlarıyla Halep'e Tımar Defterdarı olarak atanmıştır. Halep'te yazmış olduğu çeşitli eserleri Padişaha sunmak ve daha üst görevler almak düşüncesiyle tekrar İstanbul'a dönen Mustafa Âlî, bir kez daha istediğini elde edememiştir.. Ardından, sırasıyla Erzurum Hazine Deftedarlığı ve Bağdat Mal Defterdarlığına atanmış; 1585 yılında ise bu görevine de son verilmiştir. Uzun süre işsiz kalan Mustafa Âlî, 1588'de Sivas Defterdarlığına atanmış fakat bu görevi de kısa sürmüştür. 1599 yılına kadar Anadolu'da çeşitli görevlerde bulunmuştur. 1599'da atandığı Cidde Sancakbeyliği son görevi olmuş ve Mustafa Ali 1600 yılında Cidde'de yaşamını yitirmiştir. Mezarının Cidde'de olduğu bilinse de, tam yeri bilinmemektedir. Eserleri Tarih Künhü'l-Ahbâr Menâkıb-ı Hünerverân Hâlâtü'l-Kâhire mine'l-Âdâti'z-Zâhire Fusûlü'l-Hallü ve'l-Akd fî Usûli'l-Harcı ve'n-Nakd Nusretnâme: Lala Mustafa Paşa’nın divan kâtibi olarak hazır bulunduğu Gürcistan ve Şirvan Seferi ile Kars Kalesi inşaatı sırasında serdar adına yazdığı mektuplar ve bu devreye ait hadiselerin tasvirini bu eserinde toplamıştır. Öğrenci ve katiplere inşaat sanatını öğretmek üzere sade bir dille kaleme aldığını belirttiği bu eserin tezhipli ve minyatürlü bir nüshası Topkapı Sarayı Müzesi'nde (Hazine, nr. 1365) yer alır. Fursatnâme: Nusretnâme’nin zeyli mahiyetinde olup Lala Mustafa Paşa’nın yerine serdar olan Koca Sinan Paşa'nın 1580’de Tiflis'i takviye için yaptığı Gürcistan Seferi’ni tasvir eden bu eser ise yeni serdarın emriyle yazmıştır. Bu eserin Berlin Devlet Kütüphanesinde bir nüshası mevcuttur. (M. Götz, IV, 214-218). Nâdirü'l-Mehârib Heft-Meclis Zübdetü't-Tevârih Mirkatü'l-Cihâd Câmiü'l-Buhûr der-Mecâlis-i Sûr Edebi Dîvan Farsça Dîvan Mihr ü Mâh Mihr ü Vefâ Tuhfetü'l Uşşâk Riyâzü's-Sâlikin Sosyoloji Nushatü's-Selâtin Mevâidü'n-Nefâis fî Kavâidi'l-Mecâlis Mehâsinü'l-Âdâb Hülâsatü'l-Ahvâl der-Letâif-i Mevâiz-i Sahîh-i Hâl Tuhfetü's-Sulehâ Diğer Nevâdirü'l-Hikem Hakâyıku'l-Ekâlim Menşeü'l-İnşâ Münşeât Sultana öğütler Kaynakça Nur Doğan, Ahmet Vefa (1999), Yaşamlarıyla ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi C.2 s.283-286 İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. ISBN 975-0800710 İsen, Mustafa (1988) Gelibolulu Mustafa Âlî, Ankara, Kategori:1541 doğumlular Kategori:1600 yılında ölenler Kategori:16. yüzyılda Osmanlılar Kategori:16. yüzyıl yazarları Kategori:16. yüzyıl Osmanlı yazarları Kategori:Osmanlı tarihçileri Kategori:Osmanlı şairleri Kategori:Arapça eser veren yazarlar Kategori:Gelibolu doğumlular

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Gelibolulu Mustafa Âlî

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi