Gellért Tepesi

[bullvar_katip]

Gellért Tepesi veya Gürz İlyas Bayırı (Macarca: Gellért-hegy) Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de Tuna Nehrine bakan yaklaşık 235 metre yüksekliğindeki tepedir. Kentin Buda kısmındaki 1 ve 11. Bölgelerinde yer alan tepenin adı 11. yüzyıldaki Vata Pagan Ayaklanması sırasında bu tepeden atılarak öldürüldüğü öne sürülen ve Macaristan'da Aziz Gellért olarak bilinen Szeged piskoposu İtalyan Gerardo'dan alır. Günümüzde tepenin üzerinde turistik amaçlarla kullanılan 19. yüzyıldan kalma Citadella adı verilen askerî tahkimat ve Gellért Oteli yer almaktadır. Tepenin nehir kıyısına yakın kısmında ise aynı isimli kaplıca tesisi mevcuttur. Adının kaynağı Tepenin eski dönemdeki adı olan Pesti-hegy tepenin ayağında bulunan büyük mağaraya atıfla mağara özelliğine vurgu yapar. Sonraki dönemde 1046 yılındaki Vata Pagan Ayaklanması sırasında burada öldürülen ve sonrasında aziz ilan edilen İtalyan asıllı piskopos Gellért'in adı verilmiştir. 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine giren bölgeye, burada kabri olan bir Bektaşi evliyası olduğu inanılan kişinin adından hareketle Gürz İlyas Bayırı adı verilmiştir. Jeolojik yapı Tepe, Buda Dağ sırasının bir uzantısı konumundadır ve yine Budapeşte'deki Sashegy Tepesine de bağlanır. Tepe Geç Triyas Devrine aittir ve dolomit yapısına sahiptir. Tepenin Pleistosen Çağda tektonik hareketlere maruz kaldığı düşünülmektedir, tepenin ayağındaki doğal kaplıcalar bunu kanıtlamaktadır. Tarihçe Aziz ilan edilen piskopos Gellért'in öldürülmesinin ardından uzunca bir süre tepe yerleşime açılmamıştır, yoğun ormanlık alan ve kayalık yapıya sahip alanda bazı dini törenler yapıldığı rivayet edilmektedir. 18. yüzyıldan başlayarak tepede üzüm bağları yetiştirilmiştir. 19. yüzyılla beraber tepeye hakim bir noktaya dikilen haça kadar dini yürüyüş ve törenler yapılmaktaydı. Bugün tepede bulunan Citadella adlı askerî tahkimat Habsburg Hanedanı tarafından 1848 Macar Devrimine karşı savunma amaçlı olarak inşa edilmiştir. Tepe İkinci Dünya Savaşı sırasında da çeşitli çatışmalara sahne olmuştur. Bugün tepede kenti Nazi Almanyası işgalinden kurtarırken hayatlarını kaybeden Sovyet Kızılordu askerlerinin anısını yaşatmak için dikilen bir anıt mevcuttur. Tepe günümüzde Tuna Nehri kıyıları kapsamında UNESCO Dünya Mirasları listesinde yer almaktadır. Genel olarak kamuya açık park alanı olarak değerlendirilmektedir. Galeri [[Dosya:Budapest from Gellert Hill MC.jpg|küçükresim|orta|800px|Gellért Tepesi'nden Budapeşte'nin panoramik görünümü. Soldan sağa: Matthias Kilisesi, Buda Kalesi, Széchenyi Zincir Köprüsü ve Macaristan Parlamento Binası]] Kaynakça Kategori:Budapeşte coğrafyası Kategori:Budapeşte tarihi