Giganotosaurus

[bullvar_katip]

Giganotosaurus (Latince: "Dev güneyli sürüngen"), Geç Kretase döneminin erken Senomaniyen çağında (yaklaşık 97-98 milyon yıl önce) Güney Amerika'da yaşamış bir teropod dinozor cinsi. Etimoloji Bu canlının tam bilimsel adı Giganotosaurus carolinii'dir. Cins adı 'Giga' (Latince: büyük), 'Notos' (Antik Yunanca: güney) ve 'Sauros' (Antik Yunanca: kertenkele) kelimelerinin birleşmesinden oluşur. Tür adı olan 'carolinii' ise fosil kalıntılarını keşfeden Ruben D. Carolini'ye ithafen verilmiştir. küçükresim|sol|Giganotosaurus'un bir insanla boyutsal kıyası Keşif Amatör bir fosil avcısı olan Ruben D. Carolini bu canlının kalıntılarını 1993 yılında Arjantin'in güneyinde Patagonya bölgesinde keşfetmiştir. İlgili bölgenin stratigrafik çözümlemesi yapılmış ve bölgedeki fosillerin paleoekolojik yorumlamaları için kullanılmıştır. Neuquen Eyaleti içinde Villa El Chocon şehrinin 15km güneyinde yer alan fosil bölgesi, Candeleros üyesi, Rio Limay Formasyonu ve Neuquen grubuna aittir. MUCPv- CH-1 olarak adlandırılan (Museo de la Universidad Nacional del Comahue, El Chocon Koleksiyonu) fosil numunesi parçalı bir kafatası, neredeyse tam bir omurga dizisi, leğen kemiği kemeri, göğüs kemiği kemeri, uyluk kemiği ve sol kaval kemiği ile sol kamış kemiğinden oluşan eklemli bir iskeletten oluşur. 1995 yılında Coria ve Salgado tarafından bu fosil parçaları incelenmiş ve bilimsel olarak adlandırma ve sınıflandırma yapılmıştır. Fiziksel özellikler Bu dinozor cinsinin ortalama uzunluğunun, yaklaşık 13 metre olarak düşünülmektedir. Ağırlığı konusunda ise eksik iskeleti nedeniyle tam bir ortak noktaya varılamamıştır. Kafatası boyutu ve ağırlık arasında kurulan deneysel formüllerle 13 ton kadar geldiği ileri sürülmektedir. Coria ve Salgado ise 6,5 ton gibi bir ağırlık değeri üzerinde durmaktadırlar. küçükresim|sol|Hayfa Müzesi'nde bir Giganotosaurus kafatası Giganotosaurus'un üst çene kemiği çok uzun ve yüksektir. 1,56 m kafatası uzunluğuyla teropodlar içindeki en büyük kafataslarından birisine sahiptir. Kafatasında belirgin bir burun aşağısı çıkıntısı yer alırken; Allosaurus veya Tyrannosaurus gibi cinslerdekine benzer üst çene kemiği oyukları vardır. Bu canlının boyun yapısı pek ve güçlüdür, zira boynu güçlü bir merkeze (centrum) sahiptir, ayrıca dişsi çıkıntılar barındırır. Göğüs kemeri oransal olarak Tyrannosaurus'unkinden ufaktır. Kalıntılarının eksik olması diğer teropodlarla doğrudan kıyaslanması konusunda sorun yaratsa da uyluk kemiğinin ünlü T-rex fosili Sue'dan 5cm uzun olduğu bilinmektedir. Değerleri kesin olarak bilmek olanaksız da olsa Giganotosaurusun ısırma kuvvetinin Tyrannosaurus rex kafatasının yarattığı ısırma kuvvetinden düşük olduğu düşünülmektedir. Tyrannosauridlerin çeneleri kemik kırmak ve ezmek için adaptasyonlara sahipken; Giganotosaurus ve akrabalarının çeneleri daha çok eti parçalamak ve avı ısırarak yere devirmek yönünde evrimleşmişlerdir. Sınıflandırma Aşağıdaki kladogram Sebastián Apesteguía ve ark., 2016'daki çalışmasına göre Giganotosaurusun Carcharodontosauridae içindeki yerini gösterir. Habitat ve beslenme Günümüz Patagonya toprakları ciddi olarak farklı tür dinozorları içeren formasyonlara sahiptir, sadece teropodlar değil ünlü saurapodlar da bu fosilli tabakalardan çıkarılmaktadır, en büyük dinozorlardan biri olan Argentinosaurus huinculensis de buralı dinozorlardan biridir. Candelos formasyonu içinde bir sauropod olmasa da taşkın ovası dahilinde öncü titanosauruslardan biri Andesaurus delgadoi ve henüz isimlendirilmemiş bir diplodocus benzeri sauropod fosilleri bulunmuştur. Bu formasyon, Geç Kretase (Cenomanian) yaşlı sedimanter kayalardan oluşur, stratigrafik olarak kaba-orta daneli kumtaşları (akarsu koşullarını işaret eder), rüzgar kaynaklı çökeller ile kil-silt çökelleri barındıran bu paleoçevre yaklaşık 99-97 milyon yaşındaki bir bataklık çevresini gösterir. Etçil dinozorların da bölgede bulunması Giganotosaurus'un bulunduğu paleoekosistem hakkında bilgiler vermektedir. 2006 yılında yapılan bir çalışmada akraba bir cins olan Mapusaurus ile ilgili bir keşif gerçekleşmiştir. Bu çalışmaya göre aynı fosil yatağında birçok Mapusaurus üyesine ait fosiller çıkarılmıştır. Bu konuda kesin kanıtlar bulunmasa da akraba bir tür olan Giganotosaurus'un da grup halinde avlandığı ileri sürülebilir. Kaynakça Kategori:Carcharodontosauridae Kategori:Kretase devri dinozorları Kategori:Güney Amerika dinozorları Kategori:1995'te tanımlanan fosil taksonları Kategori:Süper yırtıcılar Kategori:Rodolfo Coria tarafından adlandırılmış taksonlar