Girdaba İniş

bullvar_katip · 28 Mayıs 2024

Girdaba İniş (İng. A Descent into the Maelström), Edgar Allan Poe tarafından yazılan kısa öykü. Öyküde anlatıcı bir anafordan ve gemi enkazından nasıl kurtulduğunu anlatır. Yazarın "uslamlama öyküleri" olarak gruplanan öykülerinden biri olan Girdaba İniş, aynı zamanda erken bir bilimkurgu örneği olarak değerlendirilir. Özet Öykü içinde öykü olarak kurgulanan hikâyede olaylar, Lofoten, Norveç'teki bir dağ tırmanışı sırasıda anlatılmaktadır. Öyküde başından geçenleri anlatan yaşlı adam aslında göründüğü kadar yaşlı olmadığını, yaşadığı korkunç bir olay sebebiyle saçlarının bembeyaz kesildiğini ve sinirlerinin mahvolduğunu söyler. Öykünün anlatıcısı, bulundukları uçurumun aşağısındaki girdabı görünce yaşlı adama inanır ve adamın iki kardeşi ile birlikte birkaç yıl önce çıktığı balık avını dinlemeye başlar. "Gelmiş geçmiş en korkunç kasırga" yüzünden gemileri bir girdaba sürüklenir. Kardeşlerden biri dalgaların arasında kaybolur, olayın korkunçluğu karşısında deliren diğer kardeş ise kendini güverteye bağlar ve batan gemi ile birlikte boğulur. Yaşlı adam ise önceleri girdabın içinde dehşet duyar, daha sonra onun ne kadar güzel ve muhteşem olduğunu düşünür. Etrafında dönmekte olan cisimleri gözlemlediğinde daha büyük parçaların girdaba doğru daha çabuk çekildiği sonucuna varır. Yuvarlak cisimler ise en hızlı çekilenlerdir. Kardeşinin aksine gemi enkazını terk etmeye karar verir. Saatler sonra girdaptan kurtulana kadar bir fıçıya tutunur. Analiz Öykünün girişi, Samuel Taylor Coleridge'in 1798 tarihli The Rime of the Ancient Mariner öyküsüyle benzerlik gösterir: her iki öyküde de heyecanlı yaşlı bir adam bir deniz kazasından kurtuluşunu anlatır. Öykü hislere hitap eder; anlatıcının düşünce ve duyguları, özellikle de girdapta ölecek olmanın verdiği dehşet vurgulanır. Anlatıcı hayatta kalabilmek için uslamlama yetilerini kullanır ve öykü Poe'nun erken bilimkurgu örneklerinden biri olarak görülür. Ana temalar Uslamlama (ayrıca bkz. Marie Rogêt'nin Sırrı, Çalınan Mektup, C. Auguste Dupin) Deniz hikâyesi (ayrıca bkz. Nantucketlı Arthur Gordon Pym'in Öyküsü, Şişede Bulunan Not, Uzun Sandık) Öykü içinde öykü (ayrıca bkz. Oval Portre) Göndermeler Öyküde, Saltstraumen'deki ünlü bir anafor hakkında yazmış olan Norveçli Jonas Danilssønn Ramus'tan bahsedilir. Açılış epigrafı ise Joseph Glanvill'in 1676 tarihli Against Confidence in Philosophy and Matters of Speculation isimli makalesinden alıntılanmıştır, ancak Poe metni hafifçe değiştirmiştir. Yayımlanma geçmişi Öykü ilk defa, Graham's Magazinein Nisan ayında yayımlanan Mayıs 1841 sayısında yer aldı. Poe öyküyü sayıya yetiştirmek için acele etti ve yayımlanmasından sonra öykünün sonunun kusursuz olmadığını söyledi. Daha önce Morgue Sokağı Cinayetleri Fransızcaya çevrilmişti ve Fransız okurlar yazarın diğer eserlerini de bekliyordu. Girdaba İniş bu dile çevrilen ilk eserler arasında yer aldı. Yazarın diğer deniz öyküleri Nantucketlı Arthur Gordon Pym'in Öyküsü ve Julius Rodman'in Günlüğü gibi bu öykü de okurlar tarafından gerçek sanıldı. Hatta öykünün bir kısmı Encyclopædia Britannicanın dokuzuncu baskısında yer aldı, ancak Poe bu bölümü zaten aynı ansiklopedinin daha önceki basımlarından birindeki bilgilerden uyarlamıştı. Haziran 1845'te Girdaba İniş, yazarın Wiley & Putnam tarafından Öyküler başlığı ile yayımlanan öykü toplamındaki on iki öyküden biri oldu. Eleştirel tepkiler Öykünün yayımlanışından kısa bir süre sonra, Daily Chronicleın 28 Nisan sayısında öykünün "yetenekleri çok daha geniş ve kapsamlı bir kaleme yakışmadığı" yazıldı. Evening Stardan Mordecai M. Noah ise, öykünün, bir önceki yayımlanan öykü olan Morgue Sokağı Cinayetleri ile aynı ölçüde ilgi çekici olduğunu belirtti. Uyarlama ve etkiler 1986'da Akademi Ödülü adayı Amerikalı besteci Philip Glass, Girdaba İnişten ilhamla bir beste yaptı. Parça Avustralya Dans Tiyatrosu tarafından sipariş edilmişti. 1970'te Çekoslovak yazar Ludvík Vaculík Gine Domuzları romanında, Poe'nun Girdaba İniş ve Kara Kedi öykülerine birçok gönderme yaptı. Kurt Vonnegut'ın Otomatik Piyano romanındaki Paul Proteus karakteri ise, eşinin iradesine yenik düştüğünde kendisinin "girdaba inmekte olduğunu" düşünür. Kaynakça Dış bağlantılar Edgar Allan Poe Society'de öykünün yayımlanma geçmişi Philip Glass's bestesi hakkında bilgi Kategori:Edgar Allan Poe hikâyeleri Kategori:1841 hikâyeleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Girdaba İniş

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi