Güney Azerbaycan

[bullvar_katip]

Azerbaycan (Farsça: آذربایجان Āzarbāijān), Güney Azerbaycan (Azerice: Güney Azərbaycan گۆنئی آزربایجان, Cənubi Azərbaycan جَنوبي آذربایجان) veya İran Azerbaycanı, İran'ın kuzeybatısında yer alan tarihi bölge. Günümüzde İran'ın Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, Erdebil ve Zencan eyaletlerini kapsamaktadır. Bölgede İran Azerileri, Kürtler, Ermeniler, Talışlar, Farslar yaşamaktadır. Siyasi coğrafya Güney Azerbaycan Bölgesi 170.000 - 220.000km2lik bir sahayı kapsar ve kuzeyde Aras Nehri, güneyde Hamse, doğuda Gilan ve Hazar Denizi, batıda Türkiye ve Irak ile çevirilir. Doğal coğrafya Azerbaycan, İran'ın kuzeybatısında ve Alborz, Zagros ve Kafkas sıradağlarının kesiştiği noktada yer alır ve ağırlıklı olarak dağlık bir ülkedir. Azerbaycan nehirleri çoğunlukla Urmiye Gölü ve Hazar Gölü'nün su toplama alanında akar. Azerbaycan'ın batı ve kuzeybatı bölgelerinin çoğunun iklimi nemli Akdeniz, güney bölgelerinde ise yazları sıcak olan Akdeniz iklimidir. Avrupa rotası üzerinde olması bu bölgeye özel bir stratejik konum kazandırmıştır. Demografi Güney Azerbaycan Bölgesinde çoğunlukta olan İran Azerileri dışında Kürtler (%7) ve Ermeniler (%0,1) gibi çeşitli etnik gruplar yaşamaktadır. Güney Azerbaycan Türkleri 15-17 milyon olarak tahmin edilmektedir. Bölgede yaşayan Türk boyları Afşar boyu, Kaşkaylar, Şahseven, Kaçarlar, Karapapaklar, Hamse Türkmenleri, Mişkinler, Delikanlu aşireti, Kelişanlu aşireti, Şabsanlı, Mukriler, Kapanaklar, Çardovlu, Mukaddem boyu, Küresünniler, Darilu, Beybağlu, Çeğini, İmarluları, Kasımluları, Kiresunlu, Karakoyunlu, Akkoyunlu, İlhanlı, Kızılayak, Başoğuz, Uğurlu, Kovanlı, Karasanlı, Karadolaklı, Tahtakapılı, Karababalı, Kalaçlı, Muganlı, Hıtaylı, Avkanlı, Kızılkeçili, Karaenikli, Karaçaylı, Osanlı, Umanlı, Kıyamandili, Çarıklı, Porsunlu, Develi Etimoloji Güney Azerbaycan'ın adı konusunda değişik görüşler bulunmaktadır. Medya döneminde bugün İran'ın Doğu ve Batı Azerbaycan eyaletlerinin bulunduğu bölgede Atropates (Yunanca: Ατροπατης/Atropatēs) adlı savaşçı isyan çıkardıktan sonra Aturpatene (Ατροπατηνη/Atropatēnē) olarak hitap edildiği söylenmektedir. Pehlevice ve Partça'da Atropatenes, "Ādur (Ateş, Alev) koruyucusu" anlamına gelen "Ādur-pād", "Aturpatene" ise "Āturpādakān" ya da "Ādurbādagān" olarak telaffuz edilmiştir. Sasani döneminde bölgede ateşgahlar bulunmuş ve Şiz ve "Ādur Gushāsp"ın Taht-ı Süleyman arkeolojik sitesi olduğu düşünülmektedir. İslam dininin bölgeye girişinden sonra Farsça "آذربيجان Ādharbayjān" ve Pehlevice "آذرباذكان Ādhurbādhakān" olmak üzere iki ad kullanılmıştır. Tarih küçükresim|İran'ın son zamanlarda oluşturulan Kafkasya devletinin "Azerbaycan" olarak adlandırılmasıyla ilgili resmi protestosu (1918'de Osmanlı İmparatorluğu'na gönderildi). Azerbaycan Millî Hükûmeti 1941'de İran Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip bölünmüştür. 1946'da İran'ın Azerbaycan Bölgesinde Sovyetler Birliği Azerbaycan Millî Hükûmetini kurdurmuştur. Devletin başkanı olarak da büyük Azeri düşünürü Seyit Cafer Pişeveri olmuştur.Ünlü Azeri Türk şairi Muhammed Biriya devletin eğitim bakanı olmuştur. Başkent olarak Tebriz şehri seçilmiştir. Fakat Sovyetler'in Doğu Avrupa'daki çıkarları karşılığında bölgeden geri çekilmesiyle Azerbaycan Millî Hükûmeti Batı Bloku ve İran devletine teslim etmiştir. Sovyetler'in desteği kesilince İran'ın düzenli ordusu karşısında aciz kalan Azeri Türk’ü vatanseverler yine de çatışmış ancak yaptıkları savaşlarında kayıp etmiş ve Seyit Cafer Pişeveri Kuzey Azerbaycan'a gelmiştir ancak 1947 yılında geçirdiği trafik kazası sonucunda ölmüştür. Pehleviler Azerice eğitim veren okulları kapatmıştır. İran İslam Devrimi İran İslam Devrimi de bu topraklardan başlayıp İran'ın diğer bölgelerine sıçradı. Ancak Devrim sonrasında da beklentileri karşılanmayan İran Azerileri bir daha ayaklanmaya başladılar. Kültür Edebiyat Şehriyar, Nebati gibi şairler bu bölgede doğmuştur. Din Bölgenin en yaygın dini İslam, yaygın mezhebi Şiilik'tir. Kaynakça Kategori:Azerice konuşan bölgeler ve ülkeler