Halfeti

[bullvar_katip]

Halfeti, Şanlıurfa ilinin bir ilçesidir. Şanlıurfa'nın batısında yer almaktadır. Tarihçe M.Ö 855 yılında Asur kralı III. Salmanassar tarafından kurulduğu zaman "Şitamrat" adını taşıyordu. Şehir, tarihi boyunca Hitit, Asur, Med, Pers, Makedon, Selevkos ve Partlar'ın idaresinde kalmıştır. Yunanlar buraya "Urima" adını vermişlerdir. Süryaniler ise "Kal'a Rhomeyta" ve "Hesna d'Romaye" adlarını kullanmışlardır. Güneydoğu Anadolu, Roma İmparatorluğu döneminde Orshoene eyaleti içinde yer almış ve kale bu eyaletteki önemli şehirlerden birisi olmuştur. 2. yüzyılda Bizanslıların eline geçince bu kez "Romaion Koyla" adını almıştır. Şanlıurfa ve çevresi Ömer döneminde fethedilmiş ve daha sonra Emevi, Abbasi, Selçuklu, Zengi ve Eyyübiler’in hâkimiyetlerinde bulunmasına rağmen Rumkale olarak bilinen yerleşim Müslüman devletlerin toprakları dışında kalmıştır. Urfa Haçlı Kontluğunu kuran Boudovin de Boulogne 1116 yılında Rumkale’yi Ermeni Prensi Gog-Vasil’in elinden aldı. Urfa kontesi Beatrice 1150 yılında Rumkale' yi, Ermeni Katolikosuna teslim etti. Rumkale, 1260 yılında İlhanlı hükümdarı Hülagu' nun orduları tarafından ele geçirildi. 1280 yılında Beysari komutasındaki Memluk ordusu tarafından kuşatılmış, sonuç alınamayınca şehirdeki Hristiyan mahalleleri beş gün süreyle yağmalanmıştır. 1292 yılında bu kez Memluk Sultanı Eşref tarafından ele geçirilen ve son kez Memlükler tarafından tamir edilen şehre "Kal'at-ül Müslimin" adı verildi. Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlılara geçen şehir, zamanımızda da kullanılan "Urumgala" ve "Rumkale" adlarını alarak Halep Eyaleti'ne bağlandı. Osmanlı döneminde hudut şehri özelliğini kaybeden yerleşim stratejik önemini kaybetmiştir. Şehrin nüfusunun 19. yüzyılda 5-l0 haneye kadar düşmesi ve Rumkale'nin harap olmasıyla yerleşim alanı Fırat’ın karşı sahiline nakledilmiş ve bugünkü Halfeti yerleşimi kurulmuştur. 1926 yılına kadar Birecik’e bağlı bir nahiye olan Halfeti, 1954 yılında ilçe haline getirilmiştir. Nüfus Demografi Halfeti 2014 yılında yürürlüğe giren 5216 sayılı Büyükşehir belediyesi kanuna göre 9 merkez mahalle 35 bağlı mahallesi olmak üzere toplam 44 mahalleden oluşur. 2014 yılı Genel Nüfus sayımına göre ilçenin nüfusu 38,345'tir. Halfetililerin dili diğer ilçelerinden ayrılan bir yapı olan batı grubu dil ailesine sahiptir ve Gaziantep şivesiyle aynı sayılır. Çünkü 1920 yıllarında Fransızların işgali karşısında dağıtılan Gaziantepli bazı aileler Yavuzeli, Araban ve Halfeti'ye göç etmiştir. Ayrıca 35km uzunluğundaki sahil yolu ile Birecik'e bağlanmıştır. İlçe Merkezinin Şanlıurfa'ya uzaklığı 112km, Gaziantep'e uzaklığı 105km'dir. Yurttaşların Şanlıurfa il merkezi ile ilişkileri resmi işlerin görülmesi gibi durumlarda olmaktadır. İlçenin ekonomik bağlantısı ve sosyal/kültürel aktiviteleri Gaziantep'ledir. İlçe yeni yerleşim yerinde hızlı bir nüfus artışıyla karşılaşırken, eski yerleşim yeri ise turizme açılmış, kent, ciddi bir tarihi ve doğa turizmi payına sahip olmuştur. Güneydoğu Anadolu bölgesinde alternatif turizm alanında cazibe merkezi haline gelmiştir. Turizm Halfeti ilçesinin yüzde 80"i Birecik Barajı"nın yapımı ve evlerin su altında kalmasıyla birlikte, 15 kilometre uzaklıkta kurulan yeni yerleşim merkezine taşındı. Taş mimarisiyle yapılmış evlerin ve camilerin su altında kaldığı ilçe, aradan geçen süre içerisinde doğal güzelliğiyle dikkat çekiyor. Fırat Nehri"nin altında kalan taş mimarisiyle "Saklı cennet ve "Kayıp kent" olarak da anılmaya başlanan Halfeti"de, yerli ve yabancı turistlerin yoğun ilgi gösterdiği bir belde haline geldi. Halfeti ilçesi, Türkiye'den 21 şehrin, dünyada 287 şehrin dâhil olduğu, Uluslararası Koordinasyon Komitesi toplantısında ‘Cittaslow’ (Sakin Şehir) unvanını aldı. Kültür Halfeti, Atatürk Barajı’nın suları altında kalmasıyla Yeni Halfeti ve Eski Halfeti olarak ikiye ayrılmıştır. Eski Halfeti’nin sular altında kalması ile halk göç etmiş ve Yeni Halfeti denilen Kara Otlak mıntıkasına taşınmıştır. Eski Halfeti’nin bulunduğu zengin yer şekilleri birçok efsanenin doğmasına neden olmuştur. Ali Kayası Efsanesi Bölge halkınca Hz. Ali’nin bir müddet Rumkale’de kaldığı düşünülür. Hikâyeye göre şeytanın köpek kılığında onun bulunduğu yere girmesi üzerine Hz. Ali’nin fırlattığı kaya, Ali Kayası olarak anılır. Göktanrı inanışında da yaygın olan taş ve kayaların bir kült olması, bölge halkının Hz. Ali’ye bağlılığı ile birlikte bu efsaneye yol açmıştır. Hıdrellez ve Henislik Efsaneleri Rumkale civarında bulunan iki mağaradan biri olan Hıdrellez, içinde bulunduğu zor durumu aşmak için dua eden ardından da taş kesilen bir kadın efsanesine ev sahipliği yapmaktadır. Anadolu’nun her yanında rastlanılabileceği gibi Hıdrellez, Halfeti de de kutlanır ve dünyanın yenilenmesini niteler. İsmini aldığı bu mağarada bulunan sarkıtların emildiği takdirde sütü az gelen kadınların sütünü artıracağına inanılır. Rumkale civarında bulunan ikinci mağara olan Henislik, anlatılan efsanede adını açıklamamaktadır ancak Henislik’in döneminde ateşe verilme sebebine açıklık kavuşturmaktadır. Bu efsane, birbirine kavuşamayan iki aşığı konu alan bir aşk efsanesidir. Dişi Ruh Efsanesi Eski Halfeti’nin içinden geçerek şehri ikiye ayıran Fırat nehri, bölgede birçok efsaneye konu olmuştur. Türk mitolojisinde rahatsızlık yaratan ruhani varlıkları anlatmak için kullanılan Demonoloji alt başlığının bir örneği olarak Dişi Ruh efsanesi bu yörede yer almaktadır. Normalde insanlara zarar verdiği iddia edilen bu ruhani kadının yakasına bir iğne takılırsa, takan kişinin hizmetine gireceği ve yaptığı işlerde bolluk getireceğine inanılmaktadır. Ab-ı Hayat Suyu Efsanesi Bu efsane Fırat’ın kaynağını anlatır ve kırk pınarlı bir yerden doğduğunu iddia eder. Anlatılan efsane, Köroğlu’nun atını yıkadığı ve onu canlandıran suyun ab-ı hayat olduğunu ve Fırat’ın başlangıcı olduğunu söyler. Bölge halkınca bu şifalı suyun senede bir gün aktığı ve aktığı gece suya girenlerin iyileşeceği söylenir. Ayrıca bu gün, Hızır ile İlyas’ın buluştuğu söylenir. Siyah Gül Efsanesi Halfeti’nin öne çıkan güzelliklerinden biri olan Karagül; ilk olarak Lomo Sait tarafından yetiştirilmiş, şimdilerde ise evlerin bahçe ve saksılarında amatör biçimde yetiştirilmeye devam etmektedir. Efsaneye göre Halfeti’de bulunan en güzel kırmızı gülleri yetiştiren Vartuhi, nehrin karşı kıyısında Fırat isimli bir gence aşık olmuştur. Birbirlerine aşık olan gencin ilişkisine Vartuhi’nin babasının karışmasıyla ikili baskılara dayanamamış ve Fırat nehrinde intihar etmişlerdir. İnanışa göre aşıkların ölümünün ardından Halfeti’deki tüm kırmızı güller siyah olmuş ve bu güller artık sadece Halfeti’de yetişirmiş. Şive Türkçenin Halfeti ilçesinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir: Halfeti ilçesine bağlı mahalleler Mahalleler Ulaşım İlçe merkezi Gaziantep-Şanlıurfa karayoluna (İpekyolu) 40km uzunluğundaki asfalt bir yol ile bağlanmıştır. Ayrıca 35km uzunluğundaki sahil yolu ile Birecik'e bağlanmıştır. İlçe Merkezinin Şanlıurfa'ya uzaklığı 112km, Gaziantep'e uzaklığı 105km'dir. Yurttaşların Şanlıurfa il merkezi ile ilişkileri resmi işlerin görülmesi gibi durumlarda olmaktadır. İlçenin ekonomik bağlantısı Gaziantep iledir. Bu bakımdan gerek ilçe merkezinden gerekse köylerden Gaziantep'e gidip gelen çok sayıda vasıta vardır. İlçe sınırları içinde yaklaşık 60000 metre asfaltlanmış yol, 28000 metre stabilize yol mevcuttur. Yaz ve kış mevsimde bütün köylerle ulaşım sağlanmaktadır. Yerel Mutfak 2016 yılında düzenlenmeye başlanan Meyve Yemekleri festivali, Halfeti yöresinde yetiştirilen meyvelerin çeşitli yemekler içinde sunulmasıyla yörede bir gelenek haline gelmiştir. Turizm açısından da önemi bulunan bu etkinlik, hem bu değerlerin daha büyük kitlelere ulaşmasına hem de gelecek nesillere aktarılmasına katkıda bulunmaktadır. Kaynakça Dış bağlantılar YerelNET Halfeti Gezi Rehberi Kategori:Cittaslow