Halil Söyler

[bullvar_katip]

Halil Söyler veya bilinen adıyla Zaralı Halil (1 Temmuz 1906 - 15 Ocak 1964) Türk halk müziği sanatçısı, söz yazarı ve besteciydi. 1950'li ve 1960'lı yıllarda yaptığı kayıtlar, sonraki kuşak müzisyenleri etkileyen şarkıcılık ve söz yazarlığı ile halk müziğinin usta sanatçıları içinde yer aldı. Kayıt kariyeri sadece on yıla yakın sürmüş olmasına rağmen, Türk halk müziği'nin ve 20. yüzyılın en etkili müzisyenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Çoğunlukla sıra gecelerinde, düğünlerde ve eğlence mekanlarında çalarak Sivas, Zara ve çevresinde popüler olmaya başladı. Şükrü Efendi, Halil'i yeteneğinden dolayı elinden tutup İstanbul'a götürür. Bir plak şirketiyle anlaşırlar. Ancak plak şirketi plak doldurduktan sonra vadettiği parayı vermez, mahkemelik olurlar. Doldurulan plak büyük ilgi görür ve yok satmaya başlar. Şöhreti tüm ülkeye yayılır. Ardından birçok art arda birçok plak yayınlar ve turnelere çıkmaya başlar. Farklı stüdyolarda solo olarak kaydedilen bu şarkılar, sanatçının kayıtlarının tamamını oluşturuyordu. Çoğu 1952-1961 yılları arasında 45'lik single'lar olarak, birkaçı da ölümünden sonra yayımlandı. Bu kayıtlar dışında, hayatının büyük bölümünü geçirdiği Zara'da küçük müzik çevresi dışında hayatı boyunca hakkında fazla şey bilinmiyordu. Müziği, yaşamı boyunca ve ölümünden sonraki yıllar içinde küçük ama etkili bir takipçi kitlesine sahip olmuştur. Sahibinin Sesi, Şençalar ve Odeon etiketiyle yayınladığı plakların hakları 1990'lı yılların sonunda Kalan Müzik'in sahibi Hasan Saltık tarafından satın alındı. 2 Şubat 2002 tarihinde Zaralı Halil Söyler adıyla 22 parçadan oluşan arşiv albümü yayınlandı. Albümde yer alan parçaların sesleri düzeltmeler yapılarak iyileştirildi. Albümün yayınlanmasıyla birlikte Zaralı Halil yeni nesiller tarafından da tanınmaya başlandı. Zaralı Halil'in pek çok şarkısı yıllar içinde başka sanatçılar tarafından cover'lanarak hit oldu. "Bugünde Günlerden Cumadır Cuma", "Eridi Kalmadı Dağların Karı", "Kaşların İnce Mince", "Kaleden İniş M'olur", "Ezim Ezim Eziliyor" ve "Yandım Allah Yandım" gibi birçok eseri Türk halk müziğinin klasik eserleri arasına girdi. 2009-2011 yılları arasında yayınlanan Hanımın Çiftliği adlı dizinin müziklerinde de Zaralı Halil'in bazı Ender Balkır tarafından yeniden yorumlandı. 15 Ocak 1964 tarihinde yakalandığı kalp hastalığı sebebiyle hayatını kaybetti. Hayatı ve kariyeri 1 Temmuz 1906 yılında Sivas'ın Zara ilçesinde bünyesi zayıf ve kambur bir çocuk doğar. Toprak damlı köy evinde doğan çocuğa Halil adını koyarlar. İki abladan sonra erkek çocuğu sahibi olmak ailesini sevindirir. Halil, ailesinin soyadı Çataltepe olmasına karşın, zamanın kaymakamının ısrarına dayanamaz ve soyadını Söyler'e çevirir. Annesi, Halil zayıf ve çelimsiz olduğu için o zamanın zor koşullarında gözü gibi bakar. İlerleyen yıllarda Halil annesi Gülsüm hanımı kaybeder. Halil'in babası, Halil İbrahim beden işçisidir. Ailesinin nafakasını çıkarmak için en ağır işlerde çalışır. Bir gün elinde balyoz kayalardan taş kırmaya çalışırken parçalanan taşların altında kalır ve sakatlanır. İki yıl tedavi görür ancak tedavisi sonuç vermez ve hayatını kaybeder. Anne ve babasını küçük yaşta kaybeden Halil, akrabalarının yardımı ile on dört yaşında Sivas Yetiştirme Yurdunda korunma ve bakım altına alınır. Burada yurt arkadaşları ile birlikte hayatına yeni şeyler katmaya başlar. Dört yıl boyunca yurtta kalır. Burada kaldığı dönemde saz çalmayı öğrenir. Sanatçı kişiliğinin tohumları yurtta kaldığı dönemlerde atılır. Dört yılın ardından yurttan ayrıldıktan sonra Zara'ya döner. İlerleyen dönemde saz çalmayı ilerletmiş olan Halil, yanık ve gür sesi ile sıra gecelerinin, düğünlerin ve eğlence merkezlerinin aranılan ismi olur. Zara'lılar, hemşerileri Halil'e kucak açarlar ve Halil'e annesinden kalan İncik lakabı İnce'ye döner. Doğduğu yer ile anılan sanatçılar kervanına Halil'de katılır ve sanatçı kişiliği ülkeyi dolaşır. Artık gittiği yerlerde Zaralı Halil olarak tanınmaya başlar. Halil, yavaş yavaş tanınmaya başlamışken vatanı görevini yerine getirmek için askere gider. Sanatçı kişiliği ile askerde de kendisini gösterir. Komutanları onun sesinin güzelliğini keşfettikten sonra eğlencelere sanatçı olarak çıkarırlar. İçkiye de düşkün olan Halil'in vücudu gittikçe yıpranır. Uygulanan tedaviler onu iyileştirmez. Asker ocağından hastalık raporu alarak memleketi Zara'ya döner. Kalan askerlik vazifesini de raporlar ve izinlerle tamamlar. Askerlik sonrasında Suşehri, Sivas ve Erzurum gibi yerlerde kendisini göstermeye başlar. Halil'in şöhreti doğduğu yerler ve yakın çevresine sığmaz olunca büyük şehirlere açılmayı amaçlar. Kendisini çok seven ve beğenen manifaturacı Şükrü Efendi vesilesiyle İstanbul'a gider. Bir plak şirketiyle anlaşırlar. Ancak plak şirketi plak doldurduktan sonra vadettiği parayı vermez, mahkemelik olurlar. Doldurulan plak büyük ilgi görür ve yok satmaya başlar. Şöhreti tüm ülkeye yayılır. Artık plakçılar Halil'in peşinde koşturmaya başlar. Zamanın büyük sanatçıları ile yurt turnelerine çıkarlar. Müzik formasyonunda Sivaslı Hafız Halid, Feryadi Hakkı ve Divrikli Nuri (Üstünses) önemli rol oynamışlardır. Ustalık zamanında devrinin ünlü isimleri Malatyalı Fahri, Erzincanlı Şerif ve Diyarbakırlı Celal ile birlikte sanat icra etmiştir. Zaralı Halil'in eserlerini radyoda Neriman Altındağ, Nermin Yapar, Zehra Bilir gibi sanatçılar icra etmişlerdir. 1950'li yılların başında yayınladığı 45'lik plaklar ve eserleriyle birlikte geniş kitlelerce tanınmaya başlayan Halil, 1956 yılından 1963 yılına kadar memleketi Zara'ya hiç uğramaz. Bu dönemde plakların, turnelerin yanı sıra gece hayatında çok sık vakit geçirir ve bu dönemde de hastalanır. Ölümü Zaralı Halil, gençlik yıllarından itibaren çok içki tüketirdi. İçkiye de düşkün olan Halil'in vücudu gittikçe yıpranır. Plaklarının yayınlandığı 1950'li yıllar boyunca çeşitli şehirlerde turnelere çıkmıştır. Bu dönemde de şöhreti artıkça kendisini daha çok içkiye verir. 1956 yılından 1963 yılına kadar memleketi Zara'ya yedi yıl boyunca uğramaz. Evini, ailesini, çocuklarını ihmal etmeye başlar. Sağlığı iyice bozulduktan sonra yalnızlığa dayanamaz ve memleketine döner. İlerleyen hastalık onu iyice inceltir ve güçten düşürür. 15 Ocak 1964 tarihinde 57 yaşında geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti. Zara Demir Sırık mevkiindeki Küçük Köprü Başındaki kabristana defnedildi. Ölümünün ardından Zaralı Halil kendine has tarzı ve eserleriyle birçok müzisyeni etkiledi. Yaşadığı dönemde birçok kişi tarafından sesi çok beğenildi ve o dönem eserleri farklı sanatçılar tarafından radyoda da seslendirildi. Eserleri 1980'li yıllardan itibaren birçok sanatçı tarafından seslendirilir. Yazdığı yüzlerce eser Muzaffer Sarısözen tarafından düzenlenerek TRT repertuvarında yer aldı. 1952-1961 yılları arasında Sahibinin Sesi, Şençalar ve Odeon etiketiyle yayınladığı 45'lik plakların haklarını 1990'lı yılların sonunda Kalan Müzik'in sahibi Hasan Saltık satın alır. Eserler yeniden düzenlenerek sesleri kaliteli hale getirilir. 2 Şubat 2002 tarihinde ise Zaralı Halil Söyler adıyla 22 parçadan oluşan arşiv albümü olarak yayınlanır. "Bugünde Günlerden Cumadır Cuma", "Eridi Kalmadı Dağların Karı", "Kaşların İnce Mince", "Kaleden İniş M'olur", "Ezim Ezim Eziliyor" ve "Yandım Allah Yandım" gibi eserlerinin yer aldığı albüm büyük ilgi görür. Zaralı Halil yeni nesiller tarafından da tanınmaya başlar. 2007 yılında Ender Balkır, Ezim Ezim adlı albümünde "Ezim Ezim" adlı parçayı yeniden seslendirir. İlerleyen dönemde ise Orhan Kemal'in eserinden televizyona uyarlanan ve Kanal D'de yayınlanan Hanımın Çiftliği (2009-2011) adlı dizide Ender Balkır, Zaralı Halil eserlerini seslendirilir. Neriman Altındağ-Tüfekçi, Erkan Oğur, Oğuz Aksaç ve Cengiz Özkan birçok sanatçı tarafından seslendirildi. 2010'lu yıllarda Sivas'ta adına anma konserleri düzenlenmeye başlandı. Özel hayatı sağ|küçükresim|200px|Halil Söyler eşi Kamer Hatun ile birlikte Zaralı Halil askerden geldikten sonra kendi memleketinde Kamer Hatun ile evlenir. Altı kız, üç erkek toplamda dokuz çocuğu vardır. Söyler ailesinin erkek çocuklarının büyüğü olan Savaş Söyler 1979 yılında Türküola'nın İstanbul'daki Unkapanı kayıt stüdyosunda albüm kaydedip Zaralı Savaş Söyler adıyla Almanya'da Türküola baskılı albüm çıkarmıştır. Diskografi Zaralı Halil, 1952-1961 yılları arasında Odeon, Şençalar ve Sahibinin Sesi gibi dönemin plak şirketlerinde 35 adet 78 devirli taş plak çıkardı. İlk 45'liği 1952 yılında Odeon etiketiyle yayınlanan "Kara Gözler" adlı plağıdır. 1990'lı yılların sonunda bazı eserleri Hasan Saltık tarfından alınarak düzenlenmiş ve restore edilmiştir. Eserlerinin birçoğu 1960'lı yılların başında Muzaffer Sarısözen tarafından düzenlenerek TRT repertuvarına kazandırıldı. 2002 yılında, 22 eserinin bulunduğu Zaralı Halil Söyler adlı arşiv albümü Kalan Müzik etiketiyle kaset ve CD olarak yayınlandı. Arşiv albümü de dahil olmak üzere eserlerinin 2010'lu yıllarda dijital ortamlarda yeniden yayınlanmaya başlandı. Ayrıca bakınız Özel Türk halk müziği Türk halk müziği ses sanatçıları listesi Kaynakça Dış bağlantılar Kategori:1906 doğumlular Kategori:Türk halk müziği ses sanatçıları Kategori:1950'lerin şarkıcıları Kategori:1960'ların şarkıcıları Kategori:20. yüzyılda Türk erkek şarkıcılar Kategori:Türk erkek şarkıcı-şarkı yazarları Kategori:Sazcılar Kategori:Türk halk müziği sanatçıları Kategori:Sivas'ta ölenler Kategori:Zara doğumlular Kategori:1964 yılında ölenler Kategori:Türk bağlamacılar Kategori:Türk besteciler