Halit Akmansü

[bullvar_katip]

Halit Akmansü ya da bilinen adıyla Dadaylı Halit Bey (1884 – 10 Şubat 1953), Türk asker ve siyasetçi. Sivas Kongresi'ni engellemek isteyen Elazığ Valisi Ali Galib'i durdurması onun Millî Mücadele'ye önemli katkılarından birisidir. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Kurmay Albay rütbesiyle önemli askerî harekâtlar yönetti. Dumlupınar Meydan Muharebesi'nden sonra Yunan başkomutanı Trikupis'i İbrahim Bayram Bayazit Çavuş ve Afyonlu Ahmet Çavuş ile birlikte esir aldı. II. TBMM'de Kastamonu milletvekili olarak görev yaptı. Yaşamı 1884 yılında Kastamonu'nun Daday ilçesinin Kelebek köyünde doğdu. Kastamonu Askerî Rüştiyesi ve Bursa Işıklar Askeri İdadîsi’nden sonra 1903-1906 Mekteb-i Harbiye'yi başarı ile bitirdi. Askeri yaşamı 1906'da sınıfının ikincisi mülâzım olarak orduya katıldı Erkân-ı Harbiye Mektebini bitirerek kurmay yüzbaşı oldu. I. Dünya Savaşı'nda Irak Cephesi çarpışmalarına katıldı. 14 Haziran 1915 ile 15 Kasım 1918 tarihleri arasında İngiliz ve Arap aşiretleri ile yapılan bütün savaşlarda birinci yetkili Türk komutanı idi. 15 Kasım'da Musul'u terk ederken savaşlardan arta kalan silah ve malzemeleri güvenle Diyarbakır'a nakletti (Bu malzemeler daha sonra Türk Kurtuluş Savaşı'nda kullanılmıştır). Mondros Mütarekesi imzalandığında Diyarbakır'daki 13. Kolordu'nun kurmay başkanıydı. İstanbul Hükümeti tarafından Sivas Kongresi’ni dağıtmakla görevlendirilen Ali Galip'in engellenmesinde büyük rol oynadı. 1921 yılında Sakarya Meydan Muharebesi'nde 3. Kafkas Tümeni'nin, 30 Ağustos 1922 tarihinde Dumlupınar Meydan Muharebesi'nde 5. Kafkas Tümeni'nin komutanlığını yaptı. 2 Eylül 1922'de Yunan Küçük Asya Ordusu Başkomutanı General Nikolaos Trikupis'i ve 2. Kolordu Komutanı General Kimon Digenis ile 13. Tümen Komutanı Albay Vandelis'le 391 subay, 4385 eri Karacahisar köyü yakınlarında teslim aldı. Bu subaylar arasında İzmir'in işgali sırasında şehre ilk giren Evzon Alayı’nın komutanı da vardı. Esirleri ordu karargâhına götürmeden Trikupis'e, İsteseydiniz İzmir'e ulaşır, oradan da gemilerle Yunanistan'a geçebilirdiniz. Bunu yapmayarak niye bize teslim oldunuz? diye soran Albay Halit Bey, şu cevabı aldı; Evet, biz bunu yapabilirdik. Subaylarımızla bir toplantı yaptık. Saatlerce ne yapacağımızı tartıştık ve kaçıp Yunanistan'a dönmektense, Türk askerine teslim olmayı yeğledik. Çünkü Atina'ya vardığımızda bizi derhal idam ederlerdi. Oysa biz, Türk askerinin bize iyi davranacağından emindik! Siyasi yaşamı Türk Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Mustafa Kemal’in isteğiyle askerliği bırakıp siyasete girdi. 1923'te TBMM 2. Dönem Kastamonu milletvekili seçildi. Halk Fırkası'nın ilan ettiği 9 umdeyi benimsemişti. 3 Mart 1924 tarihinde Hilafetin Lağvı Kanunu Meclis gündemine geldiğinde genel kurulda söz alarak itirazını dile getirdi. Hilafetin kaldırılmasının daha önce açıklanan 9 umdenin ikinci maddesine aykırı olduğu gerekçesi ile bu teklife karşı çıkıyordu. Yapılan oylamada kanun aynen kabul edilince Halk Fırkası'ndan istifa etti. Bu, partinin tarihindeki ilk milletvekili istifası idi. İstifadan sonra mecliste bağımsız çizgide kaldı. 17 Kasım 1924 tarihinde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) kurulunca bu yeni fırkaya geçti. TCF mensupları İzmir Suikastı sebebiyle tutuklanarak İzmir'e sevk edildiklerinde bu karardan istisna tutulan tek Terakkiperverli oldu. Terakkiperver Fırka’nın kapatılmasından sonra siyaset yaşamına bağımsız milletvekili olarak devam etti. Mebusluk görevi 1927 yılında sonra erdikten sonra emekli oldu. Hayatını İstanbul'da sürdüren ve ekonomik sıkıntı çekti. Kendisine yapılan mebusluk tekliflerini de kabul etmedi. 10 Şubat 1953'te İstanbul'da öldü. Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilen naaşı, 1988'de Ankara'daki Devlet Mezarlığı'na nakledildi. Kaynakça Kategori:1884 doğumlular Kategori:1953 yılında ölenler Kategori:TBMM 2. dönem Kastamonu milletvekilleri Kategori:Kurtuluş Savaşı'ndaki Türk askerler Kategori:Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası sahipleri Kategori:Mecidiye Nişanı sahipleri Kategoriemir Haç sahipleri Kategori:Kastamonu doğumlu siyasetçiler Kategori:Balkan Savaşları'nda Osmanlı askerleri Kategori:I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı askerleri Kategori:Mekteb-i Erkân-ı Harbiye'de öğrenim görenler Kategori:Osmanlı karacı subayları Kategori:Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Kategorievlet Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:Topçu subaylar