Halit Refiğ

bullvar_katip · 21 Mayıs 2024

Halit Refik Refiğ (5 Mart 1934, İzmir - 11 Ekim 2009, İstanbul), Türk sinema yönetmeni, senarist, yazar, öğretim görevlisi, onursal profesördür. Hayatı 1934’te İzmir’de dünyaya geldi. Annesiyle babasının aileleri 1913'te Balkan Savaşı sonrasında Selanik'ten İstanbul'a göç etmiştir. Halit Refiğ'in dedesinin adı Refik'tir. Halit Refiğ'in aile büyükleri Soyadı Kanunu çıkınca Halit Refiğ'in Refik dedesinin adındaki 'k' harfinin yerine 'ğ' harfini kullanırlar. Halit Refiğ'in büyük amcalarından biri; Dişçi Ruhi Bey'dir. Ruhi Bey’in Taksim meydanındaki muayenehanesi Cumhuriyet öncesi siyasilerin toplanma yeridir. Dişçi Ruhi Bey'in kızı Celile Hanım'dır, torunu ise ünlü hikayeci Tomris Uyar'dır. İlk ve orta öğrenimini Şişli Terakki Lisesinde tamamladı. Robert Kolej Mühendislik Bölümünde okudu. Sinema alanında çalışma fırsatını şöyle anlatıyor: "O zamanlar Tünel (Beyoğlu) civarında Necip Erses adlı bir zatın “Ses Stüdyosu” vardı. Bu stüdyoda genelde yabancı filmlerin dublajı yapılıyordu ve çok az sayıda da bazı yerli filmlerin işleri yapılmaktaydı. Robert College'de mühendislik eğitimi görmekteyken 1952 yazında ben o stüdyoyu buldum, gittim ve dedim ki 'Ben bu stüdyoda çalışmak istiyorum ve hiçbir ücret talep etmiyorum.' Tabii ücretsiz çalışma teklifi olduğunda bu kolay kolay reddedilen bir şey değil. Beni işe aldılar. Bir yaz boyunca ben orada Türkiye'de sinemanın teknik altyapısını öğrenmeye çalıştım." 1953 yazında gittiği İngiltere'de sinema ilgisine devam ederken şu kararı alır: "4 ay kaldığım İngiltere'de o zaman benim bu işe çekirdekten başlamamın tek çare olduğunu düşündüm. Eğitimden umudu kestim ve bir an önce Türkiye'ye dönüp askerliğimi yapıp doğrudan doğruya sinemada çalışma imkânı aramaya karar verdim." 2 yıllık okul bittikten sonra askerliğe başvurur, Eskişehir Polatlı'da Yedek Subay Topçu Okuluna alınır. İngilizce bilenlerden Kore'ye gitmek isteyenlerin müracaat etmeleri istenince gönüllü olur. Refiğ gönüllü olmasını "Çünkü bu bana çok merak ettiğim Doğu dünyasını görme imkânı da veriyordu." diye açıklıyor. 1954'te Kore'ye gittiğinde ateşkes imzalanmıştı. Bu sırada amatörce 8mm filmler çekti. O süreci sinemada kendini yetiştirme şansı olarak değerlendirir. Orada çektiği belge filmleri daha sonra oluşan Türk Film Arşivi'ne verir. 4 Şubat 1956'da Akis dergisinde ilk sinema yazısını yazar. Haftalık devam ettiği yazıları için Refiğ "Ukalalık seviyesi oldukça yüksek, oldukça yukarıdan atan bir ifade vardı. İlk yazılarımda, Akis'in diğer sayfalarında da büyük ölçüde olduğu gibi, imza yoktu ama ilgi uyandırmakta gecikmediler." diyor. 1956'dan yönetmenliğe başladığı 1960'a kadar haftalık Akis dergisi, aylık Sinema dergisi, Yeni Sabah gazetesi ve Akşam gazetesinde sinema yazıları yazar. Nijat Özön, Giovanni Scognamillo ile arkadaşlığı başlar. Atıf Yılmaz’ın "Yaşamak Hakkımdır" isimli filminin asistanlığını yaparak sinema alanındaki ilk çalışmasını gerçekleştirdi. 1960’ta ilk filmi olan “Yasak Aşk”ı çekti. 1963’te Şehirdeki Yabancı, 1964’te Gurbet Kuşları, Haremde Dört Kadın ve Bir Türk'e Gönül Verdim filmlerini çekti ve bu filmlerle Moskova, Yeni Delhi ve Sorrento Film Festivallerinde çeşitli ödüller kazandı. 1964 yılında Gurbet Kuşları ile Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Yönetmen Ödülü'nü aldı. 70'li yıllarda Türk sinemasının bunalıma girmesiyle televizyon filmlerine yöneldi. 1974'te Türkiye'de ilk defa İDGSA Film Arşivi tarafından başlatılan eğitim çalışmalarına katıldı ve Sinema Kursları'nda öğretmen olarak görev aldı. 1975'ten itibaren İDGSA Sinema-TV Enstitüsünde (sonradan Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-TV Bölümü) öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. 1975'te TRT Kurumu adına çektiği "Aşk-ı Memnu" ile TV dizilerine öncü oldu ve dikkatleri üzerine çekti. TRT'de danışman kurulunda görev aldı. TRT Kurumu adına 1981 yılında gerçekleştirdiği, Kemal Tahir'in aynı adlı romanından uyarladığı "Yorgun Savaşçı" adlı TV dizisinin yakıldığı ilan edildi. 1993'te HBB özel TV kanalı için Tunca Yönder, Kemal Tahir'in romanı Yorgun Savaşçı'yı yeniden dizi olarak çekince, TRT de rekabete kapıldı. Negatifleri yakılmadan önce videoya aktarılmış bir kopyası arşivden çıkarılarak Halit Refiğ'in çektiği dizi yayına sokuldu. Halit Refiğ şöyle anlatmış: "Yorgun Savaşçı gibi bir olay... ortaya çıkması beş sene sürüyor: 1978-1983. Yapılmasına karar verilen tarih 14 Ekim 1978. Tamamlanıp kuruma teslim edilişi Nisan 1983. Evet. Ve yakıldığı hikâyesi on yıl konuşuluyor. 83'ten 93'e kadar. 93'te de iki tane Yorgun Savaşçı birden gösteriliyor. Birisi HBB televizyonunda yeniden yapılanı. Diğeri de aynı gün aynı saatte TRT'de. Nev'i şahsına münhasır bir olay." 1976'da ABD'de Wisconsin Üniversitesinde, 1984 yılında Ohio Denison Üniversitesinde eğitim çalışmalarına katıldı. Öğrencileri ile birlikte "The Intercessors", "In the Wilderness" adlı filmleri gerçekleştirdi. Olgunluk döneminde daha çok düşünsel yanı ağır basan ürünler verdi. "Teyzem", "Hanım", Karılar Koğuşu, "İki Yabancı", "Köpekler Adası" gibi filmleriyle yurt içinde ve dışında birçok ödül kazandı. Yurt dışındaki festivallerde filmleri için özel bölümler ayrıldı, çeşitli konferans, seminer vb. toplantılara konuşmacı olarak katıldı. Yaşamı ve eserleri Ahmet Toklu'nun Bir Yorgun Savaşçı Halit Refiğ kitabına konu olmuştur. Ayrıca, hayatı ve filmleri üzerine detaylı söyleşilerin yer aldığı Düşlerden Düşüncelere adlı bir kitap vardır (İbrahim Türk, Kabalcı Yayınları, 2001). Refiğ 2008'de katıldığı "Yeşilçam'a Yeniden Bakmak" panelinde, son çektiği filmin, Nebil Özgentürk'ün "Türkiye'nin Hatıra Defteri" adlı belgesel dizisinin 2. bölümü için, Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun eserinden hareketle çektiği 8,5 dakikalık "Zoraki Diplomat" adlı kısa film olduğunu belirtmişti. Safra kanalında tümör tedavisi gördüğü hastanede 11 Ekim 2009'da 75 yaşında İstanbul'da öldü. İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi. Ulusal Sinema kavgası Halit Refiğ 1965 sonrası "Ulusal Sinema" teorisini oluşturmaya çalışan, bu konuda örnek filmler yapan bir sinemacıdır. Arkadaşları Metin Erksan, Lütfi Akad, Duygu Sağıroğlu, Sami Şekeroğlu bu teori üzerine yazılar yazmış, tartışmalara katılmışlardır. O yıllarda tartışma daha çok Onat Kutlar'ın başında bulunduğu Sinematek ile olmuştur. Refiğ 1968 tarihli Ulusal Sinema dergisinde tartışmaya şöyle değinmiş: "'Türkiye'de bugüne kadar hiç film yapılmadı' demek iyi film yapmak için yeterli bir dayanak değildir. İnkârcılık iyi sanatın değil beceriksiz blöfçülüğün bir yoludur. Türkiye'de sinema üzerine düşünme sevdasında kişiler, bazı şeyleri yeniden keşfetmek, daha önce söylenenleri gereksiz tekrarlamak istemiyorlarsa bu alanda yaşadıkları ana kadar neler yapıldığını, nerelere varıldığını bilmek zorundadırlar. Türkiye'de sinema sanatını bugüne kadar en ileri götüren kişilerden biri Lütfi Akad, öbürü de Metin Erksan'dır. Ulusal Türk Sineması ancak onların ve belli başlı öbür sinemacıların eserlerinin tam bir araştırılması ve değerlendirilmesi yapılarak geliştirilebilir. Yoksa, Amerika'daki ustalar ne yaptı, Avrupa'daki gençler ne etti diyerek "bayıldım, bittim" hayranlık kasideleri döktürmekle hiçbir iş görülmez. Bu teori üstüne hazırladığı kitap 1971 ve 2009'da yayımlanmıştır. Filmografisi Danışman olarak 1993: Yorgun Savaşçı (Yönetmen: Tunca Yönder) Senarist olarak 1958: Yaşamak Hakkımdır (Atıf Yılmaz ile) 1959: Ala Geyik (Yılmaz Güney, Atıf Yılmaz ile) (Eser: Yaşar Kemal) 1959: Karacaoğlan'ın Kara Sevdası (Yılmaz Güney, Atıf Yılmaz, Yaşar Kemal ile) 1960: Kırık Çanaklar (Lale Oraloğlu, Bülent Oran ile) (Eser: Edmund Morris) 1960: Mahallenin Sevgilisi (Öykü: Bülent Oran) 1960: Ölüm Peşimizde (Ertem Göreç, Bülent Oran ile) 1960: Suçlu (Atıf Yılmaz ile) (Eser: Orhan Kemal) 1961: Avare Mustafa (Lütfi Akad, Memduh Ün ile) (Eser: Orhan Kemal) 1961: Güneş Doğmasın (Orhan Elmas ile) (Eser: Graham Greene) 1961: Yasak Aşk 1962: Şehirdeki Yabancı (Öykü: Halit Refiğ) (Senaryo: Vedat Türkali) 1962: Seviştiğimiz Günler (Öykü: Orhan Elmas) 1963: Şafak Bekçileri 1964: Gurbet Kuşları (Tiyatro Oyunu: Ocak, Turgut Özakman) 1964: İstanbul'un Kızları 1964: Evcilik Oyunu (Bülent Oran ile) 1964: Şehrazat 1965: Haremde Dört Kadın (Kemal Tahir ile) 1965: Canım Sana Feda (Safa Önal ile) 1965: Güneşe Giden Yol (Monte Kristo, Aleksander Dumas) 1965: Kırık Hayatlar (Eser: Halit Ziya Uşaklıgil) 1965: Yasak Sokaklar (Bülent Oran, Feyzi Tuna ile) 1966: Aslan Pençesi (Öykü: Halit Refiğ) (Senaryo: Bülent Oran, Memduh Ün) 1966: Can Yoldaşları (Memduh Yükman ile) 1966: Erkek ve Dişi (Bülent Oran ile) (Eser: Carmen, Prosper Merime) 1966: Karakolda Ayna Var 1966: Üç Korkusuz Arkadaş (Üç Silahşorlar, Aleksander Dumas) 1967: Aslan Yürekli Kabadayı (Bülent Oran, Memduh Ün ile) (Eser: Mickey Spillane) 1967: Kanlı Hayat 1967: Kız Kolunda Damga Var 1967: Son Gece (Memduh Ün ile) (Eser: Esat Mahmut Karakurt) 1967: Yaprak Dökümü (Orhan Kemal ve Memduh Ün ile) (Eser: Reşat Nuri Güntekin) 1969: Bir Türke Gönül Verdim 1970: Adsız Cengaver 1970: Yaşamak Ne Güzel Şey 1971: Ali Cengiz Oyunu 1972: Çöl Kartalı (Bülent Oran ile) 1972: Acı Zafer (Şevki Tosunoğlu ile) 1972: Fatma Bacı 1973: Kızın Var Mı Derdin Var (Safa Önal ile) (Filmden uyarlama: Father of the Bride, Vincente Minelli) 1973: Vurun Kahpeye (Orhan Aksoy ile) (Eser: Halide Edip Adıvar) 1975: Aşk-ı Memnu (Eser: Halit Ziya Uşaklıgil) 1977: Sedad Hakkı Eldem ve Ulusal Mimarlık 1977: The Intercessors (Arabulucular) (Öykü: August Derleth) 1978: Yaşam Kavgası (Nezihe Araz ile) 1978: Robert College/Old and New 1979: Cemal Reşit Rey 75 Yaşında 1979: Şişli Terahhi 100. Yıl 1982: Atatürk ve Sanat 1982: Gülsüm Ana (Öykü: Halit Refiğ) (Senaryo: Tanju Gürsu, Safa Önal) 1983: Beyaz Ölüm (Türker İnanoğlu ve Erdoğan Tünaş ile) 1983: İhtiras Fırtınası 1983: Yorgun Savaşçı (Eser: Kemal Tahir) 1984: In The Wilderness (Elliott Stout ile) 1985: Son Darbe 1986: Yarın Ağlayacagım (İlhan Engin ile) 1987: Kurtar Beni (Mustafa Kutlu ile) 1988: Arkadaşım Şeytan (Atıf Yılmaz, Halit Refiğ ve Ayşe Şasa'nın katkılarıyla Senaryo: Ümit Ünal) 1989: Hanım (Nezihe Araz ile) 1990: Karılar Koğuşu (Eser: Kemal Tahir) 1991: İki Yabancı 1996: Köpekler Adası 1997: Midas'ın Düşü (Öykü: Nazlı Eray) 2000: Gelinlik Kız (Öykü: Selim İleri) Yapımcı olarak 1964: İstanbul'un Kızları 1965: Canım Sana Feda 1991: İki Yabancı Yönetmen olarak 1961: Yasak Aşk 1962: Gençlik Hülyaları 1962: Seviştiğimiz Günler 1963: Şehirdeki Yabancı 1963: Şafak Bekçileri 1964: Gurbet Kuşları 1964: İstanbul'un Kızları 1964: Evcilik Oyunu 1964: Şehrazat 1965: Canım Sana Feda 1965: Haremde Dört Kadın 1965: Güneşe Giden Yol 1965: Kırık Hayatlar 1966: 3 Korkusuz Arkadaş 1966: Erkek Ve Dişi 1966: Karakolda Ayna Var 1967: Kız Kolunda Damga Var 1968: Sıladan Mektup 1969: Bir Türk'e Gönül Verdim 1970: Adsız Cengaver ve Sultan Gelin 1970: Yaşamak Ne Güzel Şey 1971: Ali Cengiz Oyunu 1971: Sevmek Ve Ölmek Zamanı 1972: Çöl Kartalı 1972: Fatma Bacı 1972: Acı Zafer 1972: Aşk Fırtınası 1973: Sultan Gelin 1973: Kızın Var Mı Derdin Var 1973: Vurun Kahpeye 1973: Yedi Evlat İki Damat 1975: Aşk-ı Memnu 1977: Sedad Hakkı Eldem ve Ulusal Mimarlık 1977: The Intercessors (Arabulucular) 1978: Yaşam Kavgası 1978: Robert College/Old and New 1979: Cemal Reşit Rey 75 Yaşında 1979: Şişli Terahhi 100. Yıl 1982: Leyla İle Mecnun 1982: O Kadın 1982: Atatürk ve Sanat 1983: Beyaz Ölüm 1983: İhtiras Fırtınası 1983: Yorgun Savaşçı 1984: Alev Alev 1984: In The Wilderness 1985: Ölüm Yolu 1985: Paramparça 1985: Son Darbe (2) 1986: Kıskıvrak 1986: Teyzem 1986: Yarın Ağlayacağım 1987: Kurtar Beni 1987: Kızımın Kanı 1988: Kızım ve Ben 1989: Hanım 1990: Karılar Koğuşu 1991: İki Yabancı 1994: Zirvedekiler 1996: Köpekler Adası 1996: Sarah ile Musa 1997: Midasın Düşü 1998: Affet Bizi Hocam 2000: Gelinlik Kız 2007: Zoraki Diplomat Yönetmen yardımcısı olarak 1958: Alageyik 1959: Karacaoğlan'ın Kara Sevdası 1960: Şoför Nebahat 1960: Mahallenin Sevgilisi 1960: Kırık Çanaklar Kitapları 1993: Gazi ile Latife 2006: Aşk ve Ölüm Senaryoları 2009: Doğruyu Aradım Güzeli Sevdim 2009: Puşkin Erzurum'da 2009: Şeytan Aldatması 2009: Ulusal Sinema Kavgası 2009: Koca Sinan 2009 2015: Kemal Tahir'le Birlikte Ödüller 1964: 1. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Film Ödülü - Gurbet Kuşları 1964: 1. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Yönetmen Ödülü - Gurbet Kuşları 1985: Kültür ve Turizm Bakanlığı Özel Ödülleri - Başarı Ödülü - Alev Alev 1989: 26. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Yönetmen Ödülü - Hanım 1990: 27. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Yönetmen Ödülü - Karılar Koğuşu 2000: 19. Uluslararası İstanbul Film Festivali - Sinema Onur Ödülü 2008: 15. Altın Koza Film Festivali - Yaşam Boyu Onur Ödülü Notlar Kaynakça Dış bağlantılar TSA ́de Halit Refiğ Halit Refiğ | Yeşilçam'a Yeniden Bakmak , 8 Mayıs 2008 Zoraki Diplomat (Türkiye'nin Hatıra Defteri, Bölüm 2), Nebil Özgentürk, CNNTürk "Filmin yakılabileceğini" , Oradaydım belgeseli Kategori:1934 doğumlular Kategori:İzmir doğumlular Kategori:2009 yılında ölenler Kategori:Türk film yönetmenleri Kategori:Türk film yapımcıları Kategori:Türk senaristler Kategori:Robert Lisesinde öğrenim görenler Kategori:Altın Portakal En İyi Yönetmen Ödülü sahipleri Kategori:Türkiye'de kanserden ölenler Kategori:Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilenler Kategori:20. yüzyıl Türk senaristleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Halit Refiğ

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi