Hasan Han

[bullvar_katip]

Hasan Han ve ya Hasan Han Şahseven (Azerice: Həsən Xan, ) - Şahseven boyuna mensup Cevad hanlığının ikinci hanı. Hayatı 18. yüzyılın ikinci yarısında Hasan Han Cevad bölgesi Muğan'ın hükümdarıydı.Yerli halk arasında Hasan Hanla ilgili bir deyim vardır: Dünya ölümlüsün, ölümlü Sende olan canlar nerede? Hasan Han Muğan benim diyordu Muğan duruyor ama Hasan Han nerde? Hasan Han bazı kaynaklarda "Tale Hasan Han", "Tala Hasan Han" olarak geçmektedir. Hasan Han, 1768'den beri Fatali Han Gubalı'nın bir tebaasıydı. Barışçıl bir şekilde Guba Hanlığı'na bağlanan Cevad Hanlığı'nın hanı Hasan Han'ın kısa sürede Feteli Han'ın en yakın kişilerinden biri haline geldiği tarihsel literatürden anlaşılmaktadır. 1769'da bile Şamahı'da Feteli Han'a karşı düzenlenen bir komplonun iptaline özel bir faaliyyeti bulunmaktadır. Hasan Han, Fatali Han'ın en güvendiği kişilerden biriydi ve onun gizli istişarelerine katılırdı. Hem konumu hem de askeri-stratejik açıdan önemli olan Muğan'ın hanlığa katılması, hanlığın giderek güçlenmesi anlamına geliyordu. O birçok savaşda Guba Han'ın yanında yer almıştır. Guba hanlığının muhalifleri, Gubali Feteli Han'ın devlet çıkarlarını önceleyen büyük güçler (Rusya, Kaçarlar, Osmanlılar) arasında diplomatik manevra politikasını kabul etmediler. Feteli Han'ın Muğan Ovası'nı ve Cevad Hanlığı'nı kendi topraklarına katması bazı Güney Azerbaycan hanlıklarının çıkarlarına uymuyordu. Böylece adı geçen hanlıkların ahalisinin geleneksel kışlama yeri olan Mugançöl'ün büyük bir bölümünün Feteli Han'ın denetimine geçmesi Gilan, Erdebil, Garadag ve diğer hanlıkların çıkarına olmamış ve aynı zamanda Erdebil ve Muğan halkının bir kısmının Guba Hanlığına nakledilmesi rakipleri tarafında kabul görmemişti. Daha önce Guba hanlığına karşı diplomatik entrikalar yürüten bir dizi Güney hanlığı, Fatali Han'ın 1774'te Gavdushan Savaşı'ndaki yenilgisinden kısa bir süre sonra açık askeri müdahaleye başladı. Gilan'lı Hidayet Han bu işte özellikle gayretliydi. Eski Şamahı Hanı, Agasi Hanı ve Karakaytak Usmisi ile ittifak yaptı. 1778'de Gilan Hanlığı hakimi Hidayet Han, Kerim Han Zend'in talimatıyla Cevada saldırıp Hasan Han'ı esir aldı. Hasan Han bir süre sonra esaretten kurtulmuştur. Karabağ hanlığına yürüyüş 1783 yılında Feteli Han Karabağ üzerine yürüş yaptığında Hasan Han da onun tarafında bulunuyordu. Kont Voynovich'in talimatıyla Han'a giden tercüman Mustafa Murtazaliyev, Ağdam'da Feteli Han'ı buldu. Feteli Han'ın yanında kaç asker olduğunu öğrenemedi. Söylenenlere göre sadece paralı asker sayısı 13 bin kişiye ulaşmıştı. Bu güce karşı koymanın imkânsızlığını anlayan Karabağlı İbrahimhalil Han, Şuşa'ya sığınarak bu durumun sonuçlanmasını bekledi. Erdebil hanlığına yürüyüş Mayıs 1784'te Gubali Feteli Han, vasalları ve müttefiklerinin birlikleriyle hareket ederek Erdebil'i ve ardından Meshki'ni aldı. Birliklerin ön birimleri güneye ilerlemeye devam etti. 1784'te Feteli Han, Hasan Han'ı Erdebil hakimi olarak atadı. Abbasgulu Ağa Bakıhanov şöyle yazar: "O yıl Feteli Han gidip Erdebil'i aldı ve Şahseven emirleri ona itaat ettiler. Muğanlı Hasan Han da ona samimiyet gösterdi." Vefatı Hasan Han 1789'da vefat etti. Ailesi Hasan Han'ın Muhammedsalah Han adında bir oğlu olduğu bilinmektedir. Kaynakça