Hasan Tahsin Ayni

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Hasan Tahsin Ayni ya da Aynîzâde Hasan Tahsin (1876 – 11 Mayıs 1962), Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında önemli görevler üstlenmiş bürokrat, iktisatçı, akademisyen. Hayatı 1876 yılında o dönemde Manastır vilayetine bağlı olan Serfiçe kasabasında, kasabanın ileri gelenlerinden tüccar komisyoncusu Mehmed Necib Aynî Efendi ile Refika Hanım’ın oğulları olarak dünyaya gelmiştir. Doğumundan kısa bir süre sonra ailesinin Selanik’e, daha sonra da İstanbul’a göç etmesi nedeniyle ilköğrenimine İstanbul’da sıbyan mektebinde başlamış, daha sonra dönemin ilk özel okulu olarak kabul edilen Şemsü’l-Maarif Mektebi’ne devam etmiştir. Bu okuldan 12 Temmuz 1889 tarihinde aliyyü’l-âlâ derecesiyle mezun olmasının ardından Vefa İdadî-i Mülkî-i Şahane’ye başlamıştır. Buradan 9 Kasım 1892 tarihinde âlâ derecesiyle mezun olmasının akabinde ise Mekteb-i Mülkiye-i Şahane’ye devam etmiş ve 5 Ağustos 1896 tarihinde aliyyü’l-ala derecesi ve birincilikle bu okuldan da mezun olmuştur. Lise yıllarında Fransızcasını geliştirmek için mektep hocalarından Mösyö De Varz’ın Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye’deki derslerine katılmış ve bu sayede Fransızcasını ilerletmiştir. 26 Eylül 1896 tarihinde Maarif Nezareti Muhasebe Kalemi’ne memur olarak tayin edilmiştir. Bu memuriyetini devam ettirirken Üsküdar İdadisi, Mekteb-i Mülkiye-i Şahane bünyesinde oluşturulan Aşiret Mektebi, Numune-i Terakki Mektebi, Dersaadet İdadisi, Eğrikapı Merkez Rüştiyesi ve Vefa Lisesi’nde ilm-i servet, tarih-i umumi, riyaziye, mevâlid gibi muhtelif dersler vermiştir. 14 Mayıs 1900 tarihinde Maarif Nezareti Mektubî Kalemi hulefalığına, 8 Mayıs 1906 tarihinde ise aynı kalemde mümeyyizliğe tayin edilmiştir. Bu memuriyet devresinde ise Numune-i Terakki Mektebi ve Mercan İdadisi’ndeki derslerini sürdürmüştür. 4 Nisan 1908 tarihinde henüz kurulmuş olan Kabataş İdadisi’nin kurucu müdürlüğüne getirilmiştir. 21 Nisan 1908 tarihinde Vefa ve Mercan İdadilerindeki muallimlik görevleri sona ermiş, Kabataş İdadisi’nin edebiyat ve ilm-i servet dersleri muallimliğine tayin edilmiştir. 25 Ağustos 1908 tarihinde Ticaret Mektebi’nin müdürlüğüne getirilmiş, 20 Kasım 1908 tarihinde aynı mektebin ilm-i servet dersi muallimliği kendisine tevcih edilmiş, Kabataş İdadisi’ndeki görevleri sonlanmıştır. Aynı kurumda usul-i maliye dersi muallimliği de kendisine tevcih edilmiştir. 16 Eylül 1909 tarihinde günümüzde Sayıştay olarak bilinen Divan-ı Muhasebat’ta azalığa tayin edilmiş; 19 Eylül’de Mekteb-i Mülkiye ve 12 Ekim’de ise Mekteb-i Hukuk’ta ilm-i iktisad dersi muallimliğine getirilmiştir. Yine bu dönemde Hamidiye Ticaret Mekteb-i Âlîsi’nde -günümüzde Marmara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi- müdürlük yapmıştır. 11 Eylül 1909 – 24 Ekim 1909 tarihleri arasında vekaleten Divan-ı Muhasebat Müddeiumumiliği (Sayıştay savcısı) görevini ifa etmiştir. 1910 Eylül’ünde Belediye İstikraz Tahvilleri’ni Osmanlı Hükûmeti adına kontrol etmekle görevlendirilerek Londra’ya gönderilmiştir. Temmuz 1911 tarihinde ise Divan-ı Muhasebat ihtisası için Fuat Bey ve mümeyyizlerden Petri Efendi ile birlikte Viyana, Berlin, Brüksel, Roma ve Paris’e gitmiş ve Ağustos ayında İstanbul’a dönmüştür. 15 Eylül 1913’te Maliye Nezareti bünyesinde bulunan Islahat-ı Maliye Komisyonu azalığına getirilmiş, 20 Eylül 1913’te ise vekaleten Maliye Nezareti müsteşarlığına getirilmiştir. 7 Ağustos 1914 tarihinde Medresetü’l-Kuzat iktisat dersi muallimliğine getirilmiş, Nisan 1915 tarihinde Maliye Nezareti Müsteşarlığı’na atanmış, Ekim 1916’da ise Âlî İktisad Meclisi azalığına getirilmiştir. Aralık 1918 tarihinde Sulh Hazırlığı Komisyonu azalığına ve Şubat 1919’da tekrar Islahat-ı Maliye Komisyonu azalığına getirilmiştir. Emekliye ayrıldığı yıl olan 1920’de Darülfünun Hukuk Fakültesi’nin reisliğine gelmiş, istifa ettiği 1927 yılına kadar bu görevi aralıksız bir şekilde sürdürmüştür. Darülfünun Hukuk Fakültesi’ndeki dekanlık ve öğretim üyeliği görevi esnasında kısa bir süre Galatasaray Lisesi’nde de müdürlük yapmıştır. 1933 yılındaki Üniversite Reformu ile birlikte kurulan İstanbul Üniversitesi’nde kendisine görev verilmemiştir. 1938 yılında kendi isteğiyle emekliliğe ayrılmış ve gündelik hayatına mali müşavirlik ve avukatlık yaparak devam etmiştir. Emekliliğinden sonra da İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi ile Mülkiye’deki Maliye dersi profesörlüğünü bırakmamıştır. 10 Aralık 1897 tarihinde dördüncü rütbeden Mecidi nişanı, 14 Haziran 1901 tarihinde dördüncü rütbeden Nişan-ı Ali, 15 Nisan 1902 tarihinde rütbe-i saniye sınıf-ı sani, 12 Mart 1914 tarihinde ikinci rütbeden Nişan-ı Osmani tevcih buyurulmuştur. Fransızca, Arapça ve Farsça bilen Hasan Tahsin Ayni, 11 Mayıs 1962 tarihinde vefat etmiştir. Cenazesi 13 Mayıs 1962 tarihinde Merkezefendi Mezarlığı'ndaki aile kabristanına defnedilmiştir. Eserleri Kitapları Muhtasar İlm-i Hâl, Kanaat Matbaası ve Kütüphanesi, İstanbul 1329 İlm-i Mali, Kanaat Matbaası, İstanbul 1330 Ondokuzuncu Asır Bidayetinden Zamanımıza Kadar Türk Bütçesi ve Maliye Sistemi, Matbaa-i Ebüzziya, İstanbul 1928 Borsa Rehberi, Esham ve Tahvilat-ı Kambiyo ve Nûkud Borsası Yayını, İstanbul 1928 İlmi Mali ve Maliye Kanunları, Kanaat Kütüphanesi, İstanbul 1934 Makaleleri Veraset ve İstifa’, Servet-i Fünûn, On Üçüncü Cild, Aded 335 (31 Temmuz Sene 1313), ss. 359-361 Sizden Bana, Servet-i Fünûn, On Dördüncü Cild, Aded 339 (28 Ağustos 1313), ss. 7-8 Medfun Emeller, Servet-i Fünûn, On Dördüncü Cild, Aded 348 (30 Teşrin-i Evvel Sene 1313), ss. 152-154 Âlî, Servet-i Fünûn, On Yedinci Cild, Aded 422 (1 Nisan Sene 1315), s. 93 Serbesti-i Mübâdelât ve Usul-i Himaye-1, Aşiyan, Birinci Cild, Numro 3 (28 Şaban 1326-11 Eylül 1324), ss. 86-89 İzhar-ı Mütalaa: Yirminci Asır İbtidasında Britanya İmparatorluğu, (Emperyalizm)in Buhranı, İstişare, Numro 4 (28 Eylül 1324), ss. 178- 184 İctimaiyyat: Nüfus Meselesi, Beyanü’l-Hakk, Birinci Sene, Aded 3 (23 Ramazan Sene 326-6 Teşrin-i Evvel Sene 324), ss. 20-22 Serbesti-i Mübâdelât ve Usul-i Himaye-2, Aşiyan, Birinci Cild, Numro 7 (26 Ramazan 1326-9 Teşrin-i Evvel 1324), ss. 203-206 Ticaret Şirketleri ve Menafi-i İktisadiyesi, Beyanü’l-Hakk, Birinci Sene, Aded 5 (7 Şevval Sene 326-20 Teşrin-i Evvel Sene 324), ss. 100- 101 İzhar-ı Mütalaa: Yirminci Asır İbtidasında Britanya İmparatorluğu, (Emperyalizm)in Buhranı-2, İstişare, Numro 8 (30 Teşrin-i Evvel 1324), ss. 369-371 Yirminci Asır İbtidasında Britanya İmparatorluğu, (Emperyalizm)in Buhranı, Mâbad, İstişare, Numro 9 (6 Teşrin-i Sani 1324), ss. 412- 414 İzhar-ı Mütalaa: Yirminci Asır İbtidasında Britanya İmparatorluğu, (Emperyalizmin Buhranı)-4, İstişare, Numro 12 (27 Teşrin-i Sani 1324), ss. 561-563. İzhar-ı Mütalaa: Yirminci Asır İbtidasında Britanya İmparatorluğu, (Emperyalizm)in Buhranı, Mâbad, İstişare, Numro 13 (4 Kanun-ı Evvel 1324), ss. 611-613 Usûl-i Himâye ve Serbest-i Mübâdelât, Aşiyan, İkinci Cild, Numro 14 (23 Zilkade 1326-4 Kanun-ı Evvel 1324), ss. 15-17 İzhar-ı Mütalaa: Yirminci Asır İbtidasında Britanya İmparatorluğu, (Emperyalizm)in Buhranı, Mâbad, İstişare, Numro 17 (7 Kanun-ı Sani 1324), ss. 803-806 İzhar-ı Mütalaa: Yirminci Asır İbtidasında Britanya İmparatorluğu, (Emperyalizm)in Buhranı, Mâbad, İstişare, Numro 17 (7 Kanun-ı Sani 1324), ss. 836-840 İzhar-ı Mütalaa: Yirminci Asır İbtidasında Britanya İmparatorluğu, (Emperyalizm)in Buhranı, İstişare, Numro 22 (12 Şubat 1324), ss. 1038-1043 İzhar-ı Mütalaa: Yirminci Asır İbtidasında Britanya İmparatorluğu, Emperyalizmin Buhranı, İstişare, Numro 23 (19 Şubat 1324), ss. 1094-1095 İzhar-ı Mütalaa: Yirminci Asır İbtidasında Britanya İmparatorluğu, Emperyalizmin Buhranı, İstişare, Numro 24 (26 Şubat 1324), ss. 1140-1142 Bibliyografi: (Ruhü’l-Cemaat) Hakkında, İstişare, Numro 25 (5 Mart 1324), ss. 1168-1170 Avrupa’da Usûl-i Himâye Hareketinin Menşeileri, İctihad, İkinci Sene, Numro 9 (Mayıs 1909), ss. 325-329 Yirminci Asırda Mesele-i İktisadiye, 1-3, Ulum-ı İktisadiyye ve İctimaiyye Mecmuası, Cild 3, Numro 9 (1 Eylül 1325), ss. 113-128 Yirminci Asırda Mesele-i İktisadiye, 4-6, mâbad, Ulum-ı İktisadiyye ve İctimaiyye Mecmuası, Cild 3, Numro 10 (1 Teşrin-i Evvel 1325), ss. 198-208 Yirminci Asırda Mesele-i İktisadiye, 7-9, mâbad, Ulum-ı İktisadiyye ve İctimaiyye Mecmuası, Cild 3, Numro 11 (1 Teşrin-i Sani 1325), ss. 371-385 Tarih-i İktisad, Mülkiye Mecmuası, Numro 14 (1 Mart 1326), ss. 57-60 Tarih-i İktisad, Mülkiye Mecmuası, Numro 15 (1 Nisan 1326), ss. 61-64 Tarih-i İktisad, Mülkiye Mecmuası, Numro 21 (1 Teşrin-i Evvel 1326), ss. 43-49 Tarih-i İktisad, Mülkiye Mecmuası, Numro 22 (1 Teşrin-i Sânî 1326), ss. 54-62 Tarih-i İktisad, Mülkiye Mecmuası, Numro 26 (1 Mart 1327), ss. 93-95 Gümrük Tarifeleri, İktisadiyat Mecmuası, Yıl 1, Sayı 1 (8 Şubat 1331), ss. 3-5 İstikrazat Nasıl Akd Olunur, Darülfünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sene 2, Sayı 15 (Muharrem 1343-Temmuz 1340), ss. 405-412 Düyun-ı Umumiye Yükünün Tahfifi Çareleri, Darülfünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sene 3, Sayı 21 (Teşrin-i Sani 1341), ss. 1090-1102 Hukuk Malı: Vergilerde Deavi-i İdare, Hukuk Bilgiler Mecmuası, Sene 1, Numro 9 (Mayıs 1927), ss. 556-564 Cihan Buhranı, Mülkiye Mektebi Mecmuası, Cilt 1, Sayı 9 (1931), ss. 14-20. Dünya İktisat Konferansı, Mülkiye Mektebi Mecmuası, Sayı 23 (1933), ss. 34-37 İktisat Aleminde Hüküm Süren Karanlık, Mülkiye Mektebi Mecmuası, Sayı 26 (1933), ss. 32-34 Fransa’da Aksiyonlu Şirketlerin Verdiği Vergiler, Mülkiye Mektebi Mecmuası, Sayı 33 (1933), ss. 40-43 İçtimai Meseleler Amele Hareketi, Mülkiye Mektebi Mecmuası, Sayı 37 (1934), ss. 55-58 Cahid’e Ait Bazı Hâtıralar, Okul Sıralarında, Dünya Gazetesi, s. 2, 09.11.1957, Salt Araştırma, FFT238001. Çevirileri Charles Gide, İlm-i İktisad Dersleri, Mütercimleri: Hasan Hamdi (Hasancan), Hasan Tahsin (Aynîzâde), H. Zühdi (İnhan), Birinci Cild, Kader Matbaası, İstanbul 1327 Charles Gide, İlm-i İktisad Dersleri, Mütercimleri: Hasan Hamdi (Hasancan), Hasan Tahsin (Aynîzâde), H. Zühdi (İnhan), İkinci Kitab, Kanaat Matbaası, İstanbul 1331 Charles Gide, İlm-i İktisad Dersleri, Mütercimleri: Hasan Hamdi (Hasancan), Hasan Tahsin (Aynîzâde), H. Zühdi (İnhan), İkinci Kitab, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1334 Charles Gide, İlm-i İktisad Dersleri, Mütercimi Aynîzâde Hasan Tahsin, Dördüncü Kitab, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1334 René Worms, “Ulum-ı Siyasiye ve İctimaiye, İktisad-ı İctimâ’-1”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Servet-i Fünûn, Yirminci Cild, Aded 507 (26 Teşrin-i Sani Sene 1316), ss. 215-218 René Worms, “Ulum-ı Siyasiye ve İctimaiye, İktisad-ı İctimâ’-2”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Servet-i Fünûn, Yirminci Cild, Aded 511 (14 Kanun-ı Evvel Sene 1316), ss. 264-266 René Worms, “Ulum-ı Siyasiye ve İctimaiye, İktisad-ı İctimâ’-3”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Servet-i Fünûn, Yirminci Cild, Aded 517 (25 Kanun-ı Sani Sene 1316), ss. 359-362 René Worms, “Ulum-ı Siyasiye ve İctimaiye, İktisad-ı İctimâ’-4”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Servet-i Fünûn, Yirmi Birinci Cild, Aded 521 (22 Şubat Sene 1316), ss. 6-7 René Worms, “Ulum-ı Siyasiye ve İctimaiye, İktisad-ı İctimâ’-5”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Servet-i Fünûn, Yirmi Birinci Cild, Aded 525 (22 Mart Sene 1317), ss. 77-79 René Worms, “Ulum-ı Siyasiye ve İctimaiye, İktisad-ı İctimâ’-6”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Servet-i Fünûn, Yirmi Birinci Cild, Aded 528 (12 Nisan Sene 1317), ss. 124-125 Edgard Allix, “İstikraz ve Düyun-ı Umumiyye”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Darülfünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sene 2, Sayı 13 (Receb 1342-Şubat 1340), ss. 200-206 Edgard Allix, “İstikraz ve Düyun-ı Umumiyye, mâbad”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Darüflünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sayı 17 (Mart 1341), ss. 627-635 Edgard Allix, “İstikraz ve Düyun-ı Umumiyye, mâbad”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Darüflünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sayı 19 (Temmuz 1341), ss. 884-894 Edgard Allix, “İstikraz ve Düyun-ı Umumiyye, mâbad”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Darüfünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sayı 26 (Eylül 1926), ss. 330-342 Edgard Allix, “İstikraz ve Düyun-ı Umumiyye, mâbad”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Darüflünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sayı 27 (Teşrin-i Sânî 1926), ss. 415-422. Edgard Allix, “İstikraz ve Düyun-ı Umumiyye, mâbad”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Darüflünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sayı 28 (Kanun-i Sânî 1927), ss. 498-502 Edgard Allix, “İstikraz ve Düyun-ı Umumiyye, mâbad”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Darüflünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sayı 29 (Mart 1927), ss. 593-598 Mösyö Salüst, “Bolşevizmin Gizli Esasları”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Darülfünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sene 6, Sayı 36 (Mayıs-Haziran 1928), ss. 1251-1273 Mösyö Salüst, “Bolşevizmin Gizli Esasları”, Mütercim: Aynîzâde Hasan Tahsin, Darülfünun Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sene 6, Sayı 37 (Temmuz-Ağustos 1928), ss. 1327-1338 Kaynakça Uğur Avcı, "Mülkiyelilerin “Baba”sı: Aynîzade Hasan Tahsin (1876-1962)", ANASAY, Yıl 7, Sayı 23, 171 - 199 Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). DH.d.SAİD. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Defterleri) No: 129/99 Kategori:İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi dekanları Kategori:İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyeleri Kategori:Galatasaray Lisesi müdürleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Hasan Tahsin Ayni

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi