Hatukay Prensliği

[bullvar_katip]

Hatukay Prensliği veya Hatıkuaye (; ), tarihî Çerkesya'nın vilayetlerinden birisiydi. Hatukay Çerkesleri bu bölgede yaşıyordu. Prenslik, en büyük Hatukay aristokrat ailesi olan Kerkenoko aşireti tarafından yönetiliyordu. Hatukay Prensliği, Johann Anton Güldenstädt'in 1787 tarihli haritası ve Frederik de Wit'in 1675 tarihli haritası dahil dönem haritalarında çeşitli isimlerle (Hatukai, Codioci, Gatyukai) işaretlenmişti. Tarih Kuruluşu [[Dosya:Khatukay01.jpg|küçükresim|Günümüzde Hatukayların yaşamadığı Hatukay köyü (Хатукай / Хьатикъуай), Adigey Cumhuriyeti]] 1427-1453 arasında Kral İnal Çerkesya'yı yönetti. Ölümünün ardından topraklarını bölüştürdü. İnal'ın ölümünden sonra kurulan prenslikler zamanla kendi içinde bölünmeye başladı. Hatukayların ilk yaşadığı bölge Jane bölgesiydi. Hatukay Prensliği de bu bölünmeler sonucu Jane bölgesinden ayrılarak kuruldu. Hatukay ismi Kral İnal'ın soyundan gelen prens Hatuqo'dan gelmektedir. Prens Hatuqo, ilk Çemguy prensi olan Prens Boletoqo'nun kardeşiydi. İnal'ın ölümünden sonraki süreçte Çemguy Prensliği iki prensliğe ayrıldı. Biri Prens Boletoqo'nun, diğeri Prens Hatuqo'nun toprağı oldu. Büyük kardeş Prens Boletoqo, Prensliği için Çemguy adını koruyarak Büyük Laba ve Shkhakoshem nehirleri arasındaki bölgede beyliğinde kaldı. Prens Hatuqo ise batıya taşındı ve Jane topraklarında yeni bir prenslik kurdu. Orta çağ Hatukay Prensliği uzun süre Kuban'ın güney kıyılarında, Afips nehrinin aktığı yerden biraz daha aşağıda yaşadı. Güçlüydüler ve savaşçı karakterleriyle ünlüydüler. Bazı tarihçiler Hakuç boyunun Hatukay'dan ayrıldığını öne sürdüler. Hatukay Prensliği savaşçı Çerkes Prensliklerindendi, diğer Çerkeslere karşı bitmek bilmeyen iç savaşlarıyla ün salmış prensleri vardı. Diğer Çerkeslere karşı olan savaşlara ek olarak Kırım Tatarlarına karşı savaşlarda aktif olarak yer aldılar. Astrahan'ın Çerkesler tarafından yağmalanmasına da katıldılar. "Soluk" lakaplı Hatukay prenslerinden biri, Kabardeylerle müttefik olarak Astrahan'ı yağmalamıştı. Yakın çağ Giovanni Lucca, 1600'lerin başında Hatukay prensliğinden bahsetmiştir. Evliya Çelebi, 1660'lı yıllarda Hatukay bölgesini ziyaret etmiş ve prens Canbe-Girey ile tanışmıştır. En ünlü Hatukay prenslerinden biri, fiziksel olarak zayıf olmasına rağmen karakteri ve hitabet yeteneği ile tanınan Aslan-Girey'di . Çerkesler, bir Kırım Hanı köylerinde kaldığı zaman o köyde doğan sonraki bebeğe hanın ismini verirlerdi, muhtemelen Kırım Hanı Arslan-Girey'in Çerkesya'da kaldığı bir dönemde doğduğu için bu adı almıştır. Hatukay Prensliği, Aslan-Girey'ın saltanatı sırasında zirveye ulaştı. Aslan-Girey yaşlılar ve soylularla çevrili ölüm döşeğinde vasiyetinde, İslami farzlara göre Hatukay Prensliğindeki her kölenin azat edilmesini istediğini ve bundan sonra hiçbir Hatukay'ın köle olmayacağını bildirdi. Bundan sonra Hatukay bölgesinde köle aileleri özgürleştirildi. Batı Çerkesya'nın önemli Çerkes prensliklerinden biri olan Hatukay, Aslan-Girey'in ölümüyle bu statüsünü kaybetmiştir. Onun ölümünden sonra Hatukay beyliği, iç savaşa giren iki gruba ayrıldı. Hatukay Prensliği 18. yüzyılın sonlarında Bjeduğların batısında, Karadeniz kıyısına yakın ve Kuban Nehri'nin sol ile Belaya'nın sağ tarafında idi. Ancak 19. yüzyılın ilk yarısında daha doğuya kayarak Bjeduğlar ve Çemguyların arasına kuruldular. Din Çerkesler Bizans ve Gürcü etkisi ile MS 3. ve 5. yüzyıllar arasında Hristiyan olmuştu. Hatukay Prensliği de bu inancı devam ettiriyordu. Ancak Hristiyanlık Çerkesler arasında tam olarak oturmamıştı, yerel pagan din ile karışıp yarı-pagan yarı-Hristiyan bir din haline gelmişti. Meryem Ana hem Tanrı'nın annesi hem de Arılar Tanrıçasıydı. İsa ise Çerkes baş tanrısı Thaşho ile bir olmuştu. Rus-Çerkes Savaşı'nın başlaması ile Hristiyanlık Çerkesler arasında Rus dini olarak görülmeye başladı ve kalan Hristiyanlar yavaş yavaş dinlerinden döndü. Bunun sonucunda Hristiyanlık halk arasında ağır tepki görmeye başladı. 17. yüzyılda Hatukay Çerkesleri İslam'a geçti. 1666'da Hatukay Prensliğini ziyaret eden Evliya Çelebi, Çerkes Hatukay köylerinde cami olduğunu ve Çerkeslerin "la ilahe ilallah" dediklerini, ancak İslam'ı tam olarak anlamadıklarını ve eski geleneklerini devam ettirdikleri tespitinde bulunuyor. 1779'da Çerkesya'ya gelen Ferah Ali Paşa'nın teşviki ile Çerkesya'da 85 yeni cami inşa edildi. Gezgin Tasavvufçular ve Rusya'dan gelen istila tehdidi, Çerkesya'nın İslamlaşma sürecini hızlandırdı. Osmanlı İmparatorluğu'nda yetişen Çerkes alimler de İslam'ın yayılmasında büyük rol oynadı. 1820'lerde Çerkesya'yı ziyaret eden Taitbout de Marigny, Çerkeslerin çoğunlukla Müslüman olduğunu ancak Haç sembolüne de saygı duyduklarını belirtir. 1826'da İslam tüm Çerkesya'nın resmî dini ilan edildi. Kaynakça Kategori:Çerkes tarihi Kategori:Kuban tarihi Kategori:Krasnodar Krayı Kategori:Adigeler