Hedge fon

[bullvar_katip]

Hedge fon (İngilizce: hedge fund), diğer isimleriyle serbest yatırım fonu veya risk fonu, göreli olarak likit olan mal varlıkları üzerinden al-sat yapılan ve açığa satış, kaldıraç, ve türevler gibi daha karmaşık ticari işlem, Portföy-yapımı ve risk yönetimi tekniklerinin çok sık kullanıldığı bir yatırım fonu türüdür. Bu karmaşık tekniklerin kullanımı yüzünden, finansal düzenleyiciler (financial regulator) genel olarak hedge fonlarının, kurumsal yatırımcıların, yüksek net değerli bireylerin ve Akredite yatırımcılar (accredited investor) gibi bu konuda yeteri kadar sofistike olabilen yatırımcılar dışında hiç kimseye pazarlamansına ya da erişime açılmasına izin vermezler. Hedge fonları alternatif yatırım (alternative investment) olarak kabul edilirler. Bu fonların kaldıraç ve daha karmaşık teknikleri çok yoğun bir biçimde kullanması sebebiyle, perakende pazarında mümkün olan ve denetlenen yatırım fonları gibi fonlardan ayrılmaktadır. Bu tür fonlar ayrıca özel sermaye fonları (private equity fund) ve diğer benzer kapalı-uçlu fonlardan (closed-end fund) ayrılırlar; çünkü hedge fonları likit varlıklara yatırım yaparlar ve çoğunlukla açık-uçludurlar. Buna bağlı olarak hedge fonları; yatırımcılara, yatırım varlığının net değerine (net asset value) göre, periyodik olarak sermayeyi yatırıma yönlendirme ve yatırımdan çekme olanağı sağlarken özel sermaye fonları genel olarak likit olmayan varlıklara yatırım yapmaya yönlendirir ve sermayeyi de birkaç yıl sonra geri verebilir. Ancak, bir fonun düzenlenme/denetlenme durumu (regulatory status) dışında fon türlerine dair resmi ya da sabit bir tanım bulunmamaktadır, bu yüzden de "hedge fonu"nun ne olduğuna dair değişik görüşler bulunabilmektedir. Hedge fonları, düzenlenen/denetlenen fonlara uygulanan kısıtlamaların çoğuna tabi tutulmasa da, ABD ve Avrupa'da 2007-2008 finansal krizini takiben, hükümet gözetimini artırmak ve bazı denetimsel boşluklardan kurtulmak amacıyla, bazı denetimsel yasalar kabul edilmiştir. Pek çok modern hedge fonu geniş bir yelpazedeki finansal araçları (financial instrument) ve risk yönetim tekniklerini kullanabilirken, bu hedge fonları birbirlerinden stareji, alınan riskler, değişime yatkınlık/tahmin edilemezlik (volatility) ve beklenen dönüş profili açısından çok farklı olabilirler. Hedge fonu yatırım stratejilerinin, piyasaların çıkışta ya da düşüşte olmasından bağımsız olarak, pozitif bir yatırım getirisi hedeflemeleri (return on investment) yaygın olarak gözlenir ("Mutlak getiri"). Hedge fonları aşırı riskli yatırımlar olarak düşünülebilir ancak bazı hedge fonu stratejilerinin beklenen getirileri hedge fonu tekniklerinin kullanımı sebebiyle, borsaya yüksek oranda bağlı olan bazı perakende fonlarına göre daha az değişim (volatility) göstermektedir. Tipik olarak bir hedge fonunda yatırım yöneticisine yatırım yönetim ücreti (örneğin yıllık olarak net değerin 2%si kadar) ve performas ücreti (örneğin net değerdeki yıllık artışın 20%si kadar) ödeme yapılır. Hedge fonları geçtiğimiz birkaç on yıldır kullanılıyorlar ve gitikçe artan bir popülerlike kazandılar. Günümüzde artık varlık yönetimi (asset management) endüstrisinin önemli bir payını oluşturmaktadırlar, toplamda hedge fonlarındaki varlıkların toplamının yaklaşık 3.2 trilyon $ civarında olduğu tahmin edilmektedir. Bazı hedge fonu yöneticilerinin denetiminde milyarlarca dolar değerinde yatırım varlığı bulunmaktadır (assets under management-AUM). Giriş İlk başlardaki hedge fonları bazı özel yatırımları, açığa satış yaparak genel piyasalardaki dalgalanmalardan korumayı hedeflemişlerdir. Bu terimin İngilizce karşılığında bulunan 'hedge' kelimesinin anlamı ise çit ile çevrelemek/korumak anlamında olduğundan, 'hedge fund' terimine anlam olarak kaynaklık etmiştir. Ancak günümüzde, kullanılan pek çok farklı yatırım tekniği artık "risk"leri, kelimenin orijinal anlamındaki gibi korumamaktadır. Tarihçe ABD'de 1920'lerdeki spekülatör borsası (ing: Bull Market) bünyesinde, varlıklı yatırımcıların kullanımına özel olan yatırım fonları bulunmaktaydı. O döneme ait olan ve günümüzde en iyi bilineni Graham-Newman ortaklığıdır (ing:Graham-Newman Partnership). Bu ortaklık Benjamin Graham ve uzun süredir iş ortağı olan Jerry Newman tarafından kurulmuştur. Warren Buffett bu ortaklığa, Amerikan Finans Müzesine (ing: Museum of American Finance) yazdığı bir mektupta, hedge fonunun erken örneklerinden biri olarak atıfta bulunmuştur; Janet Tavakoli ise Warrent Buffet'ın diğer yorumlarına da dayanarak Graham'ın yatırım şirketini ilk hedge fonu olarak kabul etmiştir. Sosyolog Alfred W. Jones, hedge fonunun ingilizcedeki karşılığı olan "hedged fund" teriminin isim babası olarak kabul edilir (hedge: çit/sınır, hedged: çevrili/sınırlandırılmış fund:fon hedged fund: riski sınırlandırılmış fon) ve 1949 yılında ilk hedge fonu yapısını oluşturduğu kabul edilir. Jones yönettiği fonları "hedged" (sınırlı) olarak tanımlamıştır, bu terim o sıralarda Wall Street bünyesinde, Finansal piyasalardaki değişimlerden kaynaklı olan yatırım riskinin yönetimini tanımlamak için kullanılmaktaydı. 1970'lerde hedge fonları, fon yöneticilerinin çoğunun 'Uzun/Kısa Sermaye' (ing: long/short equity) modelini takip etmesi sebebiyle, tek bir strateji üzerine özelleşmişti. 1969-1970 durgunluğu sırasında (ing: recession of 1969–70) ve 1973-1974 borsa çöküşü (ing: 1973–1974 stock market crash) yüzünden; pek çok hedge fonu, değer olarak ağır kayıplar verince, kapanmıştır. 1980'lerin sonunda tekrar keşfedilmeye başladılar. thumb|350px |Hedge fonu ve diğer risk varlıklarının birikimli geri dönüş değerleri (1997–2012) 1990'larda hedge fonlarının sayısı dikkate değer miktarda artmıştır . Bu durumun muhtemel sebepleri arasında 1990'lardaki borsanın yükselişi, 'hizalanmış faiz tazminat yapısı' (ing: 'aligned-interest compensation structure') ve yüksek değerlerde geri dönüş vaatleri sayılabilir. Sonraki on yıl boyunca, hedge fonu stratejileri arasına girenler şunlardır: kredi arbitrajı, sıkıntılı borç (ring: distressed debt), sabit gelir (ring:fixed income), Nicel analiz (ing: quantitative analysis), ve çoklu-strateji . ABD'deki, emeklilik ve bağış fon yöneticileri gibi kurumsal yatırımcılar, portföylerinin daha büyük kısımlarını hedge fonlarına ayırmaya başlamışlardı. 21. yüzyılın ilk on yılında hedge fonları dünya çapında popülariteye ulaştı, ve 2008 yılına gelindiğinde dünya çapındaki hedge fonu endüstrisinin yönettiği varlıkların (ing: assets under management-AUM) değeri 1.93trilyon $ değerine ulaşmıştır. Ancak 2007–2008 finansal krizi, hedge fonlarında yatırımcıların varlıklarını geri çekmelerine kısıtlamalar getirilmesine neden olmuş, sonuç olarak popülerliklerinin azalmasına ve yönetilen varlıkların toplam değerinin azalmasına yol açmıştır. Yönetilen varlıkların toplam değeri daha sonra tekrar yükselmiştir ve 2011 Nisan ayında 2 trilyon $ değerine ulaşmıştır. 2001 Şubat ayı itibarıyla, dünya çapındaki hedge fonu yatırımlarının %61'i kurumsal kaynaklardan gelmekteydi. 2011 Haziran tarihinde, en çok miktarda yönetilen varlık miktarına sahip olan hedge fonu yönetimi firmaları şunlardı: Bridgewater Associates (58.9Milyar $), Man Group (39.2Milyar $), Paulson & Co. (35.1Milyar $), Brevan Howard (31Milyar $), and Och-Ziff (29.4Milyar $). Bridgewater Associates şirketi 2012 Mart ayı itibarıyla 70 Milyar $ değerinde varlık yönetmekteydi. O yılın sonunda, ABD'deki en büyük 241 hedge fonu yönetimi şirketinin elindeki varlıklarının toplamı 1.335 Trilyon $ değerindeydi. 2012 Nisan ayında hedge fonu endüstrisi, yönetilen varlıkların değerinin 2.13 Trilyon $'a ulaşmasıyla rekor kırmıştır. 2010'ların ortalarına doğru, hedge fonu endüstrisi "eski okul" fon yöneticilerinde genel bir düşü yaşadı. Merkez Bankalarının daha önce görülmemiş şekilde kolaylık sağlaması yüzünden klasik uzun/kısa stratejisinin revaçtan düşmesi sebebiyle; Dan Loeb bu durumu "hedge fonu ölüm tarlası" olarak adlandırmıştır. O dönemde ABD hisse senedi piyasası bağımlılığı/korelasyonu açığa satış yapanlar için sürdürülemez hale gelmişti. Günümüz hedge fonu endüstrisi; Citadel, Elliot, Milennium, Bridgewater gibi daha büyük ve kendini ispatlamış şirketler etrafında yoğunlaşan bir olgunluk durumuna erişmiştir. Yeni fon şirketlerinin kurulma oranı kapanan fonların oranını geçmiştir. 2017 Temmuz tarihinde, hedge fonlarında yönetilen varlıkların değeri, 8 adet art arda aylık raporlanan geri dönüş değerlerine bakıldığında, 3.1 trilyon $'a yükselerek rekor kırmıştır. Ünlü hedge fonu yöneticileri 2015 yılında, Forbes dergisi tarafından aşağıdaki liste yayımlanmıştır: [[Dosya:Tom Steyer by Gage Skidmore.jpg|küçükresim|Tom Steyer, NextGen America hedge fonu yöneticisi ]] [[Dosya:George Soros 47th Munich Security Conference 2011 crop.jpg|küçükresim|George Soros, Quantum Group of Funds hedge fonu yöneticisi]] [[Dosya:Web Summit 2018 - Forum - Day 2, November 7 HM1 7481 (44858045925).jpg|küçükresim|Ray Dalio, Bridgewater Associates hedge fonu yöneticisi]] John Meriwether, Long-Term Capital Management şirketinde çalışırken, 1993 yılından 1998 yıllındaki çöküşüne ve likidasyonuna kadar %27 ile %59 arasında en başarılı kar dönüşlerini gerçekleştirmiştir. George Soros, Quantum Group of Funds şirketinde Ray Dalio, dünyanın en büyük hedge fonu şirketi Bridgewater Associates, 2017 itibarıyla 160 milyar $ değerindeki varlık yönetilmektedir Steve Cohen, Point72 Asset Management şirketinde John Paulson, Paulson & Co. şirketinde, Aralık 2015 itibarıyla had 19 milyar $ değerindeki varlık yönetilmektedir David Tepper, Appaloosa Management şirketinde Paul Tudor Jones, Tudor Investment Corporation şirketinde Daniel Och, Och-Ziff Capital Management Group şirketinde 2013 itibarıyla 40 milyar $'dan fazla varlık yönetilmektedir Israel Englander, Millennium Management, LLC şirketinde Leon Cooperman, Omega Advisors şirketinde Michael Platt, Avrupanı'nın üçüncü büyük şirketinde BlueCrest Capital Management (İngiltere) James Dinan, York Capital Management şirketinde Stephen Mandel, Lone Pine Capital şirketinde, Haziran 2015 itibarıyla 26.7 milyar $ varlık yönetilmektedir Larry Robbins, Glenview Capital Management şirketinde, Temmuz 2014 itibarıyla 9.2 milyar $ varlık yönetilmektedir Glenn Dubin, Highbridge Capital Management şirketinde Paul Singer, Elliott Management Corporation şirketinde, aktivist br hedge fonu, 2013 yılı itibarıyla 23 milyar $ varlık yönetilmektedir, 2015 in ilk çeyreğinde 8.1 milyar $ değerinde portföyü bulunmaktaydı Michael Hintze, CQS, haziran 2015 itibarıyla14.4 milyar $ değerinde varlık yönetilmektedir David Einhorn, Greenlight Capital şirketinde, En iyi 20 Milyarder Hedge Fonu Yöneticisi arasında. Bill Ackman Pershing Square Capital Management şirketinde Stratejiler küçükresim|right|250px|ABD'den Goldman Sachs'a ait bir prospektüs/izahname örneği Hedge fonu stratejileri genel olarak dört ana kategoriye ayrılmış durumdadır: genel makro (ing: global macro), yönlü (ing: directional), olay-güdümlü (ing: event-driven investing), ve göreli değer (ing: relative value) (arbitraj).. Bu kategorilerdeki stratejiler, karakteristik birer risk ve geri dönüş(kazanım) profili içermektedirler. Bir fonda; esneklik, risk yönetimi veya çeşitlilik sağlamak amacıyla bir ya da daha fazla strateji kullanılabilmektedir . Hedge fonu için hazırlanan ve arz notu (ing: offering memorandum) olarak da bilinen prospektüs (izahname) (ingrospectus) belgesi, potansiyel yatırımcılara hedge fonunun önemli unsurları (kilit noktaları) hakkında açıklama (izah) sunar (arz eder). Bu açıklamanın içinde fonun yatırım stratejisi, yatırım türü ve kaldıraç (ing: leverage) üst sınırı gibi bilgiler bulunmaktadır. Hedge fonunun stratejisini oluşturan bileşenler arasında hedge fonunun ilgili pazara yaklaşım tarzı, belirli araçların kullanımı, hedge fonun özelleştiği pazar sektörü (ing:market sector) (örn., sağlık sektörü), yatırımları seçme yöntemi, ve fon bünyesindeki çeşitlilik miktarı bulunmaktadır. Farklı varlık sınıfları (ing:asset class) için çeşitli pazar yaklaşımları bulunmaktadır. Bunlar arasında Hisse Senedi (ing:Stock), sabit gelir (ing:fixed income), emtia ve döviz sayılabilir. Kullanılan araçlar arasında öz-sermaye, sabit gelir, vadeli işlemler (ing:futures contract), opsiyonlar ve takaslar (ing:swap) bulunmaktadır. Stratejiler genel olarak ikiye ayrılabilirler: yöneticiler tarafından seçilebilen "isteğe bağlı/nitel" (ing:discretionary/qualitative) olarak tanımlanabilenler ya da yatırımların bilgisayarlı bir sistem tarafından otomatik seçilebildiği "sistematik/nicel" (ing:systematic/quantitative) olarak tanımlanabilenler. Fonların içerdikleri çeşitlilik miktarları fondan fona değişebilir; fonlar çoklu-stratejili, çoklu-fonlu, çoklu-pazarlı, çoklu-yöneticili ya da bunların kombinasyonu olabilmektedir. Bazen hedge fonları "mutlak getiri" (ing:absolute return) olarak bilinmekle birlikte; ya "pazar tarafsız/nötr" (ing:market neutral) ya da "yönlü" (ing:directional) olarak sınıflandırılırlar. Pazar tarafsız/nötr fonlar genel olarak, pazar dalgalanmalarının nötrleştirici etkisi altındaki pazarın genel performansıyla daha az korelasyona/bağlantıya sahiplerken; yönlü fonlar pazardaki tutumları/trendleri ve tutarsızlıkları kullandıkları için pazardaki dalgalanmalardan ve kararsızlıklardan daha çok etkilenmektedirler. Global makro Global makro adlı yatırım stratejisini kullanan hedge fonları, riski-ayarlı getiri üretebilmek için, küresel makroekonomik olayların beklentisiyle hisse, tahvil ya da döviz pazarlarında oldukça yüksek miktarda pozisyonlar alırlar. Global makro fon yöneticileri, beklenen/tahmin edilen fiyat hareketlerinden kar elde edebilecek yatırım fırsatlarını belirleyebilmek için, küresel pazar olaylarına/hareketlerine dayalı olan, "büyük resim" olarak da adlandırılan (ing:"big picture") makroekonomik analiz yönetmini kullanırlar. Global makro stratejileri, birden çok pazarda çeşitlendirilmiş yatırımlar üzerinde büyük pozisyonlar alabilme yetenekleri sayesinde büyük oranda esnekliğe sahipken, çekici ve risk-ayarlı getiriler üretebilmek için stratejinin uygulanma zamanlanması önem arz etmektedir.. Global makro sıklıkla yönlü yatırım stratejisi (ing:directional investment strategy) olarak sınıfladırılır. Global makro stratejileri ihtiyari/isteğe bağlı (ing:discretionary) ve sistematik yaklaşımlar olarak iki kategoriye ayrılabilirler. İsteğe bağlı ticaret, yatırımları belirleyip seçen yatırım yöneticileri tarafından gerçekleştirilir. Diğer yandan sistematik ticaret (ing:systematic trading) matematiksel modellere dayalıdır ve bir yazılım tarafından gerçekleştirilir. Bu süreçte ilgili yazılımının kodlanması ve güncellenmesi dışında çok kısıtlı miktarda insan etkileşimi gerçekleşir. Bu tratejiler ayrıca, fonun pazar eğilimi'nden (ing:market trend) (uzun ya da kısa vadeli) kar elde etmeye çalışmasına ya da pazardaki eğilimlerin tersine dönmesi durumlarını tahmin ederek bu durumlardan kar elde etmeye çalışmasına bağlı olarak, eğilim (ing:Trend following) ve karşı-eğilim yaklaşımları olarak ayrılabilirler. Global makro stratejileri kendi içinde daha alt kategorilere ayrılabilirler. Bunlar arasında, fonun çeşitlendirilmiş piyasalarda ticari olarak işlem gördüğü "sistematik çeşitlendirilmiş" kategorisi (ing: systematic diversified) veya "sistematik doviz" (ing: systematic currency) gibi, fonun uluslararası döviz piyasalarında veya sektör uzmanlıklarında ticari işlem gördüğü, sektor uzmanlık kategorileri sayılabilir . Diğer alt kategoriler arasında emtia ticareti danışmanlarının (ing: commodity trading advisor, CTA) kullandığı ve fonun emtia piyasalarında veya takas işlemleri bünyesinde, vadeli sözleşmeler (veya opsiyonlar) üzerinden ticari işlem gördüğü kategoriler de yer alır. Bu ayrıca "Vade Yönetimli Fon" (ing: managed future fund') olarak da bilinir. Emtia ticareti danışmanları (CTA), emtialar (örn. altın) ve stok endeksleri de dahil finansal araçlar üzerinden ticari işlem gerçekleştirirler. Bu danışmanlar ayrıca hem uzun hem de kısa pozisyonları aldıkları için piyasaların yükselişinde de düşüşünden de kar elde edebilirler. Global Makro yöneticilerinin çoğunluğu düzenleyici bir bakış açısından bir emtia ticaret danışmanı (CTA) olma eğilimi gösterir ve genel olarak sistematik ve ihtiyari stratejiler bağlamında ikiye bölünürler. CTA/Makro Stratejileri için sınıflandırma çerçevesi takip eden referanstan incelenebilir. Yönlü [[Dosya:AçığaSatış_(finans).png|küçükresim|294px|Açığa satışın 2 adımda şematik olarak gösterimi. Açığa satıcı hisse ödünç alır (ing:securities lending) ve hemen bu hisseleri satar. Açığa satıcı fiyatların düşmesini bekler, böylece satılan hisseleri daha ucuza alarak kar elde eder ve sonrasında hisseleri sahibine/ödünç verene iade eder.]] Yönlü yatırım stratejileri piyasa hareketlerini, eğilimleri (ing:trend), veya çeşitli piyasalar arasında hisse seçimi sırasında oluşan tutarsızlıkları kullanır. Bunun için bilgisayar modelleri kullanılabileceği gibi, fon yöneticileri de yatırımı belirleyip seçebilirler. Bu tür stratejiler, pazar tarafsız/nötr stratejilere göre, piyasadaki genel dalgalanmalara daha çok maruz kalırlar. Yönlü fon stratejileri arasında ABD ve Uluslararası Uzun/Kısa pozisyonlu (ing:long/short equity) hedge fonları bulunmaktadır. Bu tür bir stratejide uzun (pozitifteki) sermaye pozisyonlarının riskleri (ing:long position), başka hisse ve menkul kıymetler veya endeks opsiyonları üzerinde açığa satışlar gerçekleştirerek azaltır. Buradaki hedef, bir yandan uzun pozisyonlu hisselerden kar elde ederken diğer yandan açığa satışlarla kısa pozisyondaki hisselerin değer kaybından da kazanç elde ederek piyasa dalgalanmalarından etkilenme miktarını minimuma çekmektir. Yönlü stratejiler içerisinde, çeşitli alt stratejiler bulunmaktadır. "Gelişen pazarlar" (ing:Emerging markets) fonu Çin ve Hindistan gibi gelişmekte olan piyasalara odaklanırken, "sektör fonları" stratejisi; teknoloji, sağlık, biyoteknoloji, ilaç endüstrisi, enerji, ve temel malzemeler gibi alanlarda özelleşmiştir. "Temel büyüme" (ing:fundamental growth) stratejisi kullanan fonlar, genel olarak hisse senedi piyasasına ya da ilgili sektöre göre daha fazla net kar (ing:earnings) büyümesi gösteren şirketlere yatırım yaparken; "İçsel değer" (ing:fundamental value) stratejisi kullanan fonlar ise değeri düşük (hisse değeri öz sermayesinden ya da net kar potansiyelinden düşük olan) şirketlere yatırım yapmaktadır. Hisse senedi alım satımı için nicel ve finansal sinyal işleme (ing:financial signal processing) teknikleri kullanan fonların bu stratejileri genel olarak "nicel yönlü" strateji olarak tanımlanmaktadır. "Açığa satış önyargısı" (ing:short bias) stratejisi kullanan fonlar, düşen hisse senedi fiyatlarından kısa pozisyonları kullanarak faydalanırlar. Olay-Güdümlü Olay-güdümlü stratejiler, riskin ve altta yatan fırsatın bir olay ile ilgili olduğu durumlarla ilgilenir. Olay-güdümlü yatırım stratejisinden; konsolidasyonlar, şirket birleşmesi(ing:acquisition), yeniden sermayelendirme (ing:recapitalization), iflas, ve likidasyon (ing:liquidation) gibi şirketlerle ile işlemler üzerinden yatırım fırsatları bulmakta faydalanılır. Bu tür bir stratejiyi kullanan yöneteciler, market içinde bu tür olaylar öncesi ve sonrasındaki değer biçme (ing: valuation) tutarsızlıkları üzerinden yatırım yaparlar ve ilgili menkul kıymetin ya da kıymetlerin tahmin edilen hareketine göre pozisyon alır. Hedge fonları gibi büyük kurumsal yatırımcılar (ing:institutional investor), genel olarak geleneksel hisse/pay yatırımcılarından ziyade olay-güdümlü strajilerini takip etmeye çalışırlar çünkü ellerinde yatırım fırsatları için, kurumsal işlem olaylarını analiz edecek kaynakları ve tecrübeleri vardır.. Kaynakça Kategori:1949'da tanıtılan ürünler Kategori:Alternatif yatırım yönetimi şirketleri Kategori:Kurumsal yatırımcılar