Heinrich Barth

[bullvar_katip]

Johann Heinrich Barth (; Almanca: [baɐ̯t]; d. 16 Şubat 1821 - ö. 25 Kasım 1865) Afrika'da keşifler yapmış Alman kâşif ve bilim insanı. Barth, Afrika'yı keşfeden en önemli Avrupalı kâşiflerinden biri olarak kabul edilmektedir. Seyahatlerinden önce bilimsel hazırlıklar yapan Barth, Afrika dillerini öğrenmişti ve Arapça konuşup yazabilmekteydi. Onu diğer kâşiflerden ayıran bu özellikleri, kültürlerin ayrıntılarını özenle belgelediğini göstermektedir. Halkların sözlü tarihini anlayan ilk Avrupalılardan olan Barth, bölgenin sözlü tarihiyle alakalı pek çok bilgi toplamıştır. Beş yıllık seyahati sırasında (1850-1855) Afrikalı hükûmdarlar ve bilginlerle dostluklar kurmuştur. İki Avrupalı arkadaşının ölümünün ardından Afrikalıların yardımıyla keşif gezisini tek başına tamamlamıştır. Daha sonra, seyahatlerinin beş ciltlik bir kaydını hem İngilizce hem de Almancada yazıp yayınlamıştır. Eserleri günümüzde dâhi çok kıymetli kabul edilmektedir. İlk yılları ve eğitimi Heinrich Barth, 16 Şubat 1821'de Hamburg'da doğdu. Johann Christoph Heinrich Barth ve eşi Charlotte Karoline née Zadow'un üçüncü çocuğuydu. Johann nispeten fakir bir ailede büyümüş olsa da ticarette başarılı olmuştu. Her iki ebeveyn de Ortodoks Lüterciydi ve çocuklarının ahlak ve öz disiplin konusundaki katı fikirlerine uymalarını bekliyorlardı. Barth, 11 yaşından sonra Hamburg'daki prestijli bir lise olan Gelehrtenschule des Johanneums'a gitti. Çok çalışkandı ama sınıf arkadaşları arasında popüler değildi. Okuldayken kendi kendine biraz Arapça öğrendi. Barth, 18 yaşında okulu bıraktı ve coğrafyacı Karl Ritter, klasik dönem akademisyeni August Böckh ve tarihçi Jacob Grimm'in Berlin Humboldt Üniversitesi'nde verdiği kurslara kaydoldu. İlk yılından sonra eğitimine ara verdi ve Venedik, Floransa, Roma, Napoli ve Sicilya'yı gezdi. 1841 Mayıs'ının ortasında Almanya'ya döndü. Ertesi yıl Rheinland'ı ve İsviçre'yi gezdi. Doktora tezini Temmuz 1844'te Antik Korinth kentindeki ticari ilişkiler üzerine yaptı. Kuzey Afrika ve Yakın Doğu'ya seyahati Barth, babasının finanse etmeyi kabul ettiği uzun süreli bir Kuzey Afrika ve Orta Doğu turu yapmak için bir plan yaptı. Ocak 1845'in sonunda ailesinin evinden ayrıldı ve Arapça öğrenmek için 2 ay Londra'da kaldı. Sonrasında British Museum'daki konsoloslardan seyahati için güvenlik desteği aldı. Daha sonra Orta Afrika gezisinde önemli rol oynayacak olan Prusya'nın İngiltere Büyükelçisi Christian von Bunsen ile tanıştı. Ardından Londra'dan ayrıldı ve Fransa ve İspanya'yı gezdi. 7 Ağustos'ta Afrika'ya ilk ziyareti için Cebelitarık'tan Tanca'ya giden bir feribota bindi. Tanca üzerinden kara yoluyla Kuzey Afrika'ya geçti. Ayrıca Mısır'a giden Barth, Nil üzerinden Halfa Vadisi ve Sahra Çölü'nü geçerek Kızıldeniz'e sınırı olan Berenice limanına gitti. Mısır'dayken soyguncular tarafından saldırıya uğradı ve yaralandı. Sina Yarımadası'nı geçtikten sonra Filistin, Suriye, Anadolu, Türkiye ve Yunanistan'daki antik dönem kalıntılarını inceledi. Neredeyse üç yıllık seyahatinin ardından 27 Aralık 1847'de ailesinin evine döndü. Bir süre sonra Privatdozent unvanını aldı. 1849'da yayınlanan kitabının ilk cildinde Wanderungen durch die Küstenländer des Mittelmeeres'de (Akdeniz Kıyısındaki Ülkelerde Yürüyüşler) bazı seyahatlerini anlattı. Yazmayı planladığı ikinci cildi ise hiçbir zaman yazmadı. Sudan, Sahra ve Batı Afrika'ya seyahati sağ|küçükresim| Barth'ın 1850 ile 1855 arasındaki Afrika yolculuğunun rotası [[Dosya:TIMBUKTU-EINZUG.jpg|sağ|küçükresim| Heinrich Barth, 7 Eylül 1853'te Martin Bernatz'ın tasvir ettiği gibi Timbuktu'ya yaklaşırken. ]] küçükresim|Agadez'deki Barth-House'da bulunan anıt tablet Prusya'nın Westminster büyükelçisi Christian Bunsen, Barth ve Prusyalı gök bilimci Adolf Overweg'ı Sahra Çölü kaşiflerinden James Richardson'a keşif gezisinde eşlik etmesi için atadı. Richardson, İngiliz hükûmeti tarafından orta ve batı Sudan'ın eyaletleriyle ticari ilişkiler kurması için seçilmişti.1849'un sonlarında Marsilya'ya ulaşan 3 kişilik keşif grubu, 1850'nin başlarında Trablus'a geldi ve Afrika keşiflerine başladı. Grup Sahra Çölü'nü büyük zorluklarla geçti. Barth, Ekim 1850'de birkaç gün kaldığı Agadez şehrine geldi. Agadez'deki anıt tablet, onu şehre giren ilk Avrupalı olarak onurlandırmaktadır. Richardson (Mart 1851) ve Overweg'in (Eylül 1852) bilinmeyen hastalıklar sonucu ölmesiyle, Barth bilimsel çalışmalarını tek başına sürdürdü. Barth, 1851'de Adamawa'yı ziyaret eden ilk Avrupalı oldu. 19.000 kilometrelik yolcuğunun ardından Eylül 1855'te Trablus'a dönen Barth, 20° boylam ve 24° enlemlik alanı gezdi. Gezdiği alan, kuzeyde Trablus, güneyde Adamawa ve Kamerun, doğuda Çad Gölü ve Bagirmi ve batıda Timbuktu (Eylül 1853) ile sınırlıdır. Ziyaret ettiği ülkelerin topoğrafyasını, tarihini, uygarlıklarını, dillerini ve kaynaklarını incelikle inceledi. Kaşif ve tarihçilikteki başarısı, sabırlı karakterine ve akademik eğitimine dayandırılmaktadır. Barth, ticari sömürü olanaklarından çok Afrika halklarının tarihi ve kültürüyle ilgileniyordu. Bolca belgeyle desteklenmiş seyir defteri, 19. yüzyıl Sudan Afrika'sı çalışmaları için paha biçilmez görülen bir kaynak haline gelmiştir. Barth yerel sözlü geleneklerle ilgilenen ilk Avrupalı kaşif olmasa da, metodolojisi ve tarihsel araştırma yöntemleri nedeniyle çalışmaları ciddiye alınan ilk kişidir. Barth, Batı Afrika'yı gerçek anlamda inceleyen ilk bilim insanıydı. René Caillié, Dixon Denham ve Hugh Clapperton gibi önceki kaşiflerin Batı Afrika'yla ilgili akademik bilgisi yoktu. Barth, Arapça ve çeşitli Afrika dillerini (Pölce, Hausaca ve Kanurice) akıcı şekilde konuşabiliyordu ve bazı bölgelerin (özellikle Songhay İmparatorluğu) tarihini inceleyebilmişti. Bildiği diller sayesinde Bornulu I. Ömer ibn Muhammed el-Amin başta olmak üzere Katsina ve Sokotolu birçok Afrikalı bilgin ve hükümdarla yakın ilişkiler kurmuştu. Ahmed al-Bakkai el-Kunti ile olan dostluğu sayesinde onun evinde konaklayan Barth, ayrıca kendisini yakalama girişimlerinde bulunan el-Kunti'ye karşı korumaya alınmıştı. sol|küçükresim| Heinrich Barth'ın Timbuktu'daki evi (1908'deki çöküşünden önce) küçükresim|Barth'ın yazdığı Trabzon'a seyahat kitabında yer alan Trabzon görünümü, 1858. Barth Londra'ya döndükten sonra seyahatlerinin kayıtlarını Nord- und Centralafrika'da Reisen und Entdeckungen (Kuzey ve Orta Afrika'daki Seyahatler ve Keşifler; 1857-1858, 5 cilt., yaklaşık. 3.500 sayfa) adlı kitabında derledi. Ciltler, Martin Bernatz tarafından Barth'ın orijinal eskizlerine dayanan renkli resim taslaklarını içeriyordu. Darwin tarafından alıntılanan eser türünün en iyi örneklerinden sayılmaktadır. Günümüzde halen daha Afrika tarihçileri tarafından kullanılan eser, çağın Afrika kültürleri üzerine önemli bir bilimsel çalışma olarak kabul edilmektedir. Barth ayrıca bu kitabında Sahra'nın eskiden bir savan olduğuna kanıt gösteren ilk Avrupalı olmuştur. Sonraki yılları küçükresim|Heinrich Barth'ın Berlin'deki anıt mezarı Barth, Büyük Britanya'dan Almanya'ya döndü ve burada Orta Afrika kelimeleri koleksiyonunu (Gotha, 1862-1866) hazırladı. 1858'de Anadolu'ya giden Barth, 1862'de Avrupa'daki Türk vilayetlerini ziyaret etti. 1864'te Berlin'de bu seyahatlerini kayıt altına aldı. Ertesi yıl, Berlin Humboldt Üniversitesi'ne coğrafya profesörü (kürsü olmadan veya maaşsız) ve Coğrafya Topluluğu'nun başkanı olarak atandı. Prusya Bilimler Akademisi ise Barth'ın tarihyazımı ve dilbilim üzerine hiçbir başarısı olmadığını iddia ederek onu reddetti. Barth 25 Kasım 1865'te Berlin'de öldü. Kreuzberg'deki Friedhof III der Jerusalems- und Neuen Kirchengemeinde Protestan mezarlığına gömüldü. Ödülleri 1856'da Afrika gezileri için verilen Kraliyet Coğrafya Topluluğu Altın Madalyası 1862 İngiliz Hükümeti'nin verdiği Banyo Nişanı. Barth'ın adı, Afrika'da yaşayan zehirli bir yılan türü olan Polemon barthii'ye verilmiştir. Seçilmiş yayınları Tam liste için bkz.Wilhelm Koner (1866). Sadece ilk cilt basıldı. 1. Cilt, 2. Cilt, 3. Cilt, 4. Cilt, 5. Cilt . Google kitaplar: Volume 1 (1857), 2. Cilt (1857), 3. Cilt (1857), 4. Cilt (1858), Volume 5 (1858). US-edition with less pictures. 3 Cilt. New York: Harper & Brothers, 1857. Google kitaplar: 1. Cilt (1857), 2. Cilt (1857) ,3. Cilt (1859). 1. Cilt , 2. Cilt , 3. Cilt Notlar Kaynakça Kaynakça Konuyla ilgili yayınlar Fischer – Kattner, Anke (2018). « Kaşif, etnograf, antihéros : vie et œuvre de Heinrich Barth » , BEROSE'de - Uluslararası Antropoloji Tarihi Ansiklopedisi, Paris. Kuba, Richard (2019). « Heinrich Barth, une vie de chercheur » , BEROSE'de - Uluslararası Antropoloji Tarihi Ansiklopedisi, Paris. Fischer ‐ Kattner, Anke, 2018. « Kaşif, etnograf, antihéros : vie et œuvre de Heinrich Barth » Bérose'de - Encyclopédie internationale des histoires de l'anthropologie Dış bağlantılar Heinrich-Barth-Gesellschaft Heinrich-Barth-Institut Barth'ın defterlerinden birinin taranmış versiyonu 18 Kasım 1853 ve 31 Temmuz 1854 arasındaki günlüğünün parçalarını içermektedir. Araştırmayla ilgili kaynaklar: BEROSE - Uluslararası Antropoloji Tarihi Ansiklopedisi . "Barth, Heinrich (1821-1865)" , Paris, 2018. (ISSN 2648-2770) Kategori:Berlin Humboldt Üniversitesi öğretim üyeleri Kategori:Berlin Humboldt Üniversitesinde öğrenim görenler Kategori:1865 yılında ölenler Kategori:1821 doğumlular Kategori:Afrika kâşifleri