Hint-Avrupa dil ailesi

[bullvar_katip]

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır. Dil bilimciler, Hint-Avrupa dillerinin Proto Hint-Avrupalılar tarafından konuşulmuş Proto Hint-Avrupa dili olarak adlandırılan bir dilden geldiğini öne sürmektedir. En çok destek gören Kurgan hipotezine göre dilin anavatanı Avrasya'nın Karadeniz-Hazar stepleri bölgesidir ve buradan dünyanın büyük bir kısmına yayılmıştır. Hint-Avrupa dillerinin bilinen ilk yazılı örnekleri Bronz Çağı sırasında üretilmiş ve Anadolu dilleri olan Hititçe ve Luvice ile Helen dili Miken Grekçesi kullanılarak yazılmış metinlerde kaydedilmiştir. En eski Hint-Avrupa kayıtları, Hint-Avrupalı olmayan Sami Asurluların Kültepe'de ürettiği metinlerde yer alan izole Hititçe kelime ve isimlerde tasdik edilmiştir. Günümüzde dünyada toplam konuşur sayısına göre en çok konuşulan 20 dilden 11'i Hint-Avrupa dil grubuna aittir. Bu diller sırasıyla İngilizce, Hintçe (Hindustânî), İspanyolca, Fransızca, Bengalce, Rusça, Portekizce, Urdu (Hindustânî), Almanca, Marathi ve Batı Pencapçası'dır. Etimoloji Thomas Young 1813'te dil ailesinin Batı Avrupa'dan Kuzeydoğu Hindistan'a uzanan coğrafi büyüklüğü nedeniyle "Hint-Avrupa" terimini Hint + Avrupa'dan türetmiştir. Evrim Proto Hint-Avrupa dili, tüm Hint-Avrupa dillerinin ortak atası olduğu öne sürülen bir dildir. Proto Hint-Avrupalılarca konuşulduğu varsayılan dile ait herhangi bir yazılı kaynak bulunmadığından ötürü, dil hakkında ortaya konmuş bilgiler tarihsel dilbilim ve rekonstrüksiyon yöntemleri kullanılarak bu dil ailesi içinde yer alan dillerin karşılaştırılması ile ortaya çıkarılan özelliklere dayanmaktadır. Tarihsel açıdan pek çok hipotez, HA halklarının kökenlerini, yayılmasını ve farklılaşmasını açıklamak için geliştirilmiştir. Bu varsayımlardan en çok kabul göreni Kurgan hipotezi olmaktadır. Kurgan hipotezine göre dilin asıl konuşurlarının Doğu Avrupa'nın Karadeniz-Hazar bozkırlarında yaşadığı varsayılır. Bu teoride proto dil özellikle Yamnaya kültürü ve bu kültür ile ilgili kurganlar ile ilişkilendirilmektedir. Bunun yanı sıra Ermeni ve Anadolu hipotezleri daha az destek görmekle birlikte Kurgan hipotezine karşı desteklenen diğer teorileri oluşturmaktadır. Ön Hint-Avrupalıların göçlerle birbirinden ayrılması, Hint-Avrupa dillerinin çeşitlenmesine neden olmuştur. Bu ayrılma ses evrimlerine neden olmuş ve Proto Cermence (tüm Cermen dillerinin atası) ve Proto Anadolu dilleri (tüm Anadolu dillerinin atası) gibi dillere evrilmiştir. Bu proto diller ise zamanla daha da farklılaşmış, günümüzdeki modern dilleri oluşturmuştur. Alt gruplar Arnavutça Arnavutluk'ta ve Kosova'da konuşulur. Anadolu dilleri Hint-Avrupa dillerinin en eski ve en erken soyu tükenmiş koludur. Baltık-Slav dilleri Baltık dilleri Litvanca, Letonca Slav dilleri Dünyada 250 milyon kişi tarafından konuşulur. Doğu Slav dilleri Rusça, Ukraynaca, Belarusça Batı Slav dilleri Çekçe, Slovakça, Lehçe, Sorbca Güney Slav dilleri Bulgarca, Makedonca, Slovence, Sırpça, Hırvatça, Boşnakça Cermen dilleri Batı Cermen dilleri İngilizce dünyada 410 milyon kişi tarafından anadil olarak konuşulur ve 53 ülkede resmi dildir. Almanca (95 milyon kişi anadili olarak konuşur), Felemenkçe (23 milyon kişi), Yidiş (3 milyon kişi), Afrikaans (16 milyon kişi) Kuzey Cermen dilleri İskandinav dilleri olarak da bilinen bu diller toplam 22 milyon kişi tarafından konuşulur. İskandinav dilleri İsveççe, Danca, Norveççe, İzlandaca'dır. Ermenice Ermenistan'da ve Rusya, ABD ve Fransa başta olmak üzere dünyada yaşayan Ermeni azınlıklar tarafından (yaklaşık 5 milyon kişi) konuşulur. küçükresim|300px|Hint-Avrupa dil ailesi Hint-İran dilleri İrani diller İran, Orta Asya ve Kafkasya'da 150 milyondan fazla kişi tarafından konuşulur. Bu grup Doğu ve Batı İrani diller olmak üzere iki alt gruba ayrılır. Batı grubuna ait diller Farsça, Kürtçe, Tacikçe, Zazaca, Goranice, Soranice/Zoranice Doğu grubuna ait diller: Osetçe ve Peştuca. Hint dilleri Hintçe (333 milyon kişi), Urduca (104 milyon kişi), Sanskritçe, Pali dili, Romanca, Bengali, Pencapça, Nepali. Nuristani diller İtalik diller Latino-Faliskan dilleri Latince, Umbriyaca, Oskanca, Faliskçe. Romen dilleri = Dünyada 600 milyon kişi tarafından konuşulur. Başlıca Romen dilleri Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Rumence, Katalanca, Oksitanca, Korsikaca, Sarduca ve Arpitanca'dır Kelt dilleri Dünyada 1,5 milyon kişi tarafından konuşulur. Başlıca Kelt dilleri Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe, Manksça Tohar dilleri Toharca veya Tohar dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin soyu tükenmiş bir dalıdır. Dil, Tarım Havzası'nın (günümüz Sincan, Çin) kuzeyindeki vaha kentlerinde ve Lop Çölü'nde bulunmuş MS 6. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar uzanan el yazmalarıyla bilinmektedir. Yunanca Yunanistan çevresinde 15 milyon kişi tarafından konuşulur. Kaynakça