İran hükümdarları listesi

[bullvar_katip]

İran hükümdarları listesi coğrafyacılara tarafından Büyük İran bölgesi olarak tanınan arazilerde kurulan devletlerde hükûmet süren tüm imparatorluk, krallıklar ve hükümdarlıklarda hukuken idareci olan hükümdarların listesidir. Antik İmparatorluklar (yak. MÖ 2700–550) Bu dönem için daha kapsamlı bir krallar, kraliçeler, tabi alt-krallar ve ve alt-kraliçeler listesi için şu listelere bakınız: Ahameniş İmparatorluğu öncesi İran hükümdarları listesi Elam hükümdarları listesi Partlar bağımlı alt-krallıklar hükümdarları listesi İran'daki İslam devletleri hükümdarlar listesi Ahameniş İmparatorluğu (MÖ 550–MÖ 330) Hellenistik İmparatorluklar (MÖ 330 – MÖ 64) Makedonya İmparatorluğu Selevkos İmparatorluğu Orta İran İmparatorlukları (MÖ 247–MS 670) Part İmparatorluğu Bu dönem için daha kapsamlı bir bağımlı alt-krallar ve ve alt-kraliçeler listesi için şu listeye bakınız: Part Devleti'ne bağımlı alt-krallıklar listesi Sasani İmparatorluğu (224–670) İslam Halifeleri (641–946) Dört Halife veya Hulefa-i Raşidin Emeviler Abbasiler Büveyhoğulları (933–1062) Bu dönem için daha kapsamlı bir hukumdarlar ve tabi alt-hukumdarlar listesi için şu listeye bakınız: Iran'da Islam hanedanlari listesi Büveyh hükümdarları devleti genelde Fars, Jibal ve Irak'tan yönetmiştir. Ülke üçe bölünmüş olduğundan üç ayrı hükümdar tarafından yönetilmiştir. Fars kolu İmâdüddevle 934-949 Adudüddevle 949-983 Şerefüddevle 983-989 Samsâmüddevle 989-998 Behâüddevle 998-1012 Sultânüddevle 1012-1024 Ebû Kalicar 1024-1048 Abu Mansur Fülâd Sütûn 1048-1055 Selçuklu Hanedanı'na dahil olmuştur. sağ|küçükresim|İran'da 10. yüzyıldan kalma bir süslü Büveyh tabağı Rey kolu Ruknüddevle 935-976 Fahrüddevle 976-980 Muayyadüddevle 980-983 Fahrüddevle (tekrar) 984-997 Mecdüddevle 997-1029 Gazneliler'e dahil olmuştur. Irak kolu Müizzüddevle 945-967 İzzüddevle 966-978 Adudüddevle 978-983 Samsâmüddevle 983-987 Şerefüddevle 987-989 Behâüddevle 989-1012 Sultânüddevle 1012-1021 Müşerrefüddevle 1021-1025 Celâlüddevle 1025-1044 Ebû Kalicar 1044-1048 El-Melikü’r-Rahim 1048-1055 Selçuklu Hanedanı'na dahil olmuştur. Büyük Selçuklu İmparatorluğu (1029–1194) Bu dönem için daha kapsamlı bir hükümdarlar ve bağımlı alt-hükümdarlar listesi için şu listeye bakınız: İran'da İslam hanedanları listesi küçükresim|right|Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun en geniş sınırları (1092) Harezmşahlar Devleti (1153–1231) Orta Asya'da Harezm bölgesinde kurulmuş olan ve sonra Orta Asya ve İran'in bazı bölgelerini eline geçirmiş olan bir devlet. Cengiz Han Mogol istilasi karşında direnme göstermekle beraber sonunda devlet yıkmış ve arazileri Mogollar tarafından yerle bir edilmiştir. Bu dönem için daha kapsamlı bir hukumdarlar ve tabi alt-hukumdarlar listesi için şu listeye bakınız: İran'da İslam hanedanları listesi Moğol İmparatorluğu (1230–1357) Bu dönem için daha kapsamlı bir hukumdarlar ve tabi alt-hukumdarlar listesi için şu listeye bakınız: İran'da İslam hanedanları listesi Büyük Hanlar İlhanlılar Rakip Hanedanlar (1332–1501) Bu dönem için daha kapsamlı bir hukumdarlar ve tabi alt-hukumdarlar listesi için şu listeye bakınız: Iran'da Islam hanedanlari listesi Serbedâriler (1332–1386) Abdulrazzak bin Fazlullah (1332–1338) Vaciheddin Mesut bin Fazlullah (1338–1343) Muhammed Aytemur (1343–1346) Kaba Isfendiyar (1346–1347) Lütfüllah (1347–1348 d.1361) Hoca Tacceddin Ali (1348–1353) Yahya bin Karavi (1353–1358) Zahireddin (1358–1359) Haydar el-Kassab (1359–1360) Lütfüllah (ikinci saltanat) (1360–1361) Hasan el-Damgani (1361–1364) Hoca Ali-yi Muayyed bin Mesut (1364–1376 ö.1386) Rukneddin (1376–1379) Hoca Ali-yi Muayyad bin Mesut (ikinci saltanat) (1379–1386) Çobanoğulları (1338–1357) Emir Çoban Noyan Bağdad Hatun Hasan Küçük (1338-1343) Malik Eșref (1343-1357) Celayirîler (1335–1432) Büyük Hasan (1336 - 1356) Şeyh I. Uvays (1356 - 1374) Hasan (1374) I. Hüseyn (1374 - 1382) Bayazıd (Celayirî) (1382 - 1383) Ahmed (Celayirî) (1383 - 1410) Şah Veled (1410-1411) Mahmud (Celayirî) (1411-1415) II. Uvays (1415-1421) Muhammed (1421-1422) II. Mahmud (1422-1424) II. Hüseyn (1424-1432) İnjulular (1335–1357) Muzafferiler (1314–1393) Mubarizeddin Muhammed bin el-Muzaffar, Emir 1314–1358 Abul Favaris Cemaleddin Şah Şuja (Yazd'de, 1353'te Şiraz'da), 1335–1364 döneminde ortak hükümdar... Kutbeddin Şah Mahmud (İfahan'da) (ö. 1375), 1358–1366 Abul Favaris Cemaleddin Şah Şuja (ikinci defa), 1366–1384 Mŭcahideddin Zaynelabidin Ali, 1384–1387 1387'de Timur İsfahan'ı ele geçirdi. 1387-1391 döneminde yörel hükümdarlar İmadeddin Sultan Ahmad (Kerman'da) Mubarizeddin Şah Yahya (Şiraz'da) Sultan Ebu İshak (Siracan'da), Şah Mansur (İsfahan'da), 1391–1393 Karakoyunlular (1375–1469) Bayram Hoca 1365-1380 Kara Mehmed Durmuş bin Bayram Hoca, 1378/9 - yak.1388 Ebu Nasir Kara Yusuf Nuyan bin Mehmed, 'yak.1388 - 1399/1400 ve 1400 - 1406 arasında Timur İmparatorluğunun egemenliği Ebu Nasir Kara Yusuf Nuyan bin Mehmed, (ikinci kez) 1405/6- 1420/1 Kara İskender bin Yusuf, 1420/1 -1436 Muzafferridin Cihan Şah bin Yusuf]], 1436 -10 Kasım 1467 Hasan Ali bin Cihan Şah, Kasım 1467-1469 Akkoyunlular (1378–1508) Kara Yülük Osman (1378 - 1435) Nureddin Ali bin Kara Yülük (1435-1438) Hamza Bey (1435 - 1444) Muizziddin Cihangir bin Ali bin Kara Yülük (1444 - 1469) Batı kesmini hükümetmişti. Uzun Hasan bin Ali (1452 - 1478) 1467'de birleştirmişti. Halil bin Uzun Hasan (1478) Yakup bin Uzun Hasan(1478 - 1490) Baysungur bin Yakup (1490 - 1493) Rüstem bin Maksud(1493 - 1497) Ahmet Gövde bin Mehmed(1497) Murat bin Yakup (1497) Kum civarı Elvend bin Yusuf (1498 - 1502) Azerbaycan ve Diyarbakır civarı Muhammed Mirza bin Yusuf (1498 - 1500) Fars bölgesi Murat bin Yakup (1502 - 1508) Tekrar birleştirmişti 1435 - 1438 = Ali ile Mamza arasındaki mücadele dönemi1497 - 1502 = Murat, Elvend ve Muhammed arasındaki mücadele dönemi Timur İmparatorluğu (1370–1507) Timur İmparatorluğu bölünmesi (1449–1507) Timur İmparatorluğu bundan sonra evre evre daha da bölünmüştür ama kendilerine "Gürkanlı" veya " Timurlular" adı veren Timur soyundan gelen hükümdarlar Timur İmparatorluğu'nun bazı bölgelerinde hükümdarlıklarını korumuşlardır: Maveraünnehir'daki Hükümdarlar: Abdüllatif bin Muhammed Taragay Uluğ bey, Uluğ Bey'in oğlu, 1449–1450 Abdullah Mirza, Şahruh'un torunu, 1450–1451 Ebu Said bin Muhammed, Miran Şah'ın torunu, 1451–1469, Horasan'ı 1459'da eline geçirdi Horasan'daki Hükümdarlar: Ebu'ül Kasım Babür bin Baysungur Mirza, Şahruh'un torunu, 1449–1457 Mirza Şah Mahmud, Ebu'ül Kasım Babür bin Baysungur Mirza'nın oğlu, 1457 İbrahim Mirza bin Alauddevle, Ebu'ül Kasım Babür bin Baysungur Mirza'nın oğlu, 1457 Muzaffareddin Cihan Şah bin Yusuf, Karakoyunlular hükümdarı, 1457–1458 Cihan Şah Karakoyunlular hükümdarı olduğu dönemde, Ebu Said Karakoyunlular ile İran'ı paylaşmak için antlaşma yapmıştır. Fakat Uzun Hasan'ın hükümdarlığını yaptığı Akkoyunlular önce Karakoyunlu Cihan Şah'a karşı savaşıp galip gelip onu öldürmüşler ve kısa bir zaman sonra da Ebu Said'le çarpışıp; galip gelip onu da öldürmüşlerdir. Ebu Said'in ölümünden sonra Timur İmpratorluğu'nün bölünmesinin dördüncü evresi başlamıştır. Bu evrede Akkoyunlu Türkmenleri Timur İmparatorluğu'nun batı bölgelerini Safevîler hanedanı büyüyüp genişlemesine kadar ellerinde tutmuşlardır. Ama kendilerine "Gurganlı" adı veren Timurlular hanedanından gelen hükümdarlar Semerkant'teki ve Herat'taki hükümdarlıklarını korumuşlardır. Semerkant'daki Hükümdarlar: Sultan Ahmed, Ebu Said'in oğlu, 1469–1494 Sultan Mahmud, Ebu Said'in oğlu, 1494–1495 Mesud, 1495 Sultan Baysungur, 1495–1497 Sultan Ali Mirza, 1495–1500 Semerkant Özbekler tarafından ele geçirilmiştir. Herat'daki Hükümdarlar: Sultan Mahmud, Ebu Said'in oğlu, 1469 Hüseyin Baykara, 1469–1506 Bediüzzaman Mirza, Hüseyin Baykara'nın oğlu, 1506–1507, Safevi Şah İsmail yanına sığınmıştır. Herat Özbekler tarafından ele geçirilmiştir. Bu kenti sonra Safevîler almışlardır. Modern İmparatorluk (1501–1979) Bu dönemi daha kapsamlı olarak ele alan hükümdarlar ve alt-hükümdarlar listesi için bakınız: İran'da İslam devletleri hanedanları Safevî Hanedanı (1501-1786) Afşar Hanedanı (1736-1796) Zend Hanedanı (1751-1794) Kaçar Hanedanı (1794-1925) Pehlevi Hanedanı (1925-1979) Notlar ve referanslar Bibliyografya Assar, G.R.F., "Genealogy & Coinage of the Early Parthian Rulers. I", Parthica, 6, 2004, pp.69–93. Assar, G.R.F., "Genealogy & Coinage of the Early Parthian Rulers, II a revised stemma", Parthica, 7, 2005, pp.29–63. Assar, G.R.F., "Moses of Choren & the Early Parthian Chronology", Electrum, vol. 11, 2006, pp.61–86. Assar, G.R.F., "A Revised Parthian Chronology of the Period 165-91 B.C.", Electrum, vol. 11, 2006, pp.87–158. Assar, G.R.F., "A Revised Parthian Chronology of the Period 91-55 B.C.", Parthica, 8, 2006, pp.55–104. Briant, Pierre, "From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire", 2002. Cameron, George, "History of Early Iran", Chicago, 1936 (repr., Chicago, 1969; tr. E.-J. Levin, L’histoire de l’Iran antique, Paris, 1937; tr. H. Anusheh, ایران در سپیده دم تاریخ, Tehran, 1993) D’yakonov, I. M., "Istoriya Midii ot drevenĭshikh vremen do kontsa IV beka de e.E" (The history of Media from ancient times to the end of the 4th century BCE), Moscow and Leningrad, 1956; tr. Karim Kešāvarz as Tāriḵ-e Mād, Tehran, 1966. Dandamaev, Muhammad A., "Persien unter den ersten Achämeniden (6. Jahrhundert v. Chr.)", tr. Heinz-Dieter Pohl, Wiesbaden, 1976. Ghashghai, H.R., "The successors of Mithridates II", Bulletin of Ancient Iranian History (UCLA), vol. 5, March 2009.(in Persian) Henkelman , wouter. Defining Neo-Elamite History. ARTA , 2003. Hinz, W., "The Lost World of Elam", London, 1972 (tr. F. Firuznia, دنیای گمشده ایلام, Tehran, 1992) Josephus Flavius, Antiquities of the Jews. Justi, Ferdinand, "Iranisches Namenbuch", Tehran, Asatir, 2003. Legrain, Leon, "Historical Fragments", Philadelphia, The University of Pennsylvania Museum Publications of the Babylonian Section, vol. XIII, 1922. Majidzadeh, Yusef, "History and civilization of Elam", Tehran, Iran University Press, 1991. Majidzadeh, Yusef, "History and civilization of Mesopotamia", Tehran, Iran University Press, 1997, vol.1. Miroschedji, P. de, ‘La fin du royaume de l’Ansˇan et de Suse et la naissance de l’empire perse’, 1985, ZA 75, pp.265–306. Nöldeke, Theodor, "Geschichte der Perser und Araber zur Zeit der Sasaniden. Aus der arabischen Chronik des Tabari übersetzt" (1879) Olmstead, A. T., "History of the Persian Empire", Chicago, 1948 Plutarch, Lives. Polybius, The Histories. Potts, D. T., The Archaeology of Elam, Cambridge University Press, 1999. Reade , Julian E. Elam after the Assyrian Sack of Susa in 647 B.C. NABU, 2000. Tacitus, The Annals. Tavernier , Jan. Some Thoughts on Neo-Elamite Chronology. ARTA , 2004. The Cambridge Ancient History (CAH) The Cambridge History of Iran (CHI), vol. 1, THE LAND OF IRAN, Cambridge University Press, 1968. The Cambridge History of Iran (CHI), vol. 2, THE MEDIAN AND ACHAEMENIAN PERIODS, Cambridge University Press, 1985. The Cambridge History of Iran (CHI), vol. 3(I), THE SELEUCID, PARTHIAN AND SASANIAN PERIODS, Cambridge University Press, 1983. The Cambridge History of Iran (CHI), vol. 3(II), THE SELEUCID, PARTHIAN AND SASANIAN PERIODS, Cambridge University Press, 1983. The Cambridge History of Iran (CHI), vol. 4, THE PERIOD FROM THE ARAB INVASION TO THE SALJUQS, Cambridge University Press, 1975. The Cambridge History of Iran (CHI), vol. 5, THE SALJUQ AND MONGOL PERIODS, Cambridge University Press, 1968. The Cambridge History of Iran (CHI), vol. 6, THE TIMURID AND SAFAVID PERIODS, Cambridge University Press, 1986. The Cambridge History of Iran (CHI), vol. 7, FROM NADIR SHAH TO THE ISLAMIC REPUBLIC, Cambridge University Press, 1991. Vallat , Francois. Elam: The History of Elam. Encyclopaedia Iranica , vol. VIII pp. 301–313. London/New York , 1998. Vallat , Francois. Shutruk-Nahunte , Shutur-Nahunte et l'imbroglio neo-elamite. NABU , 1995. Vallat , Francois. Le royaume elamite de SAMATI. NABU , 1996. Vallat , Francois. Les pretendus fonctionnaires Unsak des texts neo-elamites et achemenides. ARTA , 2002. Vallat, Francois. Le royaume elamite de Zamin et les 'Letters de Nineveh'. Iranica Antique, 33, 1998. pp.95–106. www.parthia.com Ayrıca bakınız İran tarihi Pers İmparatorluğu Kategori:İran tarihi Hükümdar Kategori:Hükümdar listeleri