İshak Ağa Çeşmesi (Beykoz Çayırı)

[bullvar_katip]

İshak Ağa Çeşmesi, Terazibaşı Çeşmesi ya da Terazi Çeşmesi; İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. Eski İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından 1749 ya da 1750 yılında yaptırıldı. Önceleri dört cephesinde de birer lüle ve tekne varken, ilerleyen dönemde iki cephesindeki lüleleri kapatıldı ve bu cephelerdeki tekneleri dolduruldu. 1970'te yapılan kanalizasyon çalışmaları esnasında çeşmenin suyu kesilse de, 1972'de kitâbesinin olduğu cephesinin toprak seviyesinin altına indirilmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Bu çalışmanın ardından çeşmeye, yapılan bir merdivenden inilerek ulaşılmaya başlanmıştı. 2005'teki restorasyonla bu kot farkı giderilerek çevre düzenlemesi ile bu cephedeki teknesi yapıldı. 2014'te ön cephesindeki lülenin bir muslukla değiştirildiği çeşme, günümüzde işlevseldir. İshak Ağa Çeşmesi, Ortaçeşme Mahallesi'ndeki Beykoz Çayırı'nda konumlanan bir sütun çeşmesi niteliğindedir. Kare prizma şeklindeki mermer bir sütundan meydana gelir. Çeşmenin haznesi olan bu kısım, kademeli bir mermer saçakla sonlanır. Beşik çatı biçimli üst kısmının tepesi volütlerle süslüdür. Cephelerinin tamamı dikdörtgen silmelerle sınırlandırılan yüzeysel birer niş içerisindedir ve her biri ayna taşı şekline bürünmüştür. Günümüzde iki cephesinde birer musluk varken dört cephesindeki mermer tekneden yanlarda olanları doldurulmuştur. Musluklarından birinin yukarısında üç satırlık yapım kitâbesi vardır. Tarihi İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından, kendisinin görevinden azledilişinden sonra, 1749 ya da 1750 yılında yaptırıldı. Çeşmenin suyu, Yalıköy'ün doğu kısmındaki sırttan geliyordu. Önceleri dört cephesinde de birer lüle varken, ilerleyen dönemde iki cephesindeki lüleleri kapatıldı ve bu cephelerdeki tekneleri dolduruldu. 1945'te yayımlanan eserinde İbrahim Hilmi Tanışık, kitâbesinin olduğu cephesinde sürekli su akan bir lülesinin, arka cephesinde ise bir musluğunun olduğunu; lülenin bulunduğu cephesindeki teknesinin kırık olduğu yazar. Kırılan bu tekne 1950'lerde, mısır pişirilen kazanların altına konulmak üzere, bulunduğu Beykoz Çayırı'ndaki başka bir noktaya taşınmıştı. 1970'te yapılan kanalizasyon çalışmaları esnasında çeşmenin suyu kesilse de, 1972'deki çalışmalarla kitâbesinin olduğu cephesinin toprak seviyesinin altına indirilmesi ve toprak altından çıkarılan kısma iki lüle eklenmesiyle tekrar işlevsel hâle geldi. Bu çalışmanın ardından çeşmeye, yapılan taş merdivenden inilerek ulaşılmaya başlanmış, kot farkının olduğu duvar kısmı mermerle kaplanmış ve kot farkından ortaya çıkan alt kısma bir tekne yerleştirilmişti. İSKİ tarafından 2005'te yapılan restorasyon çalışmalarında çeşme ile çevre zeminleri arasındaki kot farkı giderilerek çevre düzenlemesi yapıldı. Çeşmenin ön cephesindeki teknesi de özgün hâliyle yeniden yapılmış, yeşil zemininin temizlendiği kitâbe metni altın varakla kaplanmıştı. Restorasyon çalışmalarının sonlanmasıyla Haziran 2005'te, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş tarafından çeşmenin açılış töreni gerçekleştirildi. 2014'te İSKİ, çeşmenin ön cephesindeki lüleyi bir muslukla değiştirildi. Konumu ve mimarisi İstanbul'un Beykoz ilçesinin Ortaçeşme Mahallesi'ndeki Beykoz Çayırı'nda konumlanır. Terazibaşı Çeşmesi ya da Terazi Çeşmesi adlarıyla da bilinir. 1-1,2 m kesitli kare prizma şeklindeki mermer bir sütundan meydana gelen bir sütun çeşmedir. Çeşmenin haznesi olan 4 m boyundaki bu kısım, kademeli bir mermer saçakla sonlanır. Beşik çatı biçimli üst kısmının tepesi volütlerle süslüdür. Cephelerinin tamamı dikdörtgen silmelerle sınırlandırılan yüzeysel birer niş içerisindedir ve her biri ayna taşı şekline bürünmüştür. Günümüzde iki cephesinde birer musluk varken dört cephesindeki mermer tekneden yanlarda olanları doldurulmuştur. Musluklarından birinin yukarısında, alt alta sıralanan, yan uçları kemerli dikdörtgen şeklindeki üç kartuşun içinde üç satırlık yapım kitâbesi vardır. Ortadaki kartuşun altındaki daha küçük kartuşta ise yapım tarihi yer alır. Altın varakla yazılı, Edirneli Emin Efendi tarafından celî sülüs üslubuyla işlenen metin şu şekildedir: Ayrıca bakınız Beykoz'daki çeşmeler listesi İshak Ağa Çeşmesi, Beykoz'un Merkez Mahallesi'nde yer alan ve İshak Ağa'nın yenilediği çeşme İshak Ağa Çeşmesi (Ortaçeşme, Beykoz), Beykoz'un Ortaçeşme Mahallesi'nde yer alan ve İshak Ağa'nın yaptırdığı çeşme Notlar Kaynakça Kategori:Beykoz'daki çeşmeler Kategori:İstanbul'daki Osmanlı çeşmeleri Kategori:18. yüzyılda tamamlanan altyapı Kategori:18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda kurulan oluşumlar Kategori:Mermer yapılar