İslam mezhepleri

bullvar_katip · 26 Mayıs 2024

İslam mezhepleri, başlangıçta İlk dönemlerde Ali ile Muaviye arasındaki savaş ve İslam toplumundaki bölünme Sünnilik, Şiîlik ve Haricilik şeklinde ilk mezhepsel ayrışmayı beraberinde getirmiştir. Erken dönemlerde değişik İslam şehirlerinde, bu şehirlerin adıyla anılan fıkıh okulları bulunmaktaydı. Şam (Evzâ'i), Kufe, Basra, Medine okulları bunlardan bazılarıdır. Daha sonra Irak okulu Hanefi, Medine okulu ise Maliki mezhepleri olarak konsolide olmuş, Şafii, Hanbeli, Zahiri ve Ceriri mezhepleri daha sonra ortaya çıkmışlardır. Daha sonra İnanç etrafında yapılan tartışmalarla inanç (itikad) mezhepleri de ortaya çıkmıştır. Sünniler günümüzde inanç açısından Maturidilik ve Eşarilik, fıkhi açıdan da Hanefi, Şafii, Maliki, Hanbelî ve bazen ise Caferi mezheplerine bağlıdırlar. Bu dört mezhepten ilki olan Hanefi mezhebi itikad olarak Maturidiliğe diğer üç mezhep ise Eşariliğe bağlıdırlar. Bu mezhepler dışında, Sünnilik'te olan icma-i ümmete, kıyasa ve re'ye başvurulmasını kabul etmeyen, her sorunun çözümünü yalnızca Kur'an'da, Sünnette, sahabe ve tabiunun görüş ve uygulamalarında arayan bir grup daha vardır. Bunlar; Selefiyye veya Selefiyyun (geçmişe bağlılar) olarak anılır. Bu düşünceye bağlı olanlar ortaya çıkan yeni sorunlara çözüm bulmakta yetersiz kaldıkları için fazla yandaş kazanamamışlardır. Hanbelî mezhebi, Selefiyye anlayışına en yakın Sünni mezhep olarak tanınır. Şiîlerin günümüzde bağlı olduğu en büyük fırka ise İmamiyye (Caferiyye)'dir. Bunun dışında sayıları az olmakla birlikte Zeydiyye ve İsmailîyye fırkaları da günümüze ulaşmıştır. Haricilerin ise günümüze ulaşmış olan tek fırkası İbadiyyedir. Sünnîlik Sünnî inanç mezhepleri İtîkâdî açıdan Sünni mezhepler iki tanedir. Bunlar Maturidi Mezhebi; İmam Maturidi tarafından kurulmuştur. Eş'ari Mezhebi; İmam Eş'ari tarafından kurulmuştur. Bu iki mezhep temelde birdir. Ancak teferruata ait kırka yakın konuda fikir ayrılığına düşmüşlerdir. Fikir ayrılığına düştükleri konular sadece ayrıntılardan ibarettir. Sünnî Fıkıh Mezhepleri Fıkhî açıdan Sünni mezhepler dörttür. Bunlar: Hanefi mezhebi; İmam Ebu Hanife'nin adını taşıyan mezheptir. Şafii mezhebi; İmam Şafii'nin adını taşıyan mezheptir. Maliki mezhebi; İmam-ı Malik'nin adını taşıyan mezheptir. Hanbelî mezhebi; İmam Ahmed İbni Hanbel'nin adını taşıyan mezheptir. Beşinci bir mezhep de var idi ancak zamanla tükenmiştir: Zahiri mezhebi; İmâm Dâvud-u Zâhîrî'nin adını taşıyan mezheptir. Fıkhî mezhepler arasında uygulama ve ibadetlerde bazı farklılıklar görülür. Şiîlik Câferîlik; İmâm Câʿfer-i Sâdık'ın adını taşıyan mezheptir. Zeydîlik; İmâm Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn'in oğlu Zeyd bin Ali'nin adını taşıyan mezheptir. İsmâilîlik; İmâm Câʿfer-i Sâdık'ın büyük oğlu imam İsmâ‘îl bin Câʿfer el-Mûbarek'in adını taşıyan mezhep. [[Dosya:Branch of Shi'a Islam.png|800px|küçükresim|orta|Şiîliğin dalları: Tüm İslâm Dîni içerisinde %1 ve Şiîliğin içerisinde ise yaklaşık olarak %10 nüfusa sahip olan İsmâ‘îlî mezheplerin kollara ayrılışını gösteren bir şema. Burada İsmâ‘îlî mezhebi içerisinde %10a yaklaşan bir nüfus oranına sahip ve böylece tüm İslâm Dîni içerisinde binde birin altında bir nüfusu olan Mustâ‘lîlik kolunun Tâyyîb’îyye şubesinin ayrıldığı dalları Davudî Bohra, Caferî Bohra, Süleymanî Bohra, Alevî Bohra, Hebtiahs Bohra, Etbe-i-Melek Bohra, ve İleri Davudî Bohra şeklinde en ince ayrıntılarına kadar gösterilmiş. İsmâ‘îlî mezhebinin %90'ından fazlasını temsil eden Nizârîler'in takip ettiği Nizâr’îyye fıkıh sistematiği tüm İslâm Dîni içerisinde %1 orana sahipken Dürziler'in yüzdesi ise sadece binde birlik bir oranda kalmaktadır.]] Haricîlik Ali ve Muaviye arasında sürdürülen savaşlar ve mücadelelerde Hâricîler üçüncü grup olarak ortaya çıkmışlardır. Siyasi, itikadi veya tarihi bazı ihtilaflar nedeniyle Hâricîler kendi içlerinde de çeşitli gruplara ayrılmışlardır. Bu grupların bazıları İslam dininin temel akide kaidelerini takip ederken, bazıları İslam dininin itikadi prensiplerinden ayrılarak İslam dairesi dışı ilan edilmiş ve İslam dininin dışında incelenmiştir. Fakat bu grupların da temelleri Haricilere ve İslam dinine dayanır. Haricî Grupların Başlıcaları Ezarika Sufr’îyye Necedat Acaride İbadiyye İslâmda aşırı kabul edilenler Meymûn’îyye Yezîd’îyye Selefiye Değerlendirme ve tartışmalar Mezhepler ayet ve hadisleri farklı anlamaktan kaynaklanan ekollerdir ve farklı anlayışların en baştan itibaren İslam toplumunda bulunması doğaldır. Ancak farklı anlayışların kurumsallaşması anlamında Muhammed'in zamanında mezhep olduğu söylenemez. Her inançta ister dini, ister siyasi, ister bilim olsun görüş ayrılıkları kaçınılmazdır. Bu durum, Kur'an'ın Hûd suresinin 118-119 ayetlerinde şöyle açıklanmaktadır; Rabbin dileseydi insanları elbette tek bir ümmet yapardı. Fakat onlar hep ihtilâf içinde olacaklardır, rabbinin esirgedikleri müstesna; zaten O insanları buna uygun yaratmıştır. Böylece rabbinin, “Andolsun ki cehennemi hem insanlar hem cinlerle dolduracağım” sözü yerini bulmuş oldu. (11:118-119) Dini meselelerde inananlar Muhammed'e geliyor, soruyordu. Muhammed hüküm veriyor, muhakeme için gelenlerin davalarını neticeye bağlıyordu. Bazen de soruyu cevaplandırmak için konu hakkında vahiy gelmesini bekliyordu. Eğer ayet açıklamaya muhtaçsa, Muhammed o ayeti izah ediyordu. Muhammed'in sözleri kesin bağlayıcılığa sahipti, bir meselede ne diyorsa, Sahabiler onu yapıyorlardı. Çünkü bununla ilgili Allah’ın emri vardı: “Muhammed size ne emretmişse alın, neyi yasaklıyorsa ondan da kaçının...” (Bkz: Kur'an 59:6-7) Böyle olunca, Muhammed hayatta iken farklı mezheplere ihtiyaç yoktu diye düşünenler olsa da, günümüzde mezheplere gerçekten ihtiyaç var mı, yok mu diye farklı âlimler tarafınca tartışılmaktadır. Bu görüşün en önemli gerekçelerinden bir tanesi de, mezheplerin varlığının İslam âleminde birlik oluşturulmasında en büyük engellerden biri olarak görülmesidir. Mezhep karşıtı olanlar tarafından Kuran'dan Al-i İmran Suresi 103. ayet gösterilir: "Hep birlikte Allah'ın ipine (Kur'an'a) sımsıkı sarılın. Parçalanıp bölünmeyin..." Kendilerini Kur'an Müslümanı olarak görenler mezhepleri kabul etmezler. İnananlar açısından mezheplerin bağlayıcı olup olmadığı da tartışıla gelen meselelerdendir. Mezhepler arası çatışmaların siyasi, dini karakterde egemenlik ya da menfaate dayalı çatışmalar olması muhtemeldir. küçükresim|800px|orta|İslam dünyasının haritası. Hanefiler (yeşil renkte) Türkiye'de, Yakın Doğu'nun kuzeyinde, Merkezi Asya ve Hindistan'da üstünlük teşkil eder. Prof. Dr. Abdülaziz Bayındır: şeklinde geleneksel anlayışın Kur'an ifadelerinden farklılaşmış olabileceğine dikkat çeker. Ayrıca bakınız İslam dini siyasi mezhepleri İslam dini itikadî mezhepleri İslam dini fıkıh mezhepleri Dış bağlantılar Mezheplerin Kur'an İslamını değiştirmesi, Abdülaziz Bayındır Bazı mezhepsel farklılıklar Dipnotlar Kategori:İslam'da bölünmeler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

İslam mezhepleri

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi