İsmaililik

bullvar_katip · 23 Mayıs 2024

İsmâilîlik (Arapça: الإسماعيليون, el-İsmā'īliyyūn), adını İsmail bin Ca'fer es-Sâdık'tan alan Şii mezhebi. Şiîlik'te Ca'fer es-Sâdık öldüğünde, yedinci Şiî imâmı olarak Musa el-Kâzım'ın yerine Ca'fer es-Sâdık'tan önce ölmüş olan oğlu İsmâil bin Ca'fer es-Sâdık'ın oğlu Muhammed bin İsmâil eş-Şâkir'i yedinci imâm olarak kabul eden mezhep. Tarihçe İlk İsmailî topluluk tarihte 765 yılında İmâm Câ’fer es-Sâdık'ın vefatından sonra ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Abbâsîler, Emevî Hanedanı'nı yıkıp kendi halifelerini tahta geçirmiş ve İmamiye Şiası ilk dönem İsmailîlerini de içine alan farklı gruplara bölünmüştü. İsmailîler kurdukları gizli topluluklarla kendi gözlerinde Ali ve soyuna ait halifelik hakkını gaspettiklerini düşündükleri Abbâsîler'e karşı mücadele vermeye yine bu dönemde başlamışlardır. İlk dönem İsmailîleri tarafından Dâvah (el-Dava) veya "al-dawa al-hadiya" yani hak olarak yönlendirilen dava adlandırılan bu hareket yaklaşık olarak Hicrî 3/Milâdî 9. yüzyılda başlamış ve Dava'nın propaganda veya misyonunu sürdüren Dâ’îler eylemlerini Irak, Pers, doğu Arabistan ve Yemen topraklarına yaymaya başlamışlardı. Dâ’îler Müslümanları onları kurulu düzenin adaletsizliklerinden kurtaracak ve Ehl-i Beyte yeniden hilafeti kazandıracağını söyledikleri İsmailî İmam Mehdi ile dayanışma yapmaya davet ediyorlardı. Yediciler ve Yedicilik i'tikadı İlk defa ortaya çıktığında mensupları içinde sadece Yedi imama inanan bir grup (Yediciler/Yedi İmamcılık) olarak adlandırılmıştı. Daha sonraları ise Yediden daha fazla imâmlara sahip olan İsmâilîyye mensuplarının da bazen Yediciler olarak adlandırıldığı olmaktadır. Ayrıca, İsmâilîyye İmâmet (İsmâilî i'tikadı) içerisinde bir de "Yedili-Döngü Nazâriyesi" bulunmasından dolayıdır ki, İsmâilîyye i'tikadı "Yedicilik" olarak adlandırılmaktadır. Bu mezhebin i'tikadî temelleri yedinci “Nâtık–Sâmet” olan Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Şâkir ile “ʿAbd Allâh İbn-i Meymûn ve Oğulları” tarafından tesis edilmiştir. İ'tikatları “Dünya” hiçbir zaman imâmsız kalamaz ve kalmayacaktır. Cenâb-ı Hakk her peygamber arasında tamamlayıcı olarak yedi imâm gönderilmiştir. Peygamber Muhammed Mustafa'dan sonra birincisi Ali el-Mûrtezâ olmak üzere yedi imâm daha gönderilmiştir. İsmâ‘îl bin Câ’fer el-Mûbarek’in yedinci imâm olduğu söylenir. Yedi imâmın birer de yardımcısı olduğu ve bunların dini yaymakla ve yüceltmekle görevlendirildikleri anlatılır. “Nâtık” ve “Sâmet İmâm” silsileleri Peygamberlere “Nâtık” ve yardımcılarına da “Sâmet İmâm” unvanı verildiği söylenir. Her yedi “Sâmet” silsilesinin sonunda bir “Nâtık” gönderildiği ve böylece dinin sürekli olarak geliştirildiği söylenir. Âdem’den ve oğlu Şit’ten itibaren altı “Nâtık–Sâmet” silsilesinden sonra (Nûh–Sam), (İbrahim–İsmâ‘il), (Mûsâ–Hârun), (İsâ–Şem’ûn), (Muhammed bin ʿAbd Allâh–Ali bin Ebâ Tâlib), (Muhammed bin İsmâ‘il (Meymun el-Kaddah)–ʿAbd Allâh İbn-i Meymûn ve Oğulları) ile hitam bulan “Nâtıklar ve Sâmetler silsilesi” ile sürmektedir. Gözle görülen eşyanın tasavvufî mânalarını kaldıran İbn-i Meymûn’dur ve herkes ona itaatle yükümlüdür. Kollar İsmail'i Dâîlerin bu daveti başarıya ulaşmış ve Hicri 2. yüzyılda ilk Şiî devleti olan Fatımi Devletini kurmuşlar ve Nizarî ve Mustâlî kollarına ayrıldıktan ve Fatımîler yıkıldıktan sonra Nizarî önderleri İran'ın doğusundan Suriye'ye kadar olan çeşitli bölgelere dağılmış, birbirlerine sıkı bağlarla bağlı toplulukları yönetmeye devam etmişlerdir. 1830'ların sonunda İran'daki politik gelişmelerden ötürü Nizarîler'in 46. İmâmı ve ilk Ağa Han unvanını taşıyan Ağa Hasan Ali Şah, İran'dan Hindistan'a göç etmiş ve 1848'de Bombay'a yerleşerek mezhebin yönetim yerini buraya taşımıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısı ve 20. yüzyılın başlarında İsmailîler önemlice bir kısmı Hint alt kıtasından Doğu Afrika'ya göç etmiştir. Öğretileri [[Dosya:IslamicGalleryBritishMuseum3.jpg|küçükresim|250px|İsmâîli i'tikadına göre Kur'an iki ayrı manaya haizdir. Bunlar, görünen (zâhir) ve gizli (bâtın) manalarıdır.]] Fatımî Devleti döneminde genişleyecek olan İsmâîliğin temelleri devletin kuruluşundan çok daha önce ilk dönem İsmâîliler tarafından atılmıştı. İsmâîliler kutsal metin ve dini emirlerde zahir (dışrak/exoteric) ve bâtın (içrek/ezoterik) şeklinde iki temel yapı olduğunu ve harfî (sözcüğü sözcüğüne) anlamın batıni yani gizli ve içsel gerçekliğe işaret ettiğini kabul etmişler ve Kur'an'da bulunan bu söz konusu değişmez ve içrek hakikatleri ortaya çıkarmak için agnostik bir düşünce sistemi geliştirmişlerdi. Bu ilk dönem İsmailîler aynı zamanda peygamberler veya söz sahipleri (Nutaqa) tarafından izah edilen dini yasaların dönem dönem değişiklik geçirmesine karşın hakikatin sonsuza kadar baki kaldığını ifade etmekteydiler. Peygamberlerin halifeleri olan Evliya veya İmamlar ise her devirde te'vil veya ezoterik yorum yoluyla vahiylerdeki gizli anlamları açıklamaktaydılar. İsmailîliğin İmam Silsilesi İsmâîliler On iki İmam Şiîliği olan Caferiye mezhebinin İmam silsilesinden farklı olarak Cafer-i Sadık'ın oğlu Musa (745–799), (Musa el-Kâzım olarak da bilinir) yerine İsmail'e tabi olmuşlardır. Cafer-i Sadık'a kadar olan İmamları ise Şiiliğin her iki mezhebi de kabul etmektedir. İsmâîlik içinde de Mustaali ve Nizari kollarının İmam listesinde bazı farklılıklar bulunmaktadır. Aşağıda İsmâîliğin kabul ettiği İmam silsilesi Mustâ'li ve Nizârî kolları da dahil olmak üzere yer almaktadır. 0/1. Ali (Mustâlî İmâm olarak sıralandırır fakat numaralandırmaz; Nizarîlik'te Birinci'dir.) 1/-. Hasan bin Ali (Mustâlî Birinci İmâm olarak sıralandırır, Nizarîlik'te ise İmâm değildir, çünkü İmâmet (Nizârî i'tikadı)'na göre İmâmet babadan oğula geçer, bu nedenle de onun imâmlığı kabul değildir.) 2. Hüseyin bin Ali 3. Zeynelâbidîn 4. Muhammed el-Bakır 5. Ca'fer es-Sâdık 6. İsmail bin Ca‘fer es-Sâdık 7. Muhammed bin İsmâ‘îl eş-Şâkir 8. Vâfî Ahmed (Daftari'ye göre)/Wafī Ahmad (Nizari kolunun resmi listesine göre) 9. Muhammed et-Taki (Daftari'ye göre)/Takī Muhammad (Nizari kolunun resmi listesine göre) 10. Razî ʿAbd Allâh (Hüseyin bin ʿAhmed) (Daftari'ye göre)/Radiyu-d-Dīn Abdullāh (Nizari kolunun resmi listesine göre) 11. Birinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Ebû Muhammed ‘Ubayd Allâh ibn el-Huseyn el-Medhî 12. İkinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Kaim (Muhammed el-Kaim bi-Emrillah) 13. Üçüncü Fâtımî Hâlife/İmâmı Mansur (İsmail Mansur bi-Nasrillah) 14. Dördüncü Fâtımî Hâlife/İmâmı Mu‘izz (Ebu Tamim el-Mu‘izz Li-Dinillah) 15. Beşinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Ebu Mansur Nizar el-Aziz Billah 16. Altıncı Fâtımî Hâlife/İmâmı EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh (Dürzîler'in ortaya çıkışı) 17. Yedinci Fâtımî Hâlife/İmâmı ʿAlī az-Zāhir li-Iʿzāz Dīnillāh 18. Sekizinci Fâtımî Hâlife/İmâmı Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh İsmâilîliğin Mustâlî Kolunun İmâmları: 19. Dokuzuncu Fâtımî Hâlife/İmâmı ʿAhmed el-Mustâ‘lî 20. Onuncu Fâtımî Hâlife/İmâmı El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh (Hâfızîlik kolu oluştu) 21. Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım (Mustâlî Gayba halinde Gizlenen-İmâmı) [[Dosya:AHMosque.jpg|küçükresim|250px|Kahire'deki Altıncı Fatımî Halifesi El-Hâkim bi-Emrillah Camii.]] İsmâilîliğin Nizârîyye Kolunun İmâmları: 19. Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh ibn el-Mûstensir bil-Lâh 20. Elemûtlar "Birinci Gizlenen-İmâmı" El-Hâdî bin el-Nizâr (Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh'ın öz oğlu olarak tanıtılan) 21. Elemûtlar "İkinci Gizlenen-İmâmı" El-Môhtadî bin el-Hâdî (Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh'ın öz torunu olduğu iddia edilen - I. Muhammed) 22. Elemûtlar "Üçüncü Gizlenen-İmâmı" El-Kahir bin el-Môhtadî bi-Kuvvet’ûl-Lâh / bi-Ahkâmî’l-Lâh bin el-Hâdî bin el-Nizâr ( I. Hasan - Hasan bin el-Muhammed bin Ali ) 23. Elemûtlar "Birinci Gözüken-İmâmı" Hasan-ı Sâni Alâ Zikrihi’s-Selâm (II. Hasan - Nasıl ki İslâm inancına göre Muhammed'in adı her zikredildiğinde veya işitildiğinde sallallahu aleyhi ve sellem ibâresinin söylenmesi dînî bir mükellefiyyet hâlini almışsa, Nizâr’îyye Mezhebi'nin âkidesine göre de Alâ Zikrihi’s-Selâm Hasan Sâni'nin adının duyulması veya söylenmesi hâlinde sâmimî bir Nizârî'nin "Alâ Zikrihi’s-Selâm" ibâresini onun peygamberliğini kalben ikrâr etmek maksadıyla tekrarlaması şarttır.) 24. Elemûtlar "İkinci Gözüken-İmâmı" Nûr’ûd-Dîn Muhammed Sâni 25. Elemûtlar "Üçüncü Gözüken-İmâmı" Celâl’ed-Dîn Hasan-ı Sâlis 26. Elemûtlar "Dördüncü Gözüken-İmâmı" Alâ’ed-Dîn Muhammed bin Hasan-ı Sâlis 27. Elemûtlar "Beşinci ve Son Gözüken-İmâmı" Rûkn’ed-Dîn Hûr-Şâh (Bağımsız Elemût Nizârî Devleti 1256 yılında Hülagû tarafından sona erdirildi. 1256 yılından sonra Nizârîler inançlarını Sûfilik şemsiyesi altında devam ettirdiler.) 28. Şems’ed-Dîn Muhammed 29. Kâsım Şâh 30. İslâm Şâh 31. Muhammad ibn İslâm Şâh 32. II. Mûstensir bil-Lâh 33. Abd’ûs-Selâm Şâh 34. Gârib Mîrzâ / III. Mûstensir bil-Lâh 35. Ebû Zer ʿAli Nûr’ûd-Dîn 36. Murâd Mîrzâ 37. Z’ûl-Fikâr ʿAli I. Halîl’ûl-Lâh 38. Nûr’ûd-Dahr (Nûr’ûd-Dîn) ʿAli 39. ʿAli II. Halîl’ûl-Lâh 40. Şâh II. Nizâr 41. Seyyid ʿAli 42. Hasan ʿAli 43. Kâsım ʿAli (Seyyid Câʿfer) 44. Ebû’l-Hasan ʿAli (Bekir Şâh) 45. Şâh II. Halîl’ûl-Lâh 46. Hasan ʿAli Şâh Mahallâtî (I. Ağa Han) 47. ʿAli Şâh Ni'metullâhî (II. Ağa Han) (Şâh ʿAli Şâh resmi Nizârî listesine göre) 48. Sultân Muhammad Şâh (III. Ağa Han) 49. Şâh Kerîm’ûl-Hûseynî (VI. Ağa Han) Alt Şubeleri İsmailîliğin alt şubleri: Mustâlîlik Hâfızî (Fâtımîler Hâlifeliği) (Günümüzde takipçisi kalmamış olan bir koldur.) Tâyyibî Davudi Buhra Süleymani Buhra Alevî Buhra Kutbî Buhra Nizarîlik, günümüzdeki en büyük İsmailî gruptur. Ruhânî liderleri Şah Kerîm El-Hüseyinî IV. Ağa Han'dır. Hoca (İsmâîlilik) Sabbah’îler (Haşhaşiler-Bâtınîlik) Türkistan Aleviliği (Veçh-i Din) Dürzîlik: Dürzilik, inançsal (itikadi) olarak İsmâîlilik'ten ayrılmış olmasına rağmen, bu mezhepten köken aldığı için İsmâîli mezhebinin kollarından biri olarak da kabul edilebilmektedir. Karmatîlik, Şiîliğin İsmâilîyye mezhebinin Fâtımîler'in imâmlığını kabul etmeyen ve "Yediciler" olarak da bilinen koluna ait olan köktenci (gulat) bir mezhep. Günümüzde çok az olarak da olsa Suriye, Irak, İran ve Bahreyn'in belli bölgelerinde varlığını sürdürmektedir. İsmailîlik soyağacı Ayrıca bakınız Şiîlik Bâtınîlik Sabbahiyye Karmatîlik Mustâlîlik Dürzîlik Kaynakça Notlar Wikipedia İsmâîlik maddesi 1 Farhad Daftary, Introduction: Isma'ilis and Isma'ili studies 2 The Institute of Ismaili Studies 3 Farhad Daftary, Introduction: Isma'ilis and Isma'ili studies 4 Farhad Daftary. The Ismāīlīs: Their history and doctrines.'' Cambridge, England: Cambridge University Press, 1990, pp.551–553. Dış bağlantılar Graphical illustration of the sects of Shi'a Islam History of Imams from the Nizarī point of view. Institute of Ismaili Studies Dawoodi Bohras Aga Khan Development Network First Ismaili Electronic Library and Database Alavi Bohra: The Smallest Sect of Ismā'īlī Mustaʕlī Faith Ismā'īlī Connect: Ismā'īlī Information / Discussion / Community Site 21st Century Peoples Guide. Isma'ilism, in the Encyclopedia of the Orient Kategori:Şii mezhepler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

İsmaililik

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi