İsrail İşçi Partisi

[bullvar_katip]

İsrail İşçi Partisi (İbranice: מִפְלֶגֶת הָעֲבוֹדָה הַיִּשְׂרְאֵלִיתMifleget HaAvoda HaYisrelit), genelde HaAdova (İbranice: הָעֲבוֹדָה “İş”) olarak bilinen, sosyal demokrat ve Siyonist olan İsrailli bir siyasi partidir. İsrail işçi Partisi 1968 yılında, Mapai, Ahdut HaAvoda ve Rafi’nin birleşmesinden doğmuştur. 1977 yılına kadar, bütün İsrail Başbakanları İşçi hareketiyle ilişkili olmuştur. Partinin günümüzdeki lideri (Ocak 2021 itibarıyla) Merav Michaeli’dir. İşçi Partisi, İsrail-Filistin Barış Sürecini destekler, pragmatik bir dış politikadan yanadır ve sosyal demokrat ekonomi politikalarını savunur. Parti İlerici İttifak’ın bir üyesidir ve Avrupalı Sosyalistler Partisi’nin gözlemleyici bir üyesidir. Parti aynı zamanda, 2018 yılına kadar Sosyalist Enternasyonel’in bir üyesiydi. Sosyalist Enternasyonel, İsrail’e karşı tasfiye, boykot ve yaptırım kampanyasına katılma kararını aldı. 2018 yılında İsrail boykotu gerçekleşince ayrıldı. Günümüzde İlerici İttifak'a üyedir. Tarih Dominant siyasi parti 1968-1977 İsrail İşçi Partisi’nin oluşumu, 1965 seçimlerinden kısa bir süre önce gerçekleşti. Ülkenin en büyük solcu partisi ve bağımsızlık sonrası kurulan her hükûmetin dominant partneri Mapai ve Ahdut HaAvoda bir ittifak kurdu. Mapai’nin uydusu olan Arap listeler bu birleşmeye katıldı. İttifak, eski Başbakan David Ben Gurion liderliğinde kopan 8 üyesinin ardından, Mapai’nin oylarını desteklemesi amacıyla kuruldu. Rafi Partisini kuran eski Mapai’li grup, Mapai’nin İsrail’deki nispi temsile dayanan seçim sistemini değiştirememesini protesto etmek amacıyla bu girişimde bulundu. İşçi İttifak, seçimlerde 45 sandalye kazandı ve Mapam adlı Milli Dini Parti, Bağımsız Liberaller, Poalei Agudat Yisrael, Gelişim ve İlerleme ve İşbirliği ve Kardeşlik partileriyle hükûmet için koalisyon kurmayı başardı. Altı Gün Savaşı başladığında, Rafi ve Gahal partileri de koalisyona katıldı. 21 Ocak 1968 tarihinde Mapai, Ahdut HaAvoda ve Rafi (protesto amacıyla Milli Listeyi kuran Ben-Gurion hariç) bir parti olarak birleşti ve İsrail İşçi Partisi’ni kurdular. 28 Ocak 1969 tarihinde parti Mapam ile ittifak kurdu. Bu ittifak Hiza (alignment) olarak adlandırıldı. Hiza’nın en büyük grubu olan İşçi Partisi, ittifakı domine etmekteydi. Mapam sekizinci Knesset döneminde ittifakı terk etti ama kısa bir süre sonra geri döndü. 1970’lerde, refah devleti başarılı İşçi hükûmetleri tarafından genişletildi ve emeklilik gelirleri artırıldı. Yeni sosyal güvenlik tasarıları yürürlüğe girdi. Bunların arasında, 1970 yılında gelen engellilik ve işsizlik sigortaları, 1975 yılında yürürlüğe giren çocuk sigortası, 1976 yılındaki evlat edinen ailelere tanınan tatil ödemesi, 1970’deki gazilere verilen aile ödeneği ve 1975’teki gönüllülere verilen faydalar vardı. 1975-76 yıllarında bir düzine muhitte iskan rehabilitasyonu başlatıldı ve 1976 yılında, işe hastalık nedeniyle gidemeyen çalışanlar için hastalık izni kanunu yürürlüğe girdi. Muhalefet ve Geri Geliş 1977-2001 küçükresim|200px|İşçi Partisi oy pusulası: Emet 1977 seçimlerinde, İşçi Partisi ilk defa muhalefete düştü. 1984 seçimlerinde, parti Likud ile milli birlik hükûmetini kurdu ve başbakanlığı iki partinin lideri arasında rotasyona soktu. Mapam, onbirinci Knesset döneminde yine partiden ayrıldı. Sebebi, sinirli Şimon Peres’in Likud ile milli birlik koalisyonu kurmak istemesiydi. Bağımsız liberaller 1980’lerde Hiza’ya katıldılar ama bu dönemde Knesset’te temsilde değillerdi. 7 Ekim 1991 tarihinde, Hiza tamamen ortadan kayboldu. Bunun nedeni, ittifakı oluşturan bütün grupların İşçi Partisine resmi olarak katılmasıydı. Bu dönemde, Likud, birçok problemle karşılaştı. Bunların arasında, ekonomik problemler, eski Sovyetler Birliği ülkelerinden gelen göçmen akını, Başkan George W. Bush yönetimindeki ABD ile ciddi gerilim ve iç hizipleşme vardı. İzak Rabin liderliğinde, İşçi Partisi, 1992 seçimlerini kazandı ve Meretz ile Shas partileriyle hükûmet kurdu. İç politikada, İşçi Partisi liderliğindeki hükûmet, çeşitli girişimlerle sosyal güvenlik politikalarını geliştirdi. Tek ebeveynler ve engelliler için daha iyi koşullar geliştirildi. Ayrıca gelir destek sistemi liberalleştirildi. 1994 Yoksulluk Azaltma ve Gelir Eşitsizliği Kanunu, ihtiyacı olan ailelere gelir yardımını geliştirdi. Bunu özellikle toplumun en yoksul kesimlerine yönelik hazırladı. 1995 yılında, milli sağlık sigortası politikası yürürlüğe girdi ve bütün İsrailliler için sağlık hizmeti hak haline dönüştü. Milli sigorta katkılarını toplama sistemine yönelik daha ilerici yöntemler getirildi. Evlatlık alan annelere, annelik bağışı yürürlüğe girdi ve ev hanımlarına yaşlılık sigortası tanındı. Asgari işsizlik ödeneği ve kısmi yaralanma ödeneği gibi ödenekler tanındı. Bunun yanı sıra, birçok geliştirme projelerine yatırımlar yapıldı ve Filistinlilere kamuda iş verme gibi pozitif ayrımcılık politikaları geliştirildi. İçişleri Bakanlığı yerel Arap meclislerinin bütçelerini artırdı ve Eğitim Bakanlığı da Arap eğitimine yönelik bütçeyi artırdı. İşçi Partisi’nin daha sonraki büyük rolü, Oslo Anlaşmaları’yla ilgili oldu. Anlaşma güvenoyu ile sonuçlandı ve hükûmet 61-50 oyla, güven oyunu kazandı. Birçok Knesset vekili hükûmete karşı çıktı ama Arap vekiller durumu kurtarmayı başardı. İsrail’de bir anayasanın olmaması nedeniyle, hükûmet, küçük çoğunlukla anlaşmayı yürürlüğe sokabildi. İzak Rabin’in Oslo Anlaşmalarını imzalama noktasına gelen, Filistinlilerle barış müzakerelerini başlatmak isteği, 1995 yılında. Yigal Amir tarafından suikaste kurban gitmesine sebep oldu. Peres, 1996 yılında erken seçim çağrısı yaptı. Bunun nedeni seçimlerden, barış görüşmeleri için görev almak istemesiydi. Buna rağmen, planı gerçekleşmedi ve İşçi Partisi’nin Knesset’te sandalyelerin çoğunu almasına rağmen, Başbakanlık seçimini Benyamin Netanyahu’ya karşı kaybetti. Bu sonucun en büyük nedenleri arasında, Hamas’ın gerçekleştirdiği bir seri bombalı saldırıydı. Netahyahu ve Likud hükûmeti kurdu. Koalisyonu giderek parçalanan Netanyahu, 1999 yılında erken seçim kararı aldı. Ehud Barak parti adaylığını kazandı ve İşçi Partisi’nin başbakan adayı olarak seçildi. Aynı zamanda, parti Meimad ve Gesher ile ittifak kurdu ve ittifakın adı “Bir İsrail” oldu. Barak, başbakanlık seçimini kazandı ve Bir İsrail ittifakı ise Knesset seçimlerini 26 sandalyeyle kazandı. Barak 75 sandalyelik, Shas, Meretz, Yisrael BaAliyah, Milli Dindar Parti ve Birleşmiş Torah Yahudiliği ile koalisyon kurdu. Dini partilerle (MDP, Shas ve BTY) koalisyon kurmak laik Meretz’i sinirlendirdi ve Shas partisiyle Eğitim Bakanlığı üzerine tartışmaya giren Meretz, koalisyonu terk etti. Diğer partiler, 2000 Camp David Zirvesi’nden önce koalisyonu terk etti. 2001 sonrası düşüş İkinci İntifada ve Ekim 2000 ayaklanmalarından sonra, Barak istifa etti. Daha sonra başbakanlık için yapılan özel seçimi Likud’un Ariel Şaron’una karşı kaybetti. Buna rağmen, İşçi Partisi, Ariel Şaron’un Milli Birlik hükûmetinde kaldı. Koalisyonda Likud, Shas, Yisrael BaAliyah ve Birleşmiş Torah Yahudiliği vardı ve işçi partisine bu koalisyonda iki önemli kabine görevi verildi. Peres Dışişleri Bakanı oldu ve Benyamin Ben-Eliezer ise Savunma Bakanı oldu. İşçi Partisi Nisan 2002’de Filistinlilere karşı Batı Şeria’da gerçekleştirilen Güvenlik Kalkanı Operasyonu’nu destekledi. Peres ve Ben-Eliezer’in barışı desteklemedikleri ve Ariel Şaron’un kuklaları oldukları eleştirileri üzerine, 2003’te İşçi Partisi hükûmetten ayrıldı. 2003 seçimlerinden önce, Amram Mitzna, parti iç seçimlerini kazandı ve partiyi, Gazze Şeridi’nden tek taraflı çekilme planıyla seçimlere götürdü. Parti seçimlerde 19 sandalya kazandı (o zamana kadarki en düşük sonuç oldu). Şaron’un Likud’u 38 sandalye kazandı. Daha sonra, Mitzna, parti içi eleştiriler sonucunda parti liderliğini bıraktı ve çok kısa bir süre sonra yeri Şimon Peres tarafından alındı. Şaron İşçi Partisi’ni Mitzna’nın planı olan çekilme planı için koalisyona davet etti. 8 Kasım 2005 tarihinde, Histadrut birliği lideri Amir Peretz, bir İşçi Parti iç oylamasıyla, Şimon Peres’in yerini alarak, İşçi Partisi’nin yeni lideri oldu. Partiyi eleştirenler, partinin son yıllarda ekonomi ve iş dünyası elitlerinin çıkarı doğrultusunda, sosyalist dokusundan ve imkanları az olan insanları, sağcı ve dindar partilere karşı koruyan parti olmak özelliğinden uzaklaştığını belirtmekteydi. Peretz, İşçi Partisi’nin geleneksel sosyalist politikalarını tekrar yürürlüğe sokmak istediğini açıkladı ve partiyi hükûmetten çıkardı. Bu, Şaron’un istifasına ve Mart 2006’da yeni seçim çağrısı yapmasına sebep oldu. Seçimden önce, siyasi harita yeniden çizildi. Bunun nedeni, Şaron’un, içinde Şimon Peres’in de bulunduğu bazı Likud’lu Knesset vekilleri ve başka partilerden gelen vekillerle Kadima adlı yeni bir siyasi parti kurmasıydı. Seçimlerde İşçi Partisi 19 sandalye kazandı ve bu partiyi Kadima’dan sonra ikinci en büyük parti yaptı. Parti, Ehud Olmert’in Kadima liderliğindeki hükûmetine katıldı ve Peretz Savunma Bakanı oldu. İşçi Partisi’nin koalisyon için ana şartı ve kampanya sözü, asgari ücreti artırmaktı. 28 Mayıs 2007 tarihinde, parti liderliği yarışında, Ehud Barak ve Ami Ayalon, Peretz’i yenip onu üçüncü sıraya gönderdi. İkinci turda, Barak partinin yeni başkanı olarak seçildi. Olmert’in istifa etmemesi durumunda, partiyi hükûmetten çekeceğini belirtti ama buna rağmen, hükûmette kaldı ve Savunma Bakanlığı görevini üstlendi. 2009 seçimlerinden önce, İşçi Partisi ve Meimad ittifaklarını sona erdirdi. Meimad daha sonra Yeşil Hareket’le ortak liste oluşturdu ama grup seçim barajını geçemedi. Partinin Ami Ayalon ve Efraim Sneh gibi bazı önemli isimleri partiyi terk etti. Seçimlerde, İşçi 13 sandalyeye düştü ve Kadima, Likud ve Yisrael Beiteinu’dan sonra Knesset’teki dördüncü en büyük parti oldu. İsrail siyasetinde daha önce çok önemli ve dominant bir konumdaki böyle bir partinin neden büyük bir düşüş yaşadığı üzerine, Begin-Sadat Stratejik Çalışmalar Merkezi’nden Efraim İnbar, analizler yaptıktan sonra, saptadığı çeşitli faktörleri açıkladı. İsrail Devleti’nin kurulması ve yerleşmesiyle özleşmiş kimliğinden uzaklaşarak, İşçi Partisi en önemli varlığını kaybetti. Siyonist bir sembol olan Kudüs’ü terk etmek ve bir kısmını Filistinlilere bırakmaya meyil göstermek, parti için oldukça yanlış bir hareketti. Kozmopolit ve bireysel değerler partiye yaralar açarken, parti kendisini kolektif değer sisteminden uzaklaştırdı. Parti bu uzaklaşmayı yaşadığı dönemde kolektif ve dayanışmaya dayanan değerler İsrail’de hala dominant ve oldukça yaygındı. Oslo Anlaşmalarıyla olan ilişkileri, anlaşmanın başarısızlığıyla da ilişkilendirilmelerine mani olmadı. Demografik nedenler de partinin aleyhine çalıştı. Bunlardan biri artan Sefarad ve Rus Yahudi nüfusudur. Toplumun bu yeni kesimleri başka partilere oy verdi. Partinin oy için İsrailli Arapları hedeflemesi, partinin imajını zedeledi ve oy açısından hiç işe yaramadı. küçükresim|Partinin kurulmasından sonraki seçimlerde İşçi Partisinin Knesset’teki sandalye sayısı. 17 Ocak 2011’de, barış süreci gibi, koalisyon politikalarına gösterdiği destekten dolayı hayal kırıklığına sebep olan parti lideri Ehud Barak İşçi Partisini terk etti ve diğer dört Knesset üyesiyle yeni bir merkezci, Siyonist ve demokratik bir siyasi parti olan Bağımsızlık Partisi’ni kurdu. Hemen sonrasında bütün İşçi Partisi hükûmet bakanları istifa etti. Bu kopuştan iki gün sonra, içinde Kudüs Girişim Partnerleri’nin başkanı Erel Margalit gibi isimlerin bulunduğu İsrail’in iş, teknoloji ve kültürel topluluklarından önemli isimler, “Şimdi Avoda” hareketini başlattı ve İşçi Partisi’nin tekrar hayata döndürülmesi çağrısını yaptı. Hareket topluma İşçi Partisini desteklemesi çağrısını yaptı. Böylece parti kurumarını yenileyecek, sosyal değerlerini tekrar hayata döndürecek ve yeni bir dinamik lider sececekti. Shelly Yachimovich, 2011’de parti lideri olarak seçildi ve “Beraber çalışacağımıza söz veriyorum. Bu yeni bir İsrail Toplumu için sadece bir başlangıçtır” dedi. Yachimovich, içlerinde eski rakibi Amir Peretz’in de bulunduğu birçok kişi tarafından kutlandı. 2013 yılında Yachimovich’in yerini İzak Herzog aldı. 22 Ocak 2013 tarihli yasama seçimlerinde, İşçi Partisi oyların 11.39% unu aldı ve 15 sandalye kazandı. 10 Aralık 2014 tarihinde, parti lideri İzak Herzog ve Hatnuah partisi kurucusu ve lideri, Tzipi Livni, seçim ittifakına gireceklerini açıkladı. 7 Mart 2015 tarihli yasama seçimlerinde, Siyonist Birliği ortak listesi 24 sandalye kazandı ve bunların 19’u İşçi Partisi’ne aitti. Her iki parti birbirinden bağımsız kaldı ama her ikisi de Knesset’in Siyonist Birliği grubu altında temsil edildi. Partilerin ortaklığı, Avi Gabbay’ın 10 Temmuz 2017 tarihine İşçi partisi liderliğine seçildikten sonra da devam etti ama 1 Temmuz 2019 tarihinde, Gabbay tek taraflı birliğin bozulacağını ilan etti. 10 Temmuz 2018 tarihinde, İşçi Partisi, Sosyalist Enternasyonel üyeliğini askıya aldı. Bunun nedeni, Enternasyonel’in İsrail’e karşı Boykot, Tasfiye ve Yaptırım politikasını yürürlüğe sokmasıydı. İşçi Partisi’ne destek Nisan 2019 yasama seçimlerinde çöktü ve parti 4.43% oy olarak 6 sandalye kazandı. Bu parti tarihindeki en kötü sonuçtu. Temmuz 2019’da Amir Peretz partinin yeni lideri olarak seçildi. Birkaç hafta sonra, 18 Temmuz 2019 tarihinde, Eylül 2019 seçimleri öncesi, Amir Peretz partiyi Gesher partisiyle birleştirdi ve Gesher’e İşçi listesinden birçok yer verdi. Peretz, 2021 seçimlerinde yeniden aday olmama kararı aldı ve parti liderliğinden de istifa etti. Ardından yapılan liderlik seçiminde, (Netanyahu hükûmetine katılmayan) Merav Michaeli yeni lider seçildi. Michaeli lider olmadan önce yapılan anketlerde barajı aşmaya çalışan İşçi Partisi, sandalye payını 7'ye çıkardı. Parti daha sonra yeni hükûmete katıldı. Siyasi Presipler Eski Mapai, sosyalist Poale Zion hareketinden doğdu ve Nahum Syrkin ve Ber Borochov tarafından ortaya konulan Sosyalist Siyonist idolojiye bağlı kaldı. Ben-Gurion’un liderliğinde (1930-1954), Mapai ana olarak Siyonist gündem üzerine yoğunlaştı. Bunun nedeni, Yahudiler için bir anavatanın oluşturulmasının en acil konu olmasıydı. İsrail Devleti’nin kurulmasından sonra, Mapai, bir ulus inşa etmeye girişti ve İsrail Ordusu’nun kurulması (diğer silahlı örgütleri dağıtarak), birçok yerleşim birimlerinin oluşturulması, bir milyondan fazla Yahudi göçmenin İsrail’e yerleşmesi ve İsrail’de yaşayan bütün herkesin yeni Siyonist, Yahudi ve İsrailli kültür altında toplanması gibi birçok proje üzerinde çalışmaya başladı. İşçi Partisi, güvenlik ve savunma alanlarında önce daha sertti. İktidarda olduğu dönemlerde, İsrail, 1965 Sina Savaşı, Altı Gün Savaşı ve Yom Kipur Savaşı gibi savaşlarda taraftı. Yeni Partinin karma ekonomi ve sosyal refah programlarına dayanan ilk sosyalist ideolojisi zamanla evrildi. Soğuk Savaş döneminde, partinin dış politikası, ABD’ye karşı güçlü bir bağlılık gösterdi. Güvenlik politikasına göre, Filistinlilerle barış, sadece uygulanabilir politikalarla kabul edilebilir. Diğer İsrailli merkez-sol partileri gibi, İşçi partisi de İsrail’in Yahudilere ait bir demokratik devlet olması gerektiğini savunmaktadır. Güçlü bir savunma gücüne sahip olunması gerektiğine inanır ve insan haklarının devlet tarafından korunması gerektiğini destekler. Anayasa Mahkemesinin insan haklarıyla ilgili kararlarının birçoğunu destekler ve yazılı bir anayasanın, insan hakları için ne kadar önemli olduğuna vurgu yapar. Kasım 2005’te Amir Peretz, sosyal demokrat olan Bir Ulus’u İşçi Partisi’yle birleştirdi ve partinin başkanı olarak seçildi. 2006 seçim kampanyasında, Peretz liderliğindeki parti, büyük bir ideolojik değişim yaşadı. Sosyal ve ekonomik problemleri gündeminin en başına koydu ve ılımlı bir sosyal demokrat yaklaşımı (asgari ücret ve sosyal sigorta ödemelerini artırmak gibi) destekledi. Bu neoliberal politikaları isteyen eski Maliye Bakanı Benyamin Netanyahu’dan oldukça farklıydı. Parti Liderleri Diğer önemli üyeler Eski önemli üyelerden bazıları: Yigal Allon – Geçici Başbakan Moshe Dayan – Savunma Bakanı Abba Eban – Dışişleri Bakanı Chaim Herzog – İsrail Devlet Başkanı Efraim Katzir – İsrail Devlet Başkanı Yitzhak Navon – İsrail Devlet Başkanı Zalman Shazar – İsrail Devlet Başkanı Ezer Weizman – İsrail Devlet Başkanı Seçim Sonuçları Knesset’teki güncel vekiller Kaynakça Kategori:İsrail'deki siyasi partiler