İstanbul tramvayı

[bullvar_katip]

İstanbul tramvayı, İstanbul metrosu sisteminin içinde bulunan modern tramvay sistemidir. Sistemin ilk hattı T1 kodu ile Aksaray - Beyazıt arasında 1992'de açılmıştır. Bu açılıştan sonra da hattın uzatmaları olarak sırayla Beyazıt - Sirkeci, Aksaray - Topkapı, Topkapı - Zeytinburnu, Sirkeci - Eminönü, Eminönü - Fındıklı ve Fındıklı - Kabataş arasındaki bölümler açılmıştır. Bununla birlikte T1 hattı Kabataş - Zeytinburnu arasında faaliyet göstermeye başladı. T1 hattından sonra, 2006'da Zeytinburnu - Bağcılar arasında hizmete giren T2 hattı, 2007'de ise Şehitlik - Mescid-i Selam arasında hizmete giren T4 hattı izledi. 2011 yılında T1 ve T2 hatları T1 adı altında Kabataş - Bağcılar arasında birleşti. 2009 yılında ise T4 hattı'nın Şehitlik - Topkapı bölümü hizmete girdi. 2021 yılında ise Cibali - Alibeyköy Cep Otogarı arasında, Türkiye'nin ilk katenersiz tramvay hattı olan T5 hattı hizmete girmiştir. 30 Ağustos 2023'te hizmete giren T5 hattı Eminönü uzatması ile sistemin uzunluğu 44,7km'ye çıkmıştır. Tarihçe Osmanlı İmparatorluğu'nun eski başkenti olan İstanbul, bir zamanlar hem Asya hem de Avrupa yakasında geniş bir tramvay ağına sahipti. İlk olarak 1860 yılında atlı tramvay olarak başladı ve 1912'den itibaren kademeli olarak elektrikli tramvay sistemine dönüştürüldü. Zaman içinde aşamalı olarak tramvay sistemine birçok ek güzergâh eklenmiştir. Şebeke, 56 hatta 270 tramvay ile 108 milyon yolcunun taşınmasıyla 1956'da en yaygın boyutuna ulaştı. Ancak 1960'lı yıllarda dünyanın birçok şehrinde yaşanan gelişmelere paralel olarak tramvay servisi 1956'da İstanbul'da da kapatılmaya başlandı ve 1966'da tamamen ortadan kalktı. 1960'ların ortalarında eski tramvay ağını kapattıktan sonra, İstanbullular eski sistemin ortadan kaldırılmasıyla, şehir trafiğinin öncekinden daha hızlı hareket edeceğini düşündü, ancak birkaç yıl sonra bu düşüncenin yanlış olduğu ortaya çıktı. Otobüs, taksi, özel araba gibi fosil yakıtlı araçların kullanımındaki kontrolsüz artış İstanbul sokaklarını boğmaya başladı. Türkiye, birçok gelişen ülke gibi kirlilik, trafik sıkışıklığı, yasadışı göç, düşük okuryazarlık ve yüksek nüfus artışı gibi sorunlarla boğuşuyordu. Nüfus yoğunluğu arttıkça, İstanbul giderek kentleşerek motorlu taşıt sayısının artmasına yol açtı. Bu da hava ve ses kirliliğinin artmasına, trafik sıkışıklığına ve dumana neden oldu . Şehir, eski tramvay sisteminin kapanmasından önce olduğundan daha yavaş işler oldu. Bu sorunlar 70'lerin başında belirgin hale geldi; 80'li yılların ortalarında İstanbullular, kontrolsüz motorlu araç girişlerinin ve tramvay sisteminin sonlandırılmasının bir hata olduğunu fark ettiler. Trafikteki artış, trafik sıkışıklığı ve buna bağlı hava kirliliği, İstanbul'un 80'li yılların ortalarında en kirli Avrasya şehirlerinden biri olmasına neden oldu. Bu hatayı fark eden İstanbul, tramvayların dönüşünü planladı. Eski tramvay kapanmasının büyük hatasını anlayan hükûmet, bir an önce kirliliği azaltmaya ve turistler için İstanbul'un güzel imajını toparlamaya girişti. İstanbul'un ulaşım otoritesi, ayrı, modern, yüksek hızlı bir tramvay açma kararı aldı. T1 hattı adı verilen modern tramvay 1992 yılında İstanbul'da tanıtıldı ve kısa sürede popüler oldu. T1 tramvayları o zamandan bu yana kademeli olarak genişletildi, son uzantı 2011'de gerçekleşti. Şehitlik ile Mescid-i Selam arasında T4 hattı olarak adlandırılan ikinci modern tramvay 2007 yılında hizmete açıldı. Hat, 2009 yılında Topkapı'ya kadar uzatıldı. Cibali ile Alibeyköy Cep Otogarı arasında T5 hattı olarak adlandırılan üçüncü modern tramvay 2021 yılında hizmete açıldı. Haliç'e paralel olarak yapılan güzergâh, halkın ilgisini çekti. Ayrıca görüntü kirliliğini önlemek amacıyla hatta katener direkleri kullanılmamaktadır. 30 Ağustos 2023'te hattın Cibali'den Eminönü'ne kadar olan kesimi hizmete girmiştir. Zaman çizelgesi 1961 - Son tramvay 12 Ocak'ta Avrupa yakasında çalıştı. 27 Mayıs'ta Topkapı-Eminönü hattının yerini troleybüsler aldı. Asya yakası ağına altı tramvay aktarıldı. 1966 - Son tramvay 3 Ekim'de Kadıköy'den Üsküdar'a Asya yakasında işletildi. Kalan tramvaylar ise ulaşım müzesine transfer edildi. 1984 - Troleybüs servisi 16 Temmuz'da sona erdi. Böylece İstanbul'daki tüm elektrikli şehir içi ulaşım, Tünel dışında tamamen ortadan kalktı. 1990 - İstiklal Caddesi trafiğe kapatıldı. T2 (Taksim - Tünel) Nostaljik Tramvay Hattı, İstanbul'un Avrupa yakasına tramvayın dönüşünü simgeledi . Araçlar 1966 öncesi tramvaylarla aynıydı. 1992 - Tamamen ayrı bir tramvay sistemi açılarak tramvaylar modern bir sistem olarak İstanbul'a döndü. En son 1956'da tramvayların çalıştığı aynı hatta başladı. İlk seferler T1 hattı olarak Beyazıt-Yusufpaşa arasında başladı. İlk zamanlarda bu hat yüksek tabanlı hafif raylı araçlar ile hizmet veriyordu. 2003 - Tramvaylar, Kadıköy'de Anadolu yakasına döndü (eski 20 no'lu hat olarak). Demiryolu araçları Almanya, Thüringen, Gotha'dan ithal edildi. Bu hat günümüzde T3 tramvay hattı (veya Kadıköy-Moda Nostalji Tramvayı) olarak biliniyor. 2004 - T1 hattının demiryolu araçlarının yerini alçak tabanlı Bombardier Flexity Swift tramvayları aldı. 2006 - Tramvay sistemi daha da batıya doğru uzandı, hattın adı adı T2 oldu. Her iki hattın da ölçüleri aynı olmasına rağmen, T2 yüksek zeminli hafif raylı araçlar (LRV'ler) vagonları kullandı. 2007 - Yüksek tabanlı hafif raylı araçları (LRV'ler) kullanan T4 adlı yeni bir tramvay hattı açıldı. 2009 - T1 ve T2 birbirine bağlanırken tüm yüksek tabanlı ABB, Duewag ve Rotem tramvayları Alstom Citadis alçak tabanlı tramvaylarla değiştirme planları uygulandı. T4 hattı Topkapı'ya kadar uzandı. 2011 - İlk Alstom Citadis alçak tabanlı tramvaylar hizmete girdi. T1 ve T2 hatlarının yeni bir tek hat olan T1 aldı. 2016 - Haliç boyunca yapılacak yeni Eminönü-Alibeyköy hattının ihaleleri 29 Haziran'da alındı. 2021 - T5 Hattının Cibali - Alibeyköy Cep Otogarı arasındaki ilk etabı 1 Ocak 2021'de devreye alındı. 2023 - T5 Hattının Eminönü - Cibali arasındaki ikinci etabı 30 Ağustos 2023'te devreye alındı. Tramvay hatları T1 hattı Kabataş - Bağcılar arasında, T4 hattı Topkapı - Mescid-i Selam arasında, T5 hattı ise Eminönü - Alibeyköy Cep Otogarı arasında faaliyet göstermektedir. Tramvay güzergâhları çoğunlukla ayrılmış yollarda çalışır. Ağın bir kısmı yükseltilmiştir ve küçük kısımları, ayrılmamış yollarda caddelerde ilerler (örn. Ayasoyfa önünde). Sistem çoğunlukla şehrin eski bölgelerine hizmet ediyor. T6 hattı eski Sirkeci-Halkalı banliyö treninin Marmaray'ın açılışından sonra atıl kalmış olan Sirkeci-Kazlıçeşme arasındaki bölümüne inşa edilmiştir. Hatta peyzaj çalışmaları ve test sürüşleri devam etmektedir. T1 Hattı Özellikler Toplam uzunluk - 19,3km İstasyon sayısı - 31 Açılış - 13 Haziran 1992 Çalışma saatleri - 06.00 - 00100 Sıklık - 2 dakika (yoğun saatlerde) ila 5 dakika Günlük yolcu - 600.000 Güzergâh orta|küçükresim|770x770px| Transfer noktaları ile T1 istasyon listesi. T4 Hattı Özellikler Toplam uzunluk - 15,3km İstasyon sayısı - 22 Açılış - 12 Eylül 2007 Çalışma saatleri - 06.00 - 00.00 Sıklık - 3 dakika (yoğun saatler) ila 5 dakika Günlük yolcu - 95.000 Güzergâh orta|küçükresim|770x770px|T4 istasyon listesi. T4 tramvay hattı Mescid-i Selam ile Topkapı arasında ağırlıklı olarak kuzey-güney güzergâhını takip ediyor. T4 hattının 22 istasyonundan yedisi yeraltında - bunlar Edirnekapı, Topçular, Rami, Uluyol - Bereç, Ali Fuat Başgil, Taşköprü ve Karadeniz istasyonları. Diğer tüm istasyonlar aynı hizada istasyonlardır. T4 hattı, T1 hattından bile daha fazlası, bir "hafif raylı" hattıdır, çünkü eş düzeydeki istasyonları, yolun orta refüjünde düz çalıştırmaya izin veren güçlendirilmiş platformlardan oluşur. Bu istasyonlara yaya köprüleri, alt geçitler veya sinyal ışığı kontrollü geçitlerle erişilebilir. T4, cadde koşusu bölümlerini içermez, ancak kendi ayrı geçiş hakkı ile çalışır. Bununla birlikte, T4 hattı, trafik sinyalleri tarafından kontrol edilen hemzemin yol ve kavşak geçişlerini içerir . Yine de işletmecisi İstanbul Ulaşım A.Ş. tarafından "tramvay" olarak sınıflandırılmıştır. T5 Hattı Özellikler Toplam uzunluk - 10,1km İstasyon sayısı - 14 1. Etap Açılış - 1 Ocak 2021 2. Etap Açılış - 30 Ağustos 2023 Çalışma saatleri - 06.00 - 00.00 Sıklık - 10 dakika (yoğun saatler) ila 20 dakika Günlük yolcu - 114.000 Güzergâh orta|küçükresim|700x700px|T5 istasyon listesi. T5 tramvay hattı Eminönü - Alibeyköy arasında Haliç'e paralel olarak kuzey-güney güzergâhına sahiptir. Türkiye'de ilk defa uygulanan katenersiz sürekli cer gücü iletim sistemi ile yerden aldığı enerji sayesinde işletilmektedir. Bu sayede görüntü kirliğinin önüne geçilmiş olunmaktadır. Araç stoğu 1992'de açıldıktan sonra, 2004'e kadar, T1 tramvay hattı başlangıçta yüksek tabanlı ABB hafif raylı araçlar (LRV'ler) kullanılarak işletiliyordu. 2004'ten başlayarak, T1 hattındaki orijinal LRV'lerin yerini önce Bombardier'den ve daha sonra Alstom'dan alçak tabanlı tramvaylar aldı. Daha sonrasında ise yüksek tabanlı ABB LRV araçları T4 hattında çalıştı. T4 hattına araç alımı yapıldıktan sonra araçlar M1 hattına verildi. Halen de ABB LRV'leri M1 hattında kullanılmaktadır. sol|küçükresim|294x294px|Bombardier Flexity tramvayları 2001 yazında T1 tramvay hattı için 55 Bombardier Flexity Swift alçak tabanlı tramvay aracı sipariş edildi. T1 duraklarındaki platformların alçak tabanlı tramvayların kullanımına izin verecek şekilde baştan yapılmasının ardından 2004 yılında hizmete girmişlerdir. Tüm bu tramvaylar alçak tabanlı ve klimalıdır ve ayrılmış yollarda yüksek hızlarda çalışabilir. Her tramvay aracı iki vagonlu bir tren setinden oluşur. Yoğun saatlerde, bu tür iki vagonlu tramvaylar, dört vagon uzunluğunda bir tramvay seti yapmak için birbirine bağlanabilir. küçükresim|300x300px|Alstom Citadis tramvay Alstom Citadis X-04 2007 yılında 37 yeni Alstom Citadis X-04 tramvay siparişi verildi. İlk Alstom Citadis tramvayı 2011 yılında T1 hattında hizmete girdi. [[Dosya:Istanbul T4 - Düwag KTA Tram.jpg|sol|küçükresim|300x300px|Duewag KTA tramvayı]] küçükresim|300x300px|Bir fuarda "İstanbul" adındaki yerli tramvay Duewag KTA (Köln Tramvay Aracı) Bunlar, Köln Stadtbahn'da kullanılan ve 2007'de satın alınan eski B80S ve B100S setleridir. Her iki hatta (aynı zamanda eski T2 hattında) kullanıldılar ve Alstom Citadis tramvaylarının gelişiyle birlikte sadece T4 hattında hizmet vermeye başladılar. Hyundai Rotem LRV34 2008'den itibaren 63 birim. Durmazlar Panorama T5 hattında kullanılması için ilk etapta 10 birim sipariş edildi. Bu araçlar diğer tramvaylardan farklı olarak enerjisini 3. raydan almaktadır. Sadece bulunduğu bölgeden enerji aldıkları için, araç olmayan bölgede güvenli bir şekilde yaya ve araç geçişleri sağlanmaktadır. sol|küçükresim|300x300px|Durmazlar Panorama Tramvayı Depolar ve terminaller T1 hattında Kabataş ile Bağcılar istasyonları ana terminaller, Cevizlibağ A.Ö.Y. ile Eminönü durakları ara terminallerdir. Bu şekilde iki farklı işletme yapılabilmektedir. Ayrıca T4 hattında Topkapı ve Mescid-i Selam, T5 hattında ise Cibali ve Alibeyköy Cep Otogarı ana terminallerdir. Bu iki hattın ara terminali yoktur. T1 hattının depoları Zeytinburnu ve Pazartekke mevkiinde, T4 hattının deposu Habipler mevkiinde, T5 hattının deposu ise Alibeyköy mevkiindedir. Ayrıca T1 ve T4 hattı araçları, M1 hattı araçları ile aynı sinyal ve elektrik gücüne sahip olduğu için belirli noktalardaki makaslar ile M1 hattının Esenler deposuna gidebilmektedir. Gelecek planları İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin 2029 vizyonu planlarında T5 hattının Feshane - Bayrampaşa arasındaki uzatma hattı ve Üsküdar - Harem arasında yeni bir nostaljik tramvay hattı projesi vardır. 2029 sonrası vizyon planlarında ise, T4 hattının uzatması olarak Habipler - Pirinççi hattı, Esenler - Davutpaşa ve Kadıköy - Bostancı - Maltepe arasında projeler vardır. Ayrıca bakınız İstanbul metrosu İstanbul füniküleri İstanbul nostaljik tramvayı - İstanbul'un nostaljik tramvayları (T2 ve T3) İstanbul tramvay hatları - geçmişten günümüze İstanbul'daki tramvay hatları İstanbul teleferiği Marmaray - TCDD Taşımacılık tarafından Halkalı - Gebze arasında işletilen banliyö trenleridir. İstanbul'da toplu taşıma Kaynakça