James Mason

[bullvar_katip]

James Neville Mason (d. 15 Mayıs 1909 – ö. 27 Temmuz 1984), İngiliz sinema oyuncusu. 1930'lu ve 1980'li yıllar arasında sinemada aktif olarak çalışan Mason, hem İngiltere hem de ABD sinemasının yıldız oyuncusuydu. Üç kez Oscar'a aday gösterilen Mason Bir Yıldız Doğuyor (A Star Is Born) (1954) filmiyle de Altın Küre ödülünü almıştı. James Mason'ın sinemaya yönetmen, senaryo yazarı ve yapımcı olarak da katkıları oldu. Karakter ve drama ağırlıklı rollerde bulunmuştur. Kulağa çok hoş gelen akıcı bir ses tonuna sahip bu zarif tavırlı aktörün kendisine önerilen bütün rolleri kabul etmek gibi bir özelliği de vardı. Bu çalışkan sanatçı yarım asır süresince 150 kadar filmde kötü adamlardan, romantik aşıklara, askerlerden asillere kadar çok çeşitli karakterleri canlandırdı. Ödül de kazandığı A Star Is Born (1954) veya The Reckless Moment (1949) gibi muhteşem filmlerden Bloodline (1979) gibi çok vasat olanlarına kadar çok farklı türlerden filmlerde rol aldı. 1947'de ABD'ye yerleşmişti, 1962 yılında ise temelli olarak İsviçre'ye yerleşti ve ölümüne kadar orada kaldı. Oscar ödül törenlerine katılmaktan hoşlanmıyordu, The Verdict'le (1982) son kez Oscar'a aday gösterildiğinde bu törene katılmıştı. Yaşam öyküsü İlk yıllar ve tiyatro James Mason, 15 Mayıs 1909 tarihinde İngiltere'de Yorkshire'e bağlı sanayi yerleşkesi Huddersfield'de varlıklı bir yün tüccarının oğlu olarak dünyaya geldi, doğduğunda verilen adı James Neville Mason'dı. Okulda başarılı bir öğrenci olan Mason Marlborough kolejini bitirdikten sonra 1931'de Cambridge üniversitesinden mimarlık diplomasını aldı. Okul piyeslerindeki birkaç rol dışında oyunculukla pek ilgilenmemişti. Büyük buhran yıllarında mimarlıktan ziyade oyunculukla hayatını kazanmanın daha kolay olacağını düşündü. Vakit buldukça repertuvar tiyatrolarına gidiyordu ve "The Rascal" adlı oyunda ilk kez profesyonel olarak rol aldı, 1933'te "Gallows Glorious" adlı oyunla da Londra West End Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Bir yıl kadar sonra Londra'nın ünlü Old Vic tiyatrosunda Tyrone Guthrie ve Alexander Korda gözetiminde çalışmaya başladı. Mason, Old Vic'te çalışırken 1935 yılında ilk sinema filmi olan Late Extra'da rol aldı. 1930'lar ve İngiltere dönemi 1930'lar boyunca aralarında The High Command'in (1937) de olduğu birçok düşük bütçeli sıradan yapımda rol aldıktan sonra nihayet I Met a Murderer (1939) adlı filmle ilk kişisel çıkışını yaptı. Bu filmin sadece başrolünü oynamakla kalmadı, senaryosuna ve yapımına da katkıda bulunduğu gibi bir de başrolünü paylaştığı Pamela Kellino (Mason) ile evlendi. 1940'lar ve ABD dönemi Birkaç yıl sonra The Man in Grey (1943) adlı melodramda sadist Lord Rohan rolü ile İngiltere'nin en ünlü sinema yıldızı oldu, yine Gainsborough stüdyoları için yaptığı tarihi dramlar Fanny by Gaslight (1944) ve The Wicked Lady (1945) filmleriyle de ününü perçinledi. Nihayet The Seventh Veil'de (1945) canlandırdığı katı ve acımasız piyano hocası rolü ile uluslararası alanda da tanınmış bir star oldu. Aynı konumda olan birçok İngiliz oyuncunun yaptığı gibi hemen Hollywood'a gitmek yerine İngiltere'de kalmayı tercih etti ve en beğendiğim filmlerimden birisi dediği, Carol Reed'in Odd Man Out'unda (1947) insan avından kaçan bir IRA liderini canlandırdı. Nihayet 1947 yılında ünlü bir yıldız olarak gittiği Hollywood'da uzun vadeli stüdyo kontratlarını geri çevirdi ve Hollywood'un en çok iş yapan bağımsız aktörlerinden biri oldu. 1949'da ABD'deki ilk filmi olan Max Ophüls'ün Caught'unda Barbara Bel Geddes'la başrollleri paylaştı, aynı yıl Vincente Minnelli'nin Madame Bovary'sinde Gustave Flaubert'i canlandırdı, yıl bitmeden yine bir Ophüls filmi olan The Reckless Moment'ta rol aldı. Mason savaş karşıtı tutumunu açıkça ortaya koymuş biriydi ve II. Dünya Savaşı sırasında askerlik yapmayı reddetti. 1950'ler [[Dosya:James Mason in Julius Caesar trailer.jpg|küçükresim|sağ|200px|James Mason 1953 yapımı Julius Caesar'da Brutus rolündeydi.]] Mason 1940'lı yıllardaki şöhretini 1950'ler boyunca pekiştirdi. The Desert Fox (1951) ve The Desert Rats (1953) filmlerinde Mareşal Rommel'i canlandırdı, en göz alıcı Technicolor filmlerden biri olan Pandora and the Flying Dutchman'da (1951) Ava Gardner'la oynadı, The Prisoner of Zenda'da (1952) yine kötü adam oldu. 1952'de Hollywood'da çevirdiği en iyi filmlerinden biri olan Joseph L. Mankiewicz'in casusluk gerilim filmi 5 Fingers'da ve 1953'te yine Mankiewicz'in Shakespeare uyarlaması Julius Caesar'da Brutus rolünde oynadı. 1952'de Buster Keaton'ın eski evini satın aldı ve evin restorasyonu sırasında evde kayıp olduğu zannedilen Keaton'a ait birkaç makara film buldu, filmlerin tarihi önemini çabucak kavrayan Mason bunların sorumluluğu üstlenerek koruma altına aldı. Hollywood'a kısa bir mola verip İngiltere'ye döndü ve 1952'de karısıyla başrolü paylaştıkları The Lady Possessed'de oynadı, aynı zamanda senaryosunu yazıp yapımcılığını da üstlendi. Ertesi yıl Carol Reed'in The Man Between'inde (1953) rol aldı. The Child'la (1954) bu kez kameranın arkasına geçti, bu kısa film daha sonra yine yönetmenliğini yapacağı belgesel Rome in Madrid (1964) hariç tutulursa yönettiği ilk ve son sinema filmi olacaktır. Tekrar Hollywood'a dönen Mason, başrolünü Judy Garland'la paylaştığı George Cukor'un şatafatlı yeniden yapım filmi A Star Is Born'la (1954) Oscar'a aday gösterildi. Aynı yıl Jules Verne uyarlaması 20,000 Leagues Under the Sea'de (1954) megaloman Kaptan Nemo'yu canlandırdı. 1956'da Nicholas Ray'ın sert aile dramı Bigger Than Life'ta ilaç bağımlısı munis aile babasını canlandırdı, bu Hollywood'un reçeteli ilaç bağımlılığına eğildiği ilk filmlerden biriydi. Filmin yapımcılığını da üstlenen Mason, filmin gişe başarısızlığı üzerine yapımcılıktan soğudu ve sadece oyunculuğa yoğunlaşmaya karar verdi. 50'lerin sonunda Island in the Sun'da (1957) bir plantasyon sahibini, Cry Terror!'da (1958) bir psikopatın gönülsüz işbirlikçisini, Journey to the Center of the Earth'te (1959) bir maceraperesti ve nihayet yine 1959'da Alfred Hitchcock'un şaheseri North by Northwest'te Cary Grant'ın peşindeki kötü adam Van Dam 'ı oynadı. [[Dosya:North by Northwest movie trailer screenshot (36).jpg|küçükresim|sağ|200px|James Mason 1959 tarihli Alfred Hitchcock filmi North by Northwest'da Phillip Vandamm rolündeydi.]] 1960'lar 1960'ta yine Hollywood'dan uzaklaşan Mason bir ingiliz draması olan The Trials of Oscar Wilde'da yardımcı bir rol üstlendi. İngiliz vatandaşlığını muhafaza etmek kaydıyla iki yıl sonra ailesiyle birlikte temelli olarak İsviçre'ye yerleşti. 1962'de Vladimir Nabokov'un aynı adlı ünlü romanından uyarlanan Stanley Kubrick filmi Lolita'da acı çeken pedofil profesör Humbert Humbert gibi zor bir rolü üstlenmekle büyük bir risk aldı (rol devrin birçok ünlü aktörü tarafından geri çevrilmişti). Bu cesareti ve filmdeki performansı Kubrick'i çok etkilemişti, bu nedenlere film setlerine konuk kabul etmemesiyle ünlü Stanley Kubrick onu yıllar sonra The Shining'in (1980) setinde ağırladı, bu ziyaret Vivian Kubrick'in çektiği "Making 'The Shining' " (1980)(The Shining'in Yapım Öyküsü) adlı TV belgeselinde de görülmektedir. 1964'te sansasyonel bir boşanmanın ardından nefes almadan çalışmayı sürdürdü, bu dönemde hem İngiliz hem de Amerikan filmlerinde yardımcı rollerde oynadı. Genghis Khan (1965) ve The Yin and Yang of Dr. Go (1971) gibi sıradan filmlerdeki birbirine benzeyen rollerden sonra tekrar ağırlığını koydu ve The Pumpkin Eater'da (1964) ayrıksı bir rol olan zampara ve şehvet düşkünü bir adamı oynadı. Anthony Mann'ın tarihi epik filmi Roma İmparatorluğu'nun Çöküşü (1964) ve Lord Jim (1965)'te yardımcı rollerde göz doldurdu. Romantik komedi Georgy Girl (1966) ile ikinci kez Oscar'a aday gösterildi. I. Dünya Savaşı epiği The Blue Max'ta (1966) Alman havacı General Kont von Klugermann 'ı canlandırdı. 1967'de Sidney Lumet'in yönettiği John Le Carré uyarlaması The Deadly Affair'de bir İngiliz ajanını canlandırdı. Ertesi yıl Lumet bir Çehov uyarlaması olan The Sea Gull'da (Martı, 1968) tekrar Mason'a rol verdi. 1969'da Michael Powell'ın Age of Consent'inde oynarken filmin setinde ikinci eşi Clarissa Kaye ile tanıştı ve 2 yıl sonra evlendiler. 1970'ler küçükresim|1971 1970'lerde de üretkenliğini devam ettirdi. Cinayet gerilim filmi The Last of Sheila (1973), TV filmi "Great Expectations" (1974) ve Mandingo'dan sonra (1975) Voyage of the Damned'de (1976) Küba Başkanını, Sam Peckinpah'ın ilk ve tek savaş filmi Cross of Iron'da (1976) bir Alman Albayı canlandırdı. TV filmi Jesus of Nazareth'teki (1977) rolü benzersiz ağırbaşlı havasına tam oturdu, ertesi yıl Warren Beatty'nin çok sevilen romantik fantezisi Heaven Can Wait'teki (1978) tanrımsı Mr. Jordan rolüyle mizaha da yatkın bir oyuncu olduğunu kanıtladı. 70'ine merdiven dayadığı halde genelde hiçbir rolü geri çevirmiyordu. Nazilerin 1970'lerde Hitler'i klonladıkları The Boys From Brazil'de (1978) Laurence Olivier ve Gregory Peck'le başrolleri paylaştı. Sherlock Holmes uyarlaması Murder by Decree'de (1979) Christopher Plummer'ın karşısında Dr. Watson oldu, aynı yıl yine bir TV filmi olan Salem's Lot'da uğursuz bir antikacıyı oynadı. Aynı yıl uluslararası geniş bir kadroyla çekilen ama pek beğenilmeyen vasat film Bloodline'da (1979) Sir Alec Nichols rolünde yine de filmin en dikkate değer oyuncularından biriydi. 1980'ler James Mason 1981 yılında bütün bu yoğun işlerinin arasında Before I Forget (Unutmadan) adlı bir otobiyografik kitap yazmaya da vakit bulabildi. Ertesi yıl Sidney Lumet'in yönettiği mahkeme dramı The Verdict'te (1982) Paul Newman'la karşılıklı oynadılar, bu filmle de üçüncü ve son kez Oscar'a aday gösterildi. Yaşı ilerlediği için Akademi'ye karşı biraz daha yumuşamıştı ve ilk kez olarak bu ödül törenine katıldı. The Shooting Party (1984) sinema için yaptığı son film olmuştur, aynı yıl iki de TV filminde gözüktü. 27 Temmuz 1984 tarihinde İsviçre'nin Lozan kentindeki evinde kalp krizi geçirerek hayata veda etti. 75 yaşındaydı. Cenazesinin yakılmasını vasiyet etmişti. Ancak külleri 16 yıllık bir gecikmeyle İsviçre'nin Vaud kantonunda bulunan Corsier-sur-Vevey kasabasındaki mezarlığa, eski dostu Charlie Chaplin'in mezarının biraz ötesine gömüldü. Filmografisi Oyuncu olarak Yönetmen olarak Rome in Madrid (1964) The Child (1954) Yazar olarak "Jane Wyman Presents The Fireside Theatre" TV (1 bölüm, 1958) Bigger Than Life (Tehlikeli Arzular, 1956) (yazılarda belirtilmemiş) Charade (1953) (yazar) Lady Possessed (1952) (senaryo) I Met a Murderer (1939) (yazar) Yapımcı olarak Age of Consent (1969) Hero's Island (1962) Bigger Than Life (Tehlikeli Arzular, 1956) (1956) Charade (1953) Lady Possessed (1952) The Upturned Glass (1947) Bibliyografisi Kendi yazdığı Before I Forget (Unutmadan) - James Mason'un yazdığı tek kitap anılarını topladığı otobiyografik eseri Before I Forget 'tir. İlk baskısı 7 Eylül 1981'de yapılan kitap Hamish Hamilton kitabevi tarafından Londra'da yayımlanmıştı. Kitabın desenlerini de de bizzat Mason çizmiştir. ISBN 0-241-10677-X, ISBN 978-0-241-10677-8 Hakkında yazılanlar The Films of James Mason - Yazan: Clive Hirschhorn, James Mason, Corin Moore. 1977. ISBN 0-8065-0584-2, 9780806505848 James Mason: A Personal Biography - Yazan: Diana de Rosso. 1989. SBN 185291033X, 9781852910334 James Mason: Odd Man Out - Yazan: Sheridan Morley. 1989. ISBN 0-297-79323-3, 9780297793236 James Mason: A Bio-bibliography - Yazan: Kevin Sweeney 1999. ISBN 0-313-28496-2, 9780313284960 Kaynakça Dış bağlantılar IMDb'de James Mason allmovie.com'da James Mason Kategori:İngiliz erkek sinema oyuncuları Kategori:1909 doğumlular Kategori:1984 yılında ölenler Kategori:En İyi Erkek Müzikal veya Komedi Filmi Oyuncusu Altın Küre Ödülü sahipleri Kategori:Altın Küre Ödülü sahipleri Kategori:National Board of Review Ödülü sahipleri Kategori:En İyi Erkek Oyuncu National Board of Review Ödülü sahipleri Kategori:Amerika Birleşik Devletleri'ndeki İngiliz gurbetçiler Kategori:İsviçre'deki İngiliz gurbetçiler Kategori:İngiliz erkek tiyatro oyuncuları