JavaScript

bullvar_katip · 21 Mayıs 2024

JavaScript (genellikle JS olarak kısaltılır), HTML ve CSS ile birlikte World Wide Web'in temel teknolojilerinden biri olan programlama dilidir. Web sitelerinin %97'sinden fazlası, web sayfası hareketleri için istemci tarafında JavaScript kullanırlar ve kullanılan kodlar genellikle üçüncü taraf kitaplıkları içerir. Tüm büyük web tarayıcılarında, kaynak kodunu kullanıcıların cihazlarında yürütebilmek için özel bir JavaScript motoru bulunur. JavaScript, ECMAScript standardına uyan, genellikle eş zamanlı olarak derlenmiş, üst düzey bir dildir. Dinamik yazma, prototip tabanlı obje yönelimi ve birinci sınıf işlevlere sahiptir. Olay odaklı, işlevsel ve zorunlu programlama stillerini destekleyen çoklu paradigmadır. Metin, tarihler, düzenli ifadeler, standart veri yapıları ve Belge Obje Modeli (DOM) ile çalışmak için uygulama programlama arayüzlerine (API'ler) sahiptir. ECMAScript standardı, ağ oluşturma, depolama veya grafik olanakları gibi herhangi bir giriş/çıkış (I/O) içermez. Pratikte, web tarayıcısı veya diğer çalıştırma ortamları, I/O için JavaScript API'leri sağlarlar. JavaScript motorları başlangıçta yalnızca web tarayıcılarında kullanılıyordu, ancak günümüzde bazı sunucuların ve çeşitli uygulamaların da temel bileşenleridir. Bu kullanım için en yaygın çalışma zamanı sistemi Node.js'dir. Java ve JavaScript'in ad, sözdizimi ve ilgili standart kitaplıklar açısından benzerlikleri olsa da, iki dil birbirinden farklıdır ve tasarım açısından da büyük farklılıklar gösterir. Tarihçe Netscape'te Oluşturma Grafik kullanıcı arayüzüne sahip ilk web tarayıcısı Mosaic, 1993 yılında piyasaya sürüldü. Teknik bilgisi olmayan kişilerin erişebildiği, yeni ortaya çıkan World Wide Web'in hızlı büyümesinde önemli bir rol oynamıştır. Mosaic'in önde gelen geliştiricileri daha sonra 1994'te daha parlak bir geleceği olduğu düşünülen Netscape Navigator tarayıcısını piyasaya süren Netscape şirketini kurdular. Netscape Navigator hızla en çok kullanılan tarayıcı haline geldi. Web'in yeni şekillenmeye başladığı bu yıllarda, web sayfaları yalnızca statik olabilirdi ve sayfa tarayıcıya yüklendikten sonra dinamik davranış yeteneğinden de yoksundu. Gelişen web geliştirme sahnesinde, programlamacıların bu sınırlamanın kaldırılmasına yönelik istekleri vardı, bu nedenle 1995'te Netscape, Navigator'a bir komut dosyası dili eklemeye karar verdi. Bunu başarmak için iki yol izlediler: Java programlama dilini yerleştirmek için Sun Microsystems ile iş birliği yaparken, aynı zamanda Scheme dilini yerleştirmek için de Brendan Eich'i işe aldılar. Netscape yönetimi kısa süre sonra Eich için en iyi seçeneğin Java'ya benzer ve daha az Scheme veya diğer mevcut komut dosyası dillerine benzeyen yeni bir dil tasarlamak olduğuna karar verdi. Eylül 1995'te Navigator beta'nın bir parçası olarak ilk sunulduğunda, eklenen yeni dil ve yorumlayıcı uygulaması LiveScript olarak adlandırılsa da, Aralık ayında resmi sürüm için adı JavaScript olarak değiştirildi. JavaScript adının seçimi, doğrudan Java ile ilgili olduğu imâ edilerek kafa karışıklığına neden oldu. O zamanlar dot-com balonu patlamıştı ve Java henüz yeni bir programlama dili idi, bu nedenle Eich, JavaScript adını Netscape'in bir pazarlama taktiği olarak gördü. Microsoft tarafından benimsenmesi Microsoft, 1995 yılında Internet Explorer'ı piyasaya sürerek Netscape ile bir tarayıcı savaşına yol açtı. JavaScript cephesinde, Microsoft, JScript adlı kendi yorumlayıcısını oluşturmak için Navigator yorumlayıcısında tersine mühendislik yaptı. JScript ilk olarak 1996'da, CSS için ilk ve HTML uzantıları ile birlikte piyasaya sürüldü. Bu uygulamaların her biri, Navigator'daki benzerlerinden belirgin şekilde farklıydı. Bu farklılıklar, geliştiricilerin web sitelerinin her iki tarayıcıda da sağlıklı şekilde çalışmasını zorlaştırdı ve birkaç yıl boyunca "En iyi Netscape'te görüntülenir" ve "En iyi Internet Explorer'da görüntülenir" şeklinde logoların yaygın olarak kullanılmasına yol açtı. JScript'in yükselişi Kasım 1996'da Netscape, JavaScript'i Ecma International'a tüm tarayıcı satıcılarının uyabileceği standart bir belirtimin başlangıç noktası olarak sundu. Bu, Haziran 1997'de ilk ECMAScript dil spesifikasyonunun resmî olarak yayınlanmasına yol açtı. Standartlar süreci, ECMAScript 2'nin Haziran 1998'de ve ECMAScript 3'ün Aralık 1999'da piyasaya sürülmesiyle birkaç yıl boyunca devam etti. ECMAScript 4 üzerindeki çalışmalar ise 2000 yılında başladı. Bu arada Microsoft, tarayıcı pazarında giderek daha baskın bir konuma geldi. 2000'lerin başında, Internet Explorer'ın pazar payı %95'e ulaştı. Bu durum, JScript'in Web'de istemci tarafı komut dosyası oluşturmak için gerçek bir standart haline geldiği anlamını taşıyordu. Microsoft başlangıçta standartlar sürecine katıldı ve bazı önerileri kendi JScript dilinde uyguladı, ancak sonunda Ecma çalışması üzerinde iş birliğini durdurdu. Böylece ECMAScript 4 yenilmiş oldu. Büyüme ve standardizasyon 2000'lerin başında Internet Explorer'ın hakimiyeti döneminde, istemci tarafı komut dosyası oluşturma yöntemi oldukça durgundu. Bu, Netscape'in halefi Mozilla'nın Firefox tarayıcısını piyasaya sürdüğü 2004 yılında değişmeye başladı. Firefox birçok kişi tarafından iyi bir şekilde karşılandı ve Internet Explorer'dan önemli bir pazar payını kendisine aldı. 2005 yılında Mozilla, ECMA International'a katıldı ve ECMAScript for XML (E4X) standardı üzerinde çalışmaya başladı. Bu, Mozilla'nın bir ECMAScript 4 taslağına dayanan ActionScript 3 dilinde E4X'i uygulayan Macromedia (daha sonra Adobe Systems tarafından satın alındı) ile ortak olarak çalışmasına yol açtı. Hedef, ActionScript 3'ü yeni ECMAScript 4 olarak standart hale getirmekti. Bu amaçla Adobe Systems, Tamarin uygulamasını açık kaynaklı bir proje olarak yayınladı. Ancak, Tamarin ve ActionScript 3, yerleşik istemci tarafı komut dosyası oluşturmaktan çok farklıydı ve Microsoft'un iş birliği olmadan, ECMAScript 4 hiçbir zaman istenen sonuçları vermedi. Bu arada, ECMA çalışmasına bağlı olmayan açık kaynak topluluklarında çok önemli gelişmeler yaşanıyordu. 2005'te Jesse James Garrett, Ajax terimini türettiği ve verilerin arka planda yüklenebileceği web uygulamaları oluşturmak için JavaScript'in omurgası olduğu bir dizi teknolojiyi tanımladığı ve tam sayfa gereksinimini ortadan kaldırdığı bir WhiteBook yayınladı. Bu, açık kaynak kitaplıkların ve onların etrafında oluşan toplulukların öncülük ettiği bir JavaScript rönesans dönemini ateşledi. jQuery, Prototype, Dojo Toolkit ve MooTools dâhil olmak üzere birçok yeni kitaplık oluşturuldu. Google, Chrome tarayıcısını 2008'de rakiplerinden daha hızlı olan V8 JavaScript motoruyla piyasaya sürdü. En önemli yenilik tam zamanında derlemeydi (JIT), bu nedenle diğer tarayıcı satıcılarının motorlarını JIT için elden geçirmeleri gerekiyordu. Temmuz 2008'de, bu farklı taraflar Oslo'da bir konferans için bir araya geldi. Bu birleşme, konuyla ilgili tüm çalışmaları birleştirmek ve dili ileriye taşımak için 2009 başlarında nihai anlaşmaya yol açtı. Sonucu ise Aralık 2009'da yayınlanan ECMAScript 5 standardıydı. Olgunluğa ulaşması Dil üzerinde iddialı çalışmalar birkaç yıl boyunca devam etti ve 2015 yılında ECMAScript 6'nın yayınlanmasıyla resmîleştirilen kapsamlı bir ekleme ve iyileştirme derlemesiyle sonuçlandı. Node.js'nin 2009 yılında Ryan Dahl tarafından oluşturulması, JavaScript'in web tarayıcıları dışında kullanımında önemli bir artışa yol açtı. Node, V8 motorunu, bir olay döngüsünü ve I/O API'lerini birleştirerek bağımsız bir JavaScript çalışma zamanı sistemi sağlamaktaydı. 2018 itibarıyla, Node milyonlarca geliştirici tarafından kullanılıyordu ve npm dünyadaki herhangi bir paket yöneticisinden çok daha fazla modüle sahipti. ECMAScript taslak belirtimi şu anda GitHub'da herkese açık bir şekilde korunmaktadır ve sürümler düzenli şekilde yıllık anlık görüntüler aracılığıyla üretilmektedir. Dildeki olası revizyonlar, kapsamlı bir teklif süreciyle incelenir. Artık, sürüm numaraları yerine geliştiriciler, gelecek özelliklerin durumunu tek tek kontrol etmektedirler. Mevcut JavaScript ekosisteminde bulunan birçok kitaplık ve çerçevenin, bazıları yerleşik programlama uygulamaları ve web tarayıcılarının dışında JavaScript'in farklı kullanım alanları için oluşturulmuştur. Ayrıca, tek sayfalık uygulamaların ve diğer JavaScript ağırlıklı web sitelerinin artmasıyla birlikte, geliştirme sürecine yardımcı olmak için birkaç aktarıcı da oluşturulmuştur. Ticari Marka "JavaScript" adı, Oracle Corporation'ın Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ticari markasıdır . Web sitesi istemci tarafı kullanımı JavaScript, web sitelerinin % 97'sinin bu amaçla kullandığı, Web'in baskın istemci tarafı komut dosyası dilidir. Komut dosyaları HTML belgelerine gömülür veya bunlar da dâhil edilmiş olur. Böylelikle kodlar DOM ile etkileşime girer. Tüm büyük web tarayıcılarında, kodu kullanıcının cihazında yürüten yerleşik bir JavaScript motoru bulunur. Komut dosyasıyla yazılmış davranış örnekleri Ajax veya WebSocket aracılığıyla sayfayı yeniden yüklemeden yeni web sayfası içeriği yükleme. Örneğin, sosyal medya kullanıcıları mevcut sayfadan ayrılmadan mesaj gönderip alabilir. Nesneleri soldurma, yeniden boyutlandırma ve taşıma gibi web sayfası animasyonları. Tarayıcı oyunları oynama. Akış ortamının oynatılmasını kontrol etme. Açılan (pop-up) reklamlar oluşturma. Veriler bir web sunucusuna gönderilmeden önce bir web formunun giriş değerlerinin doğrulanması . Kullanıcının davranışıyla ilgili verilerin günlüğe kaydedilmesi ve ardından bir sunucuya gönderilmesi. Web sitesi sahibi bu verileri analiz, reklam takibi ve kişiselleştirme için kullanabilir. Bir kullanıcıyı başka bir sayfaya yönlendirme. Kitaplıklar ve çerçeveler Web sitelerinin %80'inden fazlası, istemci tarafı komut dosyası oluşturma için bir üçüncü taraf JavaScript kitaplığı veya web çerçevesi kullanırlar. jQuery, web sitelerinin %75'inden fazlası tarafından kullanılan açık ara en popüler kitaplıktır. Facebook, web sitesi için React kitaplığını oluşturdu ve daha sonra bunu açık kaynak olarak yayınladı; Twitter dâhil diğer pek çok site günümüzde bunu kullanmaktadır. Aynı şekilde Google'ın YouTube ve Gmail'i de dâhil olmak üzere web siteleri için oluşturduğu Angular çerçevesi artık başkaları tarafından kullanılabilen açık kaynaklı bir projedir. Buna karşılık, "Vanilla JS" terimi, herhangi bir kitaplık veya çerçeve kullanmayan, bunun yerine tamamen standart JavaScript işlevselliğine dayanan web siteleri için oluşturulmuştur. Diğer kullanımları JavaScript kullanımı, web tarayıcısı köklerinin ötesine geçmiştir. JavaScript motorları artık hem sunucu tarafı web sitesi dağıtımları hem de tarayıcı dışı uygulamalar için çeşitli diğer yazılım sistemlerine yerleştirilmiştir. Sunucu tarafı JavaScript kullanımını teşvik etmeye yönelik ilk girişimler, Netscape Enterprise Server ve Microsoft'un Internet Information Services idi, ancak bunlar küçük özelliklerdi. Sunucu tarafı kullanımı, 2000'lerin sonlarında Node.js ve diğer yaklaşımların oluşturulmasıyla birlikte büyümeye başladı. Electron, Cordova, React Native ve diğer uygulama çerçeveleri, JavaScript'te uygulanan davranışla birçok uygulama oluşturmak için kullanılmıştır. Tarayıcı olmayan diğer uygulamalar, PDF belgelerini komut dosyası yazmak için Adobe Acrobat desteği ve JavaScript ile yazılmış GNOME Shell uzantılarını içerir. JavaScript, son zamanlarda bazı gömülü sistemlerde, genellikle Node.js'den yararlanılarak görünmeye başladı. Özellikler Aşağıdaki özellikler, aksi açıkça belirtilmediği sürece, uyumlu tüm ECMAScript uygulamaları için ortaktır. Zorunlu ve yapılandırılmış JavaScript, C'nin yapılandırılmış programlama sözdiziminin çoğunu destekler (örneğin, ifadeleri, döngüleri, ifadeleri, döngüleri vb.). Kısmi bir istisna kapsam belirlemedir : başlangıçta JavaScript yalnızca ile işlev kapsamına sahipti; daha sonra ECMAScript 2015'te ve anahtar sözcükleriyle blok kapsamı eklendi. C gibi, JavaScript de expressionslar ve statementslar arasında bir ayrım yapar. C'den bir sözdizimsel farkı da, noktalı virgüllerin (deyimleri sonlandıran) atlanmasına izin veren otomatik noktalı virgül eklemedir. Zayıf yazılmış JavaScript zayıf yazılmıştır, bu kullanılan işleme bağlı olarak belirli türlerin dolaylı olarak yayınlandığı anlamına gelir. İkili operatörü, her iki işlenen de sayı olmadığı sürece her iki işleneni de bir dizeye atar. Bunun nedeni, toplama operatörünün bir birleştirme operatörü olarak da kullanılmasından dolayıdır. İkili işleci her zaman her iki işleneni de bir sayıya atar Her iki birli operatör (, ) işleneni her zaman bir sayıya çevirir. Değerler aşağıdaki gibi dizgelere dönüştürülür: Dizeler olduğu gibi bırakılır Sayılar dize temsillerine dönüştürülür Dizilerin öğeleri dizelere dönüştürülür ve ardından virgül ile birleştirilirler. Diğer objeler dizesine dönüştürülür; burada , objenin yapıcısının adıdır Değerler, dizelere dönüştürülerek ve ardından dizeler de sayılara dönüştürülerek, sayılara dönüştürülür. Bu süreçler, sırasıyla dize ve sayı dökümü için prototip üzerinde ve işlevleri tanımlanarak değiştirilebilir. JavaScript, kuralların karmaşıklığı tutarsızlıkla karıştırılabileceğinden, bu dönüşümleri uygulama şekli nedeniyle eleştiriler almıştır. Örneğin, bir dizeye sayı eklerken, sayı birleştirme yapılmadan önce bir dizeye dönüştürülür, ancak bir dizeden bir sayı çıkarılırken, çıkarma işlemi yapılmadan önce dize bir sayıya dönüştürülür. Genellikle, ile sonuçlanan (sayı) da belirtilir. Bu yanıltıcıdır: boş bir obje yerine boş bir kod bloğu olarak yorumlanır ve boş dizi kalan unary (tekli) operatörü tarafından bir sayıya dönüştürülür. İfadeyi parantez içine alırsanız küme parantezleri boş bir obje olarak yorumlanır ve ifadenin sonucu beklendiği gibi olur. Dinamik Yazım JavaScript, diğer çoğu betik dili gibi dinamik olarak yazılır . Bir tür, bir ifade yerine bir değerle ilişkilendirilir. Örneğin, başlangıçta bir sayıya bağlı olan bir değişken, bir dizgeye yeniden atanabilir. JavaScript, ördek yazımı dâhil, objelerin türünü test etmenin çeşitli yollarını destekler. Çalışma zamanı değerlendirmesi JavaScript, çalışma zamanında dizeler olarak sağlanan ifadeler bir değerlendirme işlevi içerir. Nesne (Obje) yönelimi (prototip tabanlı) JavaScript'teki prototip kalıtım, Douglas Crockford tarafından şu şekilde tanımlanır: EKSİK ALAN JavaScript'te bir obje, bir prototiple büyütülmüş bir ilişkisel dizidir (aşağıya bakın); her anahtar bir objenin özelliği için ad sağlar ve böyle bir adı belirtmenin iki sözdizimsel yolu vardır: nokta notasyonu ve parantez gösterimi . Bir özellik, çalışma zamanında eklenebilir, geri tepebilir veya silinebilir. Bir objenin çoğu özelliği (ve bir objenin prototip miras zincirine ait olan herhangi bir özellik), bir döngüsü kullanılarak numaralandırılabilir. Prototipler JavaScript, diğer birçok nesne yönelimli dilin kalıtım için sınıfları kullandığı prototipleri kullanır. JavaScript'te prototiplerle birçok sınıf tabanlı özelliği simüle etmek mümkündür. Obje oluşturucu olarak fonksiyonlar Fonksiyonlar, tipik rolleriyle birlikte obje oluşturucular olarak ikiye ayrılır. Bir fonksiyon çağrısına new ile önek eklemek, yapıcıdan özellikleri ve yöntemleri ( prototipinden özellikler dâhil) devralan bir prototip örneği oluşturur. ECMAScript 5, prototipinden otomatik olarak miras alınmadan bir örneğin açık bir şekilde oluşturulmasına izin veren yöntemini sunar (eski ortamlar prototipi öğesine atayabilir). özelliği, yeni objenin dâhili prototipi için kullanılan objeyi belirler. Yapıcı olarak kullanılan fonksiyonun prototipi değiştirilerek yeni yöntemler eklenebilir. JavaScript'in veya gibi yerleşik oluşturucuları da değiştirilebilen prototiplere sahiptir. prototipini değiştirmek mümkün olsa da, JavaScript'teki çoğu obje, prototipinden yöntemleri ve özellikleri devralacağından ve prototipin değiştirilmesini beklemeyebileceğinden, genellikle kötü uygulama olarak kabul edilirler. Metod olarak fonksiyonlar Birçok nesne yönelimli dilden farklı olarak, işlev tanımı ile metot tanımı arasında bir ayrım yoktur. Bunun yerine, fonksiyon çağrısı sırasında ayrım oluşur; Bir fonksiyon, bir objenin metodu olarak çağrıldığında, fonksiyonun yerel this anahtar sözcüğü, o çağrı için o objeye bağlanır. Fonksiyonel Bir fonksiyon birinci sınıftır ; bir fonksiyon bir obje olarak kabul edilir. Bu nedenle, bir fonksiyonun ve gibi özellikleri ve metotları olabilir. İç içe fonksiyon, başka bir fonksiyon içinde tanımlanan bir fonksiyondur. Dış fonksiyon her çağrıldığında oluşturulur. Ek olarak, iç içe geçmiş her işlev sözcüksel bir kapanış oluşturur: dış işlevin sözcüksel kapsamı (herhangi bir sabit, yerel değişken veya bağımsız değişken değeri dâhil), dış işlevin yürütülmesi sona erdikten sonra bile, her bir iç fonksiyon objesinin iç durumunun bir parçası haline gelir. . JavaScript ayrıca anonim işlevleri de destekler. Yetkilendirme JavaScript, örtük ve açık yetkilendirmeyi destekler. Rol olarak fonksiyonlar [Özellikler (Traits) ve Karışımlar (Mixins)] JavaScript, Traits ve Mixins gibi Rol modellerinin çeşitli fonksiyon tabanlı uygulamalarını da yerel olarak destekler. Böyle bir fonksiyon, gövdesi içinde anahtar sözcüğüne bağlı en az bir yöntemle ek davranışı tanımlar. Daha sonra bir Rol, yoluyla açıkça devredilmeli veya prototip zinciri aracılığıyla paylaşılmayan ek davranışlara sahip olması gereken objelere (uygulama) edilmelidir. Obje kompozisyonu ve kalıtım Açık fonksiyon tabanlı yetkilendirme JavaScript'te kompozisyonu kapsarken, örtük yetkilendirme, örneğin, bir objeyle ilgili olabilecek ancak doğrudan bir objeye ait olmayan bir metot bulmak için prototip zinciri her yürüdüğünde zaten gerçekleşir. Metot bulunduğunda, bu objenin bağlamında çağrılır. Bu nedenle JavaScript'teki kalıtım, yapıcı fonksiyonların prototip özelliğine bağlı bir yetkilendirme otomatizmi tarafından kapsanır. Çeşitli JS sıfır indeksli bir dildir. Çalışma zamanı ortamı JavaScript, komut dosyalarının ortamla etkileşime girebileceği objeler ve metotlar (örneğin, bir web sayfası DOM u) sağlamak için tipik olarak bir çalışma zamanı ortamına (örneğin bir web tarayıcısı ) dayanır. Bu ortamlar tek iş parçacıklıdır . JavaScript ayrıca, komut dosyalarını (örneğin, HTML öğeleri) dahil etme/içe aktarma yeteneği sağlamak için çalışma zamanı ortamına da güvenir. Bu, başlı başına bir dil özelliği değildir, ancak çoğu JavaScript uygulamasında yaygındır. JavaScript, bir kuyruktan gelen mesajları birer birer işler. JavaScript, her yeni mesajla ilişkili bir fonksiyonu çağırır ve fonksiyonun bağımsız değişkenleri ve yerel değişkenlerle bir çağrı yığını (call stack) çerçevesi oluşturur. Çağrı yığını, fonksiyonun ihtiyaçlarına göre küçülür veya büyür. Fonksiyon tamamlandıktan sonra çağrı yığını boş olduğunda, JavaScript sıradaki bir sonraki mesaja ilerler. Buna olay döngüsü (event loop) denir ve "tamamlanmak için çalıştır" olarak tanımlanır, çünkü her mesaj bir sonraki mesaj dikkate alınmadan önce tamamen işlenir. Ancak, dilin eşzamanlılık modeli, olay döngüsünü engellemeyen olarak tanımlar: program girişi/çıkışı, olaylar ve geri arama işlevleri (callback fonksiyon) kullanılarak gerçekleştirilir. Bu, JavaScript'in bir veritabanı sorgusunun bilgi döndürmesini beklerken bir fare tıklamasını işleyebileceği anlamına gelir. Değişken (Varyadik) fonksiyonlar Bir fonksiyona sınırsız sayıda parametre iletilebilir. Fonksiyon bunlara biçimsel parametreler aracılığıyla ve ayrıca yerel objesi aracılığıyla erişebilir. yöntemi kullanılarak değişken fonksiyonlar da oluşturulabilir. Dizi ve obje değişmezleri (literal) Birçok komut dosyası dili gibi, diziler ve objeler (diğer dillerdeki ilişkisel diziler ) kısa bir kısayol sözdizimi ile oluşturulabilir. Aslında, bu değişmez değerler JSON veri formatının temelini oluşturur. Düzenli ifadeler (Regular expressions) JavaScript ayrıca, yerleşik dize işlevlerinden daha karmaşık olan metin işleme için özlü ve güçlü bir sözdizimi sağlayan Perl'e benzer şekilde düzenli ifadeleri de destekler. Sözler (Promise) ve zaman uyumsuz/bekleme (Async/await) JavaScript, zaman uyumsuz işlemleri işlemek için promise ları ve Async/await destekler. Yerleşik bir Promise objesi, vaatleri işlemek ve işleyicileri eşzamansız bir eylemin nihai sonucuyla ilişkilendirmek için işlevsellik sağlar. Son zamanlarda, geliştiricilerin birden çok JavaScript promise ını birleştirmesine ve farklı senaryolara dayalı işlemler yapmasına olanak tanıyan JavaScript belirtiminde birleştirici yöntemler tanıtıldı. Tanıtılan yöntemler şunlardır: Promise.race, Promise.all, Promise.allSettled ve Promise.any. Zaman uyumsuz/bekleme, eşzamansız, engellemesiz bir işlevin sıradan bir eşzamanlı işleve benzer bir şekilde yapılandırılmasına izin verir. Asenkron, bloke edici olmayan kod, minimum ek yük ile geleneksel senkronize, bloke edici koda benzer şekilde yapılandırılabilir. Standart olmayan özellikler Tarihsel olarak, bazı JavaScript motorları bu standart olmayan özellikleri destekledi: koşullu cümleleri (Java gibi) Dizi kavrayışları (array comprehensions) ve üreteç ifadeleri (Python gibi) kısa fonksiyon ifadeleri ( ; bu deneysel sözdizimi ok işlevlerinden önce gelir) ECMAScript for XML (E4X), ECMAScript'e yerel XML desteği ekleyen bir uzantı (sürüm 21 den beri Firefox'ta desteklenmemektedir) Sözdizimi Basit örnekler JavaScript'teki değişkenler, , veya anahtar sözcükleri kullanılarak tanımlanabilir. Yukarıdaki örnekte, hepsinin önünde iki eğik çizgi bulunan yorumlara dikkat edin. JavaScript'te yerleşik Giriş/Çıkış (I/O) işlevi yoktur; çalışma zamanı ortamı bunu sağlar. Sürüm 5.1'deki ECMAScript belirtimi şunları belirtir: aslında, bu spesifikasyonda harici veri girişi veya hesaplanan sonuçların çıkışı için herhangi bir şart yoktur.Ancak, çoğu çalışma zamanı ortamında çıktı yazdırmak için kullanılabilecek bir objesi bulunur. İşte JavaScript'te minimalist bir Hello World programı :HTML belgelerinde bir çıktı için bu program gereklidir: Basit bir özyinelemeli (recursive) fonksiyon: ya da aşağıdaki örnekte olduğu gibi faktöriyel hesaplamasını kontroller ve üçlü operatör vasıtasıyla da kullanabilirsiniz. Anonim (isimsiz) bir fonksiyon (veya lambda): Bu örnek, JavaScript'te fonksiyon kapanışlarının yerel olmayan değişkenlerini başvuru yoluyla yakaladığını gösterir. Ok işlevleri ilk olarak 6. Baskı - ECMAScript 2015'te tanıtıldı. JavaScript'te işlev yazmak için sözdizimini kısaltırlar. Ok işlevleri anonimdir, bu nedenle oluşturulduktan sonra onları çağırmak için bunlara başvurmak için bir değişken gerekir. Ok işlevi (arrow fonksiyon) örneği: JavaScript'te objeler, fonskiyonlarla aynı şekilde oluşturulur; bu nedenle ojbeler bir fonksiyon objesi olarak bilinirler. Obje örneği: Değişken fonksiyon gösterimi ( özel bir değişkendir): Anında çağrılan fonksiyon ifadeleri genellikle kapanışları (closures) oluşturmak için kullanılır. Kapanışlar, özelliklerin (properties) ve metotların bir ad alanında (namespace) toplanmasına ve bazılarının özel hale getirilmesine izin verir: JavaScript'te modülleri dışa ve içe aktarma Export örneği: İmport örneği: Daha gelişmiş örnek Tarayıcı penceresinde aşağıdaki çıktı görüntülenmelidir. Güvenlik JavaScript ve DOM, kötü niyetli yazarlara Web aracılığıyla bir istemci bilgisayarda çalıştırılacak komut dosyaları sunma potansiyeli sağlar. Tarayıcı yazarları, iki kısıtlama kullanarak bu riski en aza indirir. İlk olarak, komut dosyaları, dosya oluşturma gibi genel amaçlı programlama görevlerini değil, yalnızca Web ile ilgili eylemleri gerçekleştirebilecekleri bir sanal alanda çalışır. İkinci olarak, komut dosyaları aynı kaynak ilkesiyle sınırlandırılmıştır: bir Web sitesindeki komut dosyaları, başka bir siteye gönderilen kullanıcı adları, parolalar veya tanımlama bilgileri gibi bilgilere erişemez. JavaScript ile ilgili güvenlik hatalarının çoğu, aynı kaynak politikasının veya sanal alanın ihlali ile gerçekleşmektedir. Genel JavaScript'in alt kümeleri (ADsafe, Secure ECMAScript (SES)), özellikle üçüncü taraflarca oluşturulan kodlarda (reklamlar gibi) daha yüksek düzeyde güvenlik sağlar. Closure Toolkit, üçüncü taraf JavaScript ve HTML'nin güvenli bir şekilde yerleştirilmesi ve yalıtılması için başka bir projedir. İçerik Güvenliği Politikası, bir Web sayfasında yalnızca güvenilir kodun yürütülmesini sağlamanın ana yöntemi ve amacıdır. Siteler arası güvenlik açıkları JavaScript ile ilgili yaygın bir güvenlik sorunu, aynı kaynak ilkesinin ihlali olan siteler arası komut dosyası çalıştırmadır (XSS). XSS güvenlik açıkları, bir saldırgan çevrimiçi bankacılık web sitesi gibi hedeflenen bir Web sitesinin kurbana sunulan web sayfasına kötü amaçlı bir komut dosyası eklemesine neden olduğunda ortaya çıkar. Bu örnekteki komut dosyası daha sonra kurbanın ayrıcalıklarıyla bankacılık uygulamasına erişebilir, potansiyel olarak gizli bilgileri ifşa edebilir veya kurbanın izni olmadan para transfer edebilir. XSS güvenlik açıklarına bir çözüm, güvenilmeyen verileri görüntülerken HTML çıkışını kullanmaktır. Bazı tarayıcılar, saldırganın kötü amaçlı komut dosyası içeren bir URL sağladığında yansıyan XSS saldırılarına karşı kısmi koruma içerir. Ancak, bu tarayıcıların kullanıcıları bile, kötü amaçlı kodun bir veritabanında depolandığı saldırılar gibi diğer XSS saldırılarına karşı savunmasızdır. Yalnızca sunucu tarafında Web uygulamalarının doğru tasarımı XSS'yi tamamen önleyebilir. Tarayıcı yazarlarının uygulama hataları nedeniyle de XSS güvenlik açıkları oluşabilir. Bir başka siteler arası güvenlik açığı, siteler arası istek sahteciliğidir (CSRF). CSRF'de, bir saldırganın sitesindeki kod, kurbanın tarayıcısını, kullanıcının hedef sitede amaçlamadığı eylemleri gerçekleştirmesi için kandırır (bir bankada para transferi gibi). Hedef siteler, istek doğrulaması için yalnızca tanımlama bilgilerine güvendiğinde, saldırganın sitesindeki koddan kaynaklanan istekler, başlatan kullanıcının aynı geçerli oturum açma bilgilerini taşıyabilir. Genel olarak, CSRF'nin çözümü, kalıcı etkileri olabilecek herhangi bir isteğin kimliğini doğrulamak için yalnızca çerezlerde değil, gizli bir form alanında bir kimlik doğrulama değeri talep etmektir. HTTP Yönlendiren başlığını kontrol etmek de yardımcı olabilir. "JavaScript ele geçirme", bir saldırganın sitesindeki etiketinin, kurbanın sitesinde JSON veya JavaScript gibi özel bilgiler döndüren bir sayfadan yararlandığı bir CSRF saldırısı türüdür. Olası çözümler şunları içerir: özel bilgi döndüren herhangi bir yanıt için POST ve GET parametrelerinde bir kimlik doğrulama belirteci eklemek. Müşteriye duyulan yanlış güven İstemci-sunucu uygulamalarının geliştiricileri, güvenilmeyen istemcilerin saldırganların denetimi altında olabileceğini bilmelidir. Uygulama yazarı, JavaScript kodunun amaçlandığı gibi (veya hiç) çalışacağını varsayamaz çünkü koda gömülü herhangi bir sır, belirli bir düşman tarafından ayıklanabilir. Bazı çıkarımlar şunlardır: Web sitesi yazarları, ham kaynak kodunun istemciye gönderilmesi gerektiğinden JavaScript'lerinin nasıl çalıştığını tam olarak gizleyemezler. Kod gizlenebilir, ancak şaşırtma tersine mühendislikle yapılabilir. JavaScript form doğrulaması güvenlik değil, yalnızca kullanıcılar için kolaylık sağlar. Bir site, kullanıcının hizmet şartlarını kabul ettiğini doğrularsa veya yalnızca sayı içermesi gereken alanlardan geçersiz karakterleri filtrelerse, bunu yalnızca istemcide değil sunucuda yapmalıdır. Komut dosyaları seçici olarak devre dışı bırakılabilir, bu nedenle bir görüntüyü kaydetmek için sağ tıklamak gibi işlemleri önlemek için JavaScript'e güvenilemez. Bir saldırgan tarafından ayıklanabileceğinden, şifreler gibi hassas bilgileri JavaScript'e gömmek çok kötü bir uygulama olarak kabul edilir. Geliştiricilere duyulan yanlış güven Npm ve Bower gibi paket yönetim sistemleri, JavaScript geliştiricileri arasında popülerdir. Bu tür sistemler, bir geliştiricinin, programlarının diğer geliştiricilerin program kitaplıklarına olan bağımlılıklarını kolayca yönetmesine izin verir. Geliştiriciler, kitaplıkların koruyucularının onları güvenli ve güncel tutacağına güvenirler, ancak bu her zaman böyle değildir. Bu kör güven nedeniyle bir güvenlik açığı ortaya çıktı. Güvenilir kitaplıklar, kitaplıklara dayanan tüm programlarda hataların veya güvenlik açıklarının ortaya çıkmasına neden olan yeni sürümlere sahip olabilir. Yani bir kitaplık vahşi doğada bilinen güvenlik açıklarıyla yamasız kalabilir. 133 bin web sitesi örneği incelenmiş bir çalışmada, araştırmacılar web sitelerinin %37'sinin bilinen en az bir güvenlik açığına sahip bir kitaplık içerdiğini buldu. "Her web sitesinde kullanılan en eski kütüphane sürümü ile bu kütüphanenin mevcut en yeni sürümü arasındaki ortalama gecikme, ALEXA'da 1.177 gündür ve halen aktif olarak kullanılan bazı kütüphanelerin geliştirilmesi yıllar önce durduruldu." Başka bir olasılık, bir kütüphanenin yöneticisinin kütüphaneyi tamamen kaldırabilmesidir. Bu, Mart 2016'da Azer Koçulu'nun deposunu npm'den kaldırmasıyla meydana geldi. Bu, kütüphanelerine bağlı on binlerce programın ve web sitesinin bozulmasına neden oldu. Tarayıcı ve eklenti kodlama hataları JavaScript, bazıları arabellek taşmaları gibi kusurlara sahip olabilen çok çeşitli tarayıcı yetenekleri için bir arabirim sağlar. Bu kusurlar, saldırganların kullanıcının sisteminde istedikleri herhangi bir kodu çalıştıracak komut dosyaları yazmasına izin verebilir. Bu kod hiçbir şekilde başka bir JavaScript uygulamasıyla sınırlı değildir. Örneğin, arabellek taşması istismarı, bir saldırganın süper kullanıcı ayrıcalıklarıyla işletim sisteminin API'sine erişmesine izin verebilir. Bu kusurlar Firefox, Internet Explorer, ve Safari gibi büyük tarayıcıları etkilemiştir. Video oynatıcılar, Adobe Flash ve Microsoft Internet Explorer'da varsayılan olarak etkinleştirilen çok çeşitli ActiveX denetimleri gibi eklentiler, JavaScript aracılığıyla yararlanılabilen kusurlara da sahip olabilir (bu tür kusurlardan geçmişte yararlanılmıştır). Windows Vista'da Microsoft, Internet Explorer işlemini sınırlı ayrıcalıklarla çalıştırarak arabellek taşmaları gibi hata risklerini kontrol altına almaya çalışmıştır. Google Chrome benzer şekilde sayfa oluşturucularını kendi " sandbox "larıyla sınırlar. Korumalı alan uygulama hataları Web tarayıcıları, örneğin dosya oluşturmak veya silmek için gerekli ayrıcalıklarla birlikte JavaScript'i sanal alanın dışında çalıştırabilir. Bu tür ayrıcalıkların Web'den koda verilmesi amaçlanmamıştır. Web'den JavaScript'e yanlış ayrıcalıklar verilmesi, hem Internet Explorer hem de Firefox'taki güvenlik açıklarında rol oynamıştır. Windows XP Service Pack 2'de Microsoft, Internet Explorer'da JScript'in ayrıcalıklarını düşürmüştür. Microsoft Windows, bir bilgisayarın sabit sürücüsündeki JavaScript kaynak dosyalarının genel amaçlı, korumalı alanda olmayan programlar olarak başlatılmasına izin verir (bkz: Windows Komut Dosyası Ana Bilgisayarı ). Bu, JavaScript'i ( VBScript gibi) bir Truva atı için teorik olarak uygun bir vektör yapar, ancak JavaScript Truva atları pratikte nadirdir. Donanım açıkları 2015 yılında, güvenlik araştırmacıları tarafından bir makalede, bir Rowhammer saldırısının JavaScript tabanlı bir kavram kanıtı uygulaması açıklanmıştır. 2017 yılında, tarayıcı üzerinden JavaScript tabanlı bir saldırının ASLR'yi atlayabileceği gösterildi. Buna "ASLR⊕Cache" veya AnC denir. 2018'de Intel ve diğer işlemcilerde Spekülatif Yürütmeye karşı Spectre saldırılarını açıklayan makale bir JavaScript uygulamasını içeriyordu. Geliştirme araçları Önemli araçlar dil ile birlikte gelişmiştir. Her büyük web tarayıcısında, JavaScript hata ayıklayıcı dâhil olmak üzere yerleşik web geliştirme araçları bulunur. ESLint ve JSLint gibi statik program analiz araçları, bir dizi standart ve yönergeye uygunluk için JavaScript kodunu tarar. Bazı tarayıcılarda yerleşik profil oluşturucular bulunur. Benchmark.js ve jsbench gibi bağımsız profil oluşturma kitaplıkları da oluşturulmuştur. Birçok metin düzenleyici (IDE), JavaScript kodu için sözdizimi vurgulama desteğine sahiptir. İlgili teknolojiler Java Yaygın bir yanılgı, JavaScript'in Java ile aynı olduğuna yöneliktir. Her ikisinin de gerçekten de C-benzeri bir sözdizimi vardır (C dili onların en yakın ortak ata dilidir). Ayrıca, genellikle korumalı alana alınırlar (bir tarayıcı içinde kullanıldığında) ve JavaScript, Java'nın sözdizimi ve standart kitaplığı göz önünde bulundurularak tasarlanmıştır. Özellikle, tüm Java anahtar sözcükleri orijinal JavaScript'te ayrılmıştır, JavaScript'in standart kitaplığı Java'nın adlandırma kurallarını takip eder ve JavaScript'in ve objeleri Java 1.0'dan alınan sınıflara dayanır. Java ve JavaScript ilk olarak 1995'te ortaya çıktı, ancak Java Sun Microsystems'den James Gosling ve JavaScript ise Netscape Communications'dan Brendan Eich tarafından geliştirildi. İki dil arasındaki farklılıklar benzerliklerinden daha belirgindir. Java'nın statik yazımı vardır, JavaScript'in yazımı ise dinamiktir . Java, derlenmiş bayt kodundan yüklenirken JavaScript, insan tarafından okunabilir kaynak kodu olarak yüklenir. Java'nın objeleri sınıf tabanlıdır, JavaScript'ler ise prototip tabanlıdır . Son olarak, Java, Java 8'e kadar işlevsel programlamayı desteklemezken, JavaScript, Scheme'den etkilenerek bunu başından beri yapmıştır. JSON JSON veya JavaScript Object Notation, JavaScript'in obje değişmez sözdiziminin bir alt kümesi olarak tanımlanan genel amaçlı bir veri değişim biçimidir. TypeScript TypeScript (TS) JavaScript'in katı şekilde (strictly-typed) yazılan versiyonudur. TS, değişkenlere ve fonksiyonlara, tür açıklamaları ekleyerek farklılıkları gösterir ve JS içinde türlerin tanımlanması için bir tanıtım dilidir. Bunun dışında TS, JS ile istemci tarafında çalıştırılması, kolay, anlaşılır bir şekilde aktarılmasına izin vermek ve diğer JS kodlarıyla birlikte çalışabilmesi için hemen hemen aynı özellik setini paylaşır. WebAssembly 2017'den beri web tarayıcıları, bir JavaScript motorunun web sayfası komut dosyalarının performans açısından kritik bölümlerini yerel hıza yakın yürütmesini sağlayan ikili bir biçim olan WebAssembly'yi desteklemektedir. WebAssembly kodu, normal JavaScript koduyla aynı sanal alanda çalışır. asm.js, WebAssembly'nin öncüsü olarak hizmet veren bir JavaScript alt kümesidir. Aktarıcılar (Transpilers) JavaScript, Web'in baskın istemci tarafı dilidir ve birçok web sitesi komut dosyası ağırlıklıdır. Bu nedenle, geliştirme sürecine yardımcı olabilecek diğer dillerde yazılmış kodu dönüştürmek için aktarıcılar oluşturulmuştur. Kaynakça Dış bağlantılar Kategori:Web programlama Kategori:Betik dilleri Kategori

rototip tabanlı programlama dilleri Kategori:Fonksiyonel programlama dilleri Kategori

inamik tipli programlama dilleri Kategori:Çapraz platform yazılımları Kategori:Amerika Birleşik Devletleri icatları Kategori:JavaScript

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

JavaScript

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi