Kafiye

bullvar_katip · 22 Mayıs 2024

Kafiye ya da uyak, şiirde mısra sonlarında bulunan sözcüklerin son heceleri arasındaki ses benzerliğidir. Şiirde uyak, dize sonlarında bulunan farklı görevlerdeki ekler veya anlamları ayrı sözcükler arasında görülür. Dize sonlarında yinelenen aynı görevdeki ekler ya da sözcükler uyak değildir. Bunlara redif denir. Uyak türleri Uyaktaki ses sayısına göre Yarım Kafiye Yarım uyak, dize sonundaki tek ses benzerliğine dayanan uyak türüdür. -diz -yaz Buradaki "z" sesleri yarım uyaktır. Tam Kafiye Mısra sonlarındaki iki ses benzerliğine ‘tam kafiye’ denir. Örnek: Ben yâr ile ettim savaş Akıttım gözümden kanlı yaş Yukarıdaki örnek dizede “aş” sesleri tam kafiye oluşturmuştur. Örnek: Bir hazan akşamı indimdi sahile ben Vardı, mavi sular üstünde beyaz bir yelken Yukarıdaki örnek dizede "en" sesleri tam kafiye oluşturmuştur. Örnek : Anna annane ne de güzel bahane Her şey burada şahane Uyarı: Uzun okunan ünlüler tek başına tam kafiye oluşturur. Çünkü bu ünlüler iki ses yerine geçer. Örnek: Gönlümüz düşmişdi girdâb-ı belâ deryâsına Geçdi derbend-i melâledden safâ sahrâsına Yukarıdaki dizelerdeki “â” ünlüsü tam uyaktır. Zengin Kafiye Dize sonlarındaki ikiden çok ses benzerliğine dayanan uyak türüdür. Örnek: Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak, Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak... Ahmet Haşim Burada "yaprak" ve "ağlayarak" (-rak) ekleri zengin uyağa örnektir. Dizilişlerine Göre Uyaklar Düz Kafiye Bir dörtlüğün bütün dizelerinin biribiriyle uyaklı ya da ilk üç mısra biribiriyle uyaklı dördüncü dize serbest şekilde olmasıdır. Örnek: Gül büyütenlere mahsus hevesle a Renk renk dertlerimi gözümde besle a Yalnız, annem gibi o ılık sesle a İçimde dövünüp ağlama gurbet b Necip Fazıl Kısakürek Sarmal Kafiye Bir dörtlüğün birinci ve dördüncü dizelerinin kendi arasında, ikinci ve üçüncü dizelerinin kendi arasında uyaklı olmasına dayanan uyak türüdür. ABBA biçimindedir. Örnek: a Balkonlara, yalılara dalar düşünürüm b O günler uzaklaşan yelkenlerin peşi sıra b Akan bulutlar gibi geçmiş: ne iz, ne hâtıra! a Sır şimdi bunca güzel hayat, güzel ölüm! Necati Cumalı Çapraz Kafiye Bir dörtlüğün birinci ve üçüncü dizelerinin kendi arasında, ikinci ve dördüncü dizelerinin kendi arasında uyaklı olmasına dayanan uyak türüdür. ABAB biçimindedir. a Ne doğan güne hükmüm geçer, b Ne halden anlayan bulunur; a Ah aklımdan ölümüm geçer; b Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur. C. S. Tarancı Örüşük Kafiye Şeması Batı şiirinden şiirimize geçmiş kafiye şemasıdır. Özellikle TERZARİMA nazım şeklinde kullanılan bir kafiye şemasıdır. Üç dizeli bentliklerden oluşur. Son bent tek dizeden oluşur. Son kelimelere bakılır Şeması; (a,b,a), (b,c,b), (c,d,c) şeklinde gösterilebilir. Mani Tipi Kafiye Halk Edebiyatı'ndaki manilerden yayılmış kafiye şemasıdır. Manilerden oluşur A Uzaklar seçilmiyor A Gönüldür geçilmiyor B Gönül bir top ibrişim A Dolaşmış açılmıyor Şeması; (a,a,b,a), (c,c,d,c), ... gösterilebilir. Uyakların dizelerdeki bulunma yerlerine göre İç Kafiye Dizelerin ortasında bulunan uyaktır. Örnek: Şeb-i hicran yanar cânım döker kan çeşm-i giryânım Uyadır halkı efganım kara bahtım uyanmaz mı. Fuzulî Burada "cânım" ve "efganım" (-an) sözcüklerinde iç uyak görülmektedir. Baş Kafiye Dizelerin başında bulunan uyaktır. Altay aliterasyonu diye de bilinir. Örnek: Gönlümüz bağlandı zülfün teline Alınmaz gözleri mestim alınmaz Sencileyin cevredici kuluna Bulunmaz gözleri mestim bulunmaz. Gevheri İkinci dizedeki "alınmaz" ile dördüncü dizedeki "bulunmaz" (-l) sözcükleri baş uyak oluştururlar. Özel durumlar Tunç kafiye Tunç kafiye için farklı isimler de kullanılmaktadır. Bir dizenin son sözcüğünün, bir diğer dizenin son sözcüğünü tamamen içermesine dayanan uyak türüdür. Zengin uyağın özel bir durumudur. Tunç uyağın olabilmesi için ses benzerliğinin en az üç sesten oluşması gerekir. Örnek: Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar. Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Mehmet Âkif Ersoy Örneğin bu beyitte "duvar" ve "var" sözcükleri tunç uyak oluşturur. Aynı zamanda "var" sesleri zengin uyaktır. Cinaslı Kafiye Mısra sonlarında anlam olarak farklı ancak yazılış olarak aynı olan yani eş sesli kelimelerin kullanılması sonucu oluşan kafiyedir. Örneğin; ... bülbül, Kapımdaki asmaya, ... vazgeçmem Götürseler asmaya. Mısra sonlarında bulunan asmaya kelimeleri cinaslı kafiye örneğidir. "Asmak" iki farklı anlamda kullanılmış ve bu sayede ses ahengi oluşturularak "cinaslı kafiye" örneği verilmiştir. Söyleniş bakımından aynı ancak anlam olarak farklı sözcüklerden ya da söz yüklemlerinden oluşan uyak türüdür. Örnek: Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç: Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç. Yahya Kemal Buradaki alıntıda "geç" ve "geç" sözcükleri cinaslı uyak oluşturur REDİFLER Uyaktan sonra gelen aynı anlam ve görevdeki ek ya da sözcüklere redif denir. Redif ve uyaklar karıştırılmamalıdır. ÖRNEK: Koyun verdi kuzu verdi süt verdi Yemek verdi ekmek verdi et verdi Kazma ile dövmeyince kıt verdi' Benim sadık yarim kara topraktır. Âşık Veysel'' Örneğin yukarıdaki alıntıda kalın olarak gösterilen sözcükler rediftir. Kaynakça Kategori:Şiirin şekil unsurları

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Kafiye

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi