Kaheti-Hereti Krallığı

[bullvar_katip]

Kaheti-Hereti Krallığı (Gürcüce : კახეთ-ჰერეთის სამეფო, kakhet-heretis samepo) ya da sadece Birinci Kaheti Krallığı merkezi Kaheti bölgesi ve başkenti Telavi olan Doğu Gürcistan'daki erken Orta Çağ monarşisidir. Kaheti Prensliği'nin güçlü yöneticisi Büyük III. Kvirike'nin liderliğinde 1014 yılında ortaya çıkmıştır. III. Kvirike sonunda Hereti kralını yenilgiye uğratarak kendisini birleşik Kaheti ve Hereti'nin kralı ilan etti. Krallık bu tarihten itibaren 1104 yılına kadar birleşik Gürcistan Krallığı'ndan ayrı bağımsız bir devletti. Krallığın toprakları batıda Ksani Nehri'nden doğuda Alicançay Nehri'ne ve kuzeyde Didoeti'den güneyde Kura Nehri'ne kadar uzanan bölgeyi kapsamaktaydı. Prensliğin Kuruluşu Kaheti, İberya Krallığı'nın ve daha sonra İberya Prensliği'nin bir parçasıydı. Ancak 8. yüzyılın ikinci yarısında Arap kaynakları halihazırda İberya ve Tzanarya'yı (Kaheti) ayırmıştı. Arap işgali ile mücadele içinde olan Tzanarya yöneticisi Grigol (Muhtemelen Bagrationi Hanedanı soyundan) Kaheti'nin kontrolünü sağladı ve bir korepiskoposluk kurdu. Bu devlet yapısı feodal soylu hanedanın üyelerinden birinin hem prenslik hem piskoposluk görevini üstlendiği bir piskoposluk-dükalığı idi. Yeni prenslik Daryal Boğazı ticaret yolunu kontrol altına aldı. Grigol 827 yılına dek hüküm sürdü : Bütün Gürcistan'ı yönetmek arzusuyla dağlılardan ve Arap Tiflis Emirinden yardım alarak Merkez İberya'yı (Şida Kartli) ele geçirdi ancak Tao-Klarceti Prensi I. Aşot Kuropalati ve onun müttefiki Egrisi-Abhazya Kralı II. Teodos tarafından Ksani nehrinin doğusuna geri püskürtüldü. Grigol'den sonra (İoane Kvabulidze'nin oğlu) Vaçe tahta geçti. Vaçe'den sonra Samuel (839-864), dönemin Kaheti politikasında etkin bir asil olan Gardabani tarafından prens seçildi. Samuel, Tiflis Emiri İshak ibn İsmail'in Halifeliğe karşı ayaklanmasında onunla birlikte müttefik oldu. Böylece Kaheti Halid bin Yezid tarafından yönetilen cezalandırıcı seferlerin hedefi oldu. Müttefikler Halid bin Yezid'i ve daha sonra onun oğlu Muhammed'i Arran'a geri püskürttü. Boğa El Kebir komutasında Tiflis Emiri'ni öldürmek için düzenlenen bir sonraki Arap seferi Kahetililer tarafından bertaraf edildi ve Halifelik ordusu geri çekildi. Gabriel kendisinden önce gelen Vaçe'nin aksine Gardabani bölgesini ele geçiren Tiflis Emirliği ve Emir Gabulot ile hasımdı. Onun ardından Arevmaneli klanından I. Padla tahta geçti. Ayrıca bir başka görüşe göre Padla Grigol'un soyundandır ve o da Bagrationi Hanedanındandır. Padla Gardabani bölgesini yeniden ele geçirdi. Kaheti Tiflis Emirliği ile iyi ilişkilere sahipti : Her ikisi de Halifeliğin otoritesine karşıydı. Onun varisi I. Kvirike Egrisi-Abhazya Kralı III. Konstantine ile ittifak kurdu ve Gürcü-Alban sınırındaki bir Prenslik olan Hereti'ye karşı sefere çıktılar. Müttefikler Hereti'yi ele geçirdi ve önemli kaleleri Ortçobi Kalesi Kaheti'ye tahsis olacak şekilde böldüler. I. Kvirike'den sonra yerine oğlu II. Padla geçti. Daha sonraları Lotsobani Kalesini inşa etmiştir. Aynı zamanda Yusuf ibn Ebu Sac komutasında Araplar Kaheti'ye ulaştılar. İlk olarak Kaheti'yi ele geçirdi ve Ucarma ve Botçorma kalelerini elde tuttu. Yapılan barış sonucu Ucarma kalesi Padla'ya geri verildi. Araplar Kaheti'yi yağmaladılar ve Mtsheta ve Cvari'yi yakıp geri çekildiler. II. Padla Utik Prensi Mouses'in ayaklanmasını bastırmasında Ermenistan Kralı II. Aşot'a yardım etti. Daha sonraları onun döneminde Padla ayrıca Egrisi-Abhazya Kralı II. Giorgi'ye isyancı oğlu ve Kartli Dükü Konstantine'ye karşı yardım etti. küçükresim|900'lerde Kaheti Prensliği Padla'dan sonra tahta oğlu II. Kvirike geçti. Onun dönemi batı ve merkez Gürcistan'ın önemli bir bölümünü elinde tutan ve Kaheti'yi ele geçirmeyi hedefleyen Egrisi-Abhazya krallarına karşı sürekli mücadele ile sürdü. Muhalif Kaheti lordları ile desteklenen Egrisi-Abhazya Kralı II. Giorgi, 930'larda Kvirike'yi prensliğinden devirmeyi başardı. II. Kvirike 957 yılında prensliği kısa sürede yeniden kazanmayı başardı ve Giorgi'nin Kaheti'de tutunmayı hedefleyen halefi III. Leon'un çabalarına direndi. III. Leon'un Kaheti'ye düzenlediği bir sefer sırasında ölmesinin ardından (969), Kvirike tam otoritesini sağlamak ve batıya ilerlemek için Egrisi-Abhazya hanedanı içerisindeki iç karışıklıktan yararlandı. II. Kvirike 976 yılında Kartli'yi (Merkez Gürcistan) ve Uplistsihe şehrini ele geçirdi. Güçlü üvey babası Tao Prensi III. Davit'in Gürcistan'ı birleştirmek için Tao-Klarceti ve Egrisi-Abhazya tahtlarına aday seçtiği Bagrationi Prensi Bagrat'ı esir aldı. Buna karşılık Davit Kvirike'yi cezalandırmak için bir ordu yolladı ve onu daha sonraları Gürcistan Krallığı'nı miras alıcak Prens Bagrat'ı serbest bırakmaya ve Kartli'den çekilmeye zorladı. Kaheti üzerine hak ilan etti ve agresif diplomasi ve iki yıl süren bir savaşın ardından 1010 yılı ya da yaklaşık bir tarihte Kaheti'yi ele geçirdi. Korepiskopos unvanını taşıyan son prens Davit idi ve sonra gelen yöneticiler "Kaheti ve Hereti'nin Kralı" unvanını taşıdılar. Krallığın Kuruluşu [[Dosya:Coin of Kvirike III.jpg|alt=Coin of Kvirike III|sol|küçükresim|III. Kvirike dönemine ait madeni para, Gürcü harfleri içermeyen arabografik tip.]] Bagrat'ın 1014'teki ölümünün ardından tahttan indirilen Kaheti prensi Davit'in oğlu III. Kvirike tacı geri almayı başardı. Ayrıca komşu Hereti bölgesinin kontrolünü ele geçirdi ve kendisini Kaheti ve Hereti Kralı ilan etti. Telavi'yi başkenti yaptı ve Tianeti yakınlarındaki Bodoci'de bir saray inşa etti. İdari reformlarının bir sonucu olarak krallığı yedi dükalığa böldü : Rustavi, Kveteri, Pankisi, Ştori, Vecini, Hornabuci ve Maçi. III. Kvirike'nin döneminde krallık bir siyasi güç ve refah dönemi yaşadı. Başlangıçta Kaheti kralları, yabancı güçlere karşı mücadelede birleşik Gürcistan krallarının müttefikiydi. III. Kvirike 1022'de Bizans İmparatorluğu'na karşı Gürcistan Kralı I. Giorgi'ye takviye gönderdi ancak yenildiler. Kvirike 1027'de Liparit Bağvaşi ve İvane Abazasdze tarafından komuta edilen Gürcistan Kralı IV. Bagrat'ın ordusu ve Tiflis Emiri Cafer'in ve Ermenistan Kralı I. David'in birleşik ordularına katıldı Eklez Nehri'nde 1029 yılı civarında Şeddadi Arran Emiri II. Fadl'ı yenilgiye uğrattılar. III. Kvirike Kafkas Dağları'ndan Kaheti'ye geçen ve Tianeti'yi harap eden Alan kralı Urdure liderliğindeki bir işgal gücünü bozguna uğrattı ve Urdure savaşta öldürüldü. Kvirike, gücünün ve prestijinin zirvesinde 1037/39'da avlanırken öldürüldü. Gürcü tarihçi Vahuşti'ye göre bu, Kral Urdure'nin intikamını almak isteyen Kvirike'nin bir Alan kölesi tarafından yapıldı. Kvirike'nin ölümü üzerine, Kaheti geçici olarak Gürcistan Krallığı'na bağlandı. Son Arevmaneli hükümdarı III.Kvirike erkek varisi olmadan ölmüştü ve kız kardeşinin oğlu Gagiki, 1039'da Kaheti soylularının desteğiyle monarşiyi yeniden kurmayı başardı; böylece Kvirikiani Hanedanı'nın ilk Kaheti hükümdarı oldu. Gagik, IV. Bagrat ve güçlü Gürcü eristavi Liparit Orbeliani arasında bir denge politikası yürüterek tacını ve krallığının bütünlüğünü korumayı başardı. Tiflis Emirliği'ne karşı yaptığı seferlerde Bagrat'a yardım etti ancak birleşik Gürcistan kralı, Gagik'in Hereti'deki topraklarını ele geçirmeye teşebbüs ettiğinde Gagik, IV. Bagrat'a karşı 1046-47 isyanında Liparit ile ittifak kurdu ve topraklarının az çok istikrarlı kontrolünü sağladı. Onun yerine hükümdarlığı Gürcü topraklarındaki Selçuklu istilaları ve Gürcü Bagrationi krallarının tüm Gürcü devletlerini birleşik krallıklarına bağlamak için sürdürdükleri ısrarlı girişimlerle aynı döneme denk gelen oğlu I. Ağsartan tahta geçti. küçükresim|1060'lı yıllarda Kaheti Hereti Krallığı. 1068'de Ağsartan, Selçuklu sultanı Alp Arslan'a teslim oldu, haraç ödemeyi kabul etti ve Kaheti topraklarının bir bölümünü ele geçiren Gürcistan Kralı IV. Bagrat'a karşı Türk desteğini sağladı. Ağsartan, Bagrat'ın varisi II. Giorgi döneminde de Gürcü kraliyetinin merkezileştirme politikasına karşı mücadelesine devam etti ve isyancı Liparitid klanıyla ittifak kurdu, ancak daha sonra Giorgi'ye sadakatini sundu ve feodal muhalefete karşı koymasına yardım etti ve ardından Selçukluların Melikşah liderliğinde 1074 yılında yaptığı sefere karşı savaşa katıldı ve zafer kazandılar. Ancak II. Giorgi 1080'lerin başlarında sultanla barış yaptığında Melikşah, Gürcistan kralını Kaheti'nin tek meşru efendisi olarak tanıdı ve ona bölgeyi fethetmesi için bir Selçuklu kuvveti verdi. Giorgi, birleşik bir Gürcü-Selçuklu ordusunun başında Kaheti'nin Vezhini kalesini kuşattı ancak onu alamadı ve geri çekildi. Ağsartan derhal Selçuklulara bağlılığını taahhüt etme fırsatını yakaladı, Melikşah'a gitti ve İslam'ı kabul etti böylece birleşik Gürcistan kralının saldırılarına karşı Selçuklu korumasını kazandı. I. Ağsartan 1084 yılında öldü ve yerine oğlu IV. Kvirike geçti. Kvirike aynı politikayı sürdürdü ve Selçuklu vasalı olarak yönetimde kaldı aynı zamanda Gürcistan'ın bütünlüğünü ve Kafkasya'daki hegemonyasını savunmayı amaçlayan güçlü bir iç ve dış politika izleyen büyük Gürcistan Kralı IV. Davit'e karşı çıktı. Kvirike Zedazeni kalesini Davit'e kaybetti ancak yine de oğlu II. Ağsartan'ın verasetini sağlamayı başardı. Ortaçağ Gürcü kronikleri, Ağsartan'ı cahil yönetimiyle birçok büyük soyluyu muhalefete iten anlamsız bir adam olarak nitelendiriyor. 1105'de Ağsartan kendisinin vasalı Hereti'nin Areşiani prensleri tarafından tutuklandı ve sonunda krallığı birleşik Gürcistan Krallığı'na bağlayan Kral IV. Davit'e teslim edildi. Bundan böyle Kaheti Krallığı toprakları birkaç idari birime bölündü. Bu idari birimler Kaheti Dükalığı, Hereti Dükalığı, Hornabuci yakası ve "Areşini Ülkesi" idi. Prens-Piskoposlar Krallar Kaynakça Kategori:Kafkasya'da kurulan devletler Kategori:Eski krallıklar Kategori:Transkafkasya tarihi Kategori:Tarihteki Gürcü devletleri