Kapadokya takvimi

[bullvar_katip]

[[Dosya:Map of the Achaemenid Empire.jpg|300px|küçükresim|William Robert Shepherd (1923) tarafından çizilen MÖ 500 dolaylarında Ahameniş İmparatorluğu'nu gösteren harita]] Kapadokya takvimi, Pers Zerdüşt takviminden türetilen bir güneş takvimidir. Adını, günümüz Türkiye'sindeki tarihi bölge olan Kapadokya'dan almıştır. Her biri 30 günlük 12 ay ve beş epagomenal güne sahip olan takvim, Kapadokya'nın Pers Ahameniş İmparatorluğu'nun bir parçası olduğu MÖ 550 ile 330 yılları arasında ortaya çıkmıştır. Kapadokya takvimi, Zerdüşt takvimiyle aynı olup yapısında Avestaca adlar ile ayların sıralaması yer almaktadır. Bölgedeki İran kültürel etkisini yansıtan takvimin mevcut kanıtları, Yunan gök bilimcilerin hesapları aracılığıyla Geç Antik Çağ'a kadar uzanmakta ve o zamana kadar zaten Jülyen takvimine uyarlanmıştır. İçeriği Kapadokya takvimi, günümüz Türkiye'sinde tarihi bir bölge olan Kapadokya'nın Ahameniş İmparatorluğu'nun bir eyaleti (satraplığı) olduğu bir zamanda tasarlanmıştır. Takvim, kullanıldığı bölgenin adıyla anılır; kesin başlangıç tarihi konusunda fikir birliği yoktur. Tarihçi Josef Marquart'a göre takvim MÖ 490'da başlarken Filolog Jacques Duchesne-Guillemin'e göre MÖ 490 ile 480 arasında başlamıştır. 360 günü 12 aya bölen ve bunu beş epagomenal gün takip eden bir güneş takvimidir. Takvim aslında Zerdüşt takviminin bir taklididir. Persler o dönemde Kapadokya'da baskın siyasi grup olduğu için bölgenin ana takvimi haline gelmiş ve Kapadokya Krallığı'nda bu şekilde varlığını sürdürmüştür. Zamanın geçişi ve yerel lehçe farklılıkları, küçük imla farklılıklarına yol açsa da Kapadokya takvimindeki ayların adları Zerdüşt (Avestaca) takvimindeki ayların adlarıyla hemen hemen aynıdır. Kapadokya'daki Persler, Batı İran dilini konuştukları için Kapadokça ay adları bazı yönlerden Avestaca yazımından ziyade Orta Farsça (Pehlevi dili) yazımına dilsel olarak daha yakındır. Kapadokça formları ise daha arkaiktir ve bu açıdan Avestaca formlarına daha yakındır. Kapadokya takvimi, Kapadokya üzerindeki uzun süreli İran kültürel ve dini etkilerinin kanıtıdır. İranolog Mary Boyce'a göre Kapadokya takvimi; Orta Pers, Part, Soğd, Harezm, Baktriya ve Eski Ermeni takvimleriyle birlikte, Perslerin erken Ahameniş döneminde "tüm Zerdüşt tebaaları için kabul edilen zaman hesaplama araçlarını" oluşturmak için ortaya çıkardıkları Ahameniş devlet takviminden türetilmiştir. Zamanla, yerel dil değişiklikleri farklı yerel sürümlerle sonuçlanmıştır. Bunun dışında, bu takvimler hemen hemen aynıdır. Kapadokya takvimi, Geç Antik Çağ'ın Yunan gök bilimcilerinin metinleri aracılığıyla varlığını sürdürmüş ve yine de MS 4. yüzyıla kadar bilinmiştir. Ay adları Boyce ve Tarihçi Frantz Grenet'ye göre, "takvimler arasındaki yazışmaların ana hatlarındaki kesinlik", Zerdüştlerin Kapadokya'da benimsedikleri kullanımların "büyük ölçüde tek tip" olduğunu göstermektedir. İkili, tek farklılığın birçok Zerdüşt topluluğunda yaygın olduğu bildirilen bir değişiklik olan Avestacadaki Tiştriya'nın yerine Teiri'nin (Teirei) kullanıldığını ve Apąm'dan ("sular") ziyade Apąm Napāt'a ("suların oğlu") "sekiz ayın adandığı"nı ve burada Varuna kullanıldığını belirtmiştir. Boyce ile Grenet, bu "ay adanmasının" görünüşe göre Kapadokya takvimine özgü olduğunu yazmıştır. Buna göre Kapadokya'daki Zerdüştler arasında Anahita'nın Varuna'ya yükseltilmesi konusunda anlaşmazlığa düşmüş olabilir. Boyce ile Grenet, bu olgunun güçlü Pers dini etkileriyle bilinen bir bölgede Ahamenişler tarafından yaratılan güçlü yönetim altında bile, yerel Pers rahiplerinin görünüşte küçük bir rahip özerkliğine sahip olduğunu gösterdiğini eklemiştir. Jülyen takvimine uyarlama Kapadokya takvimi, Ahameniş döneminde ortaya çıkmış olsa da mevcut kanıtlar yalnızca Jülyen takvimine uyarlanmış olduğu Geç Antik Çağ'a kadar uzanmaktadır. Tarihçi Sacha Stern, Kapadokya takviminin MÖ 44'teki Jülyen takvimine uyarlanmış olabileceğini belirtmiştir. It was probably the first calendar in the Roman East to become "Julianized", Muhtemelen, Mısır takviminden bile önce, Doğu Roma'da "Jülyenize" hale gelen ilk takvimdir. Bununla birlikte, Roma döneminde takvimin "Jülyenizasyon"undan sonra bile, Kapadokya Yeni Yılı tarihi hâlâ "başlangıçta bir Pers Zerdüşt takvimine yaklaşık olarak uyumluydu" ve yapısı yine de 12 aylık 30 günlük orijinal Pers takvimine ve ardından beş epagomenal güne dayanmaktadır. Notlar Kaynakça Kaynaklar Kategori:Özel takvimler Kategori:Ahameniş İmparatorluğu