Kayabeyi, Çıldır

[bullvar_katip]

Kayabeyi, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür. Tarihçe Kayabeyi köyünün eski adı Çaisi veya Çayis'tir. Gürcüce kaynaklarda Çaisi (ჩაისი) olarak geçer. Bununla birlikte Çaisi adı Gürcüce Tsaisi'den (ცაისი) değişime uğramıştır. Gürcüce "Tsa" (ცა) kelimesi gökyüzünü, yüksek yeri ifade eder. Gürcistan'ın batı kesiminde bir köyün Megrelce Tsaişi (ცაიში) adı da benzer biçimde "Tsa" (ცა) kelimesinden türemiştir. Türkçe Çayis biçiminde yazılan bu yer adı Gürcüceden girmiş olmalıdır. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Çayis (چایس) olarak geçer. Ancak Semihaşakir köyünün eski adı olan Çayistar'ın (چایستار) bazen sadece Çays olarak yazılmış olması, iki yer adının karıştırılmasına yol açmıştır. 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde bu köyün adı Çayis (چایس) olarak yazılmışken, Semihaşakir köyünün eski adı Cayis (جایس) biçiminde kaydedilmiştir. Çaisi köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Cavaheti'de yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki Gürcü kilisesi Çaisi Kilisesi de bu dönemden kalmıştır. Çaisi köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Çayis, bu tarihte Gürcistan Vilayeti içinde Çıldır livasının Kenarbel nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 12 Hristiyan haneden oluşuyordu. İspenç vergisi vermekle yükümlü erkekler Parnaoz, Suran, Gogiça, Gabriel, Otara, İvane, Varsima gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, çavdar, arpa ve keten tohumu tarımı yapıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Çayis köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi (1877-1878) ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Çais (Чаисъ) olarak kaydettiği yerleşim, Ardahan sancağıın Çıldır kazasına bağlı Tzakrostavi nahiyesinin 13 köyünden biriydi. 1886 tarihli nüfus tespitinde Çaisi'de, 110'u erkek ve 105'i kadın olmak üzere, 24 hanede 215 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmişti. Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896'da 275, 1906'da 352 kişiye ulaşmıştır. Çaisi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Çaisi köyünü de kapsayan Ardahan bölgesi Türkiye'ye bırakıldı. Çayis köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Çayis (چایس) adıyla Kars vilayetinin Çıldır kazasının Kurt Kala nahiyesine bağlıydı. 1940 genel nüfus sayımında "Yerliçayis" olarak kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 638 kişiden oluşuyordu. Çaisi veya Çayis "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Kayabeyi olarak değiştirilmiştir. Kayabeyi köyünün nüfusu 1965 yılında 832 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 174 kişi okuma yazma biliyordu. Kayabeyi köyünde bir Gürcü kilisesi olan Çaisi Kilisesi orta çağdan kalma bir yapı olup Osmanlı döneminde camiye çevrilmiştir. Osmanlıların 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirdiği Okoşeti (ოქოშეთი), Lori (ლორი) ve Cocorta (ჯოჯორთა) köyleri, günümüzde Kayabeyi köyünün sınırları içine yer alır. Lori Kilisesi ile Cocorta Kilisesi'nin günümüze kalıntıları ulaşmıştır. Coğrafya Köy, Ardahan il merkezine 62km, Çıldır ilçe merkezine 20km uzaklıktadır. Nüfus Kaynakça Dış bağlantılar Kategori:Çıldır belde ve köyleri