Kayadibi, Şavşat

[bullvar_katip]

Kayadibi, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Tarihçe Kayadibi köyünün eski adı, Tsihisdziri'dir. Gürcüce bir yer adı olan Tsihisdziri (ციხისძირი), "kale dibi" (ციხე: kale; ძირი: dip) anlamına gelir. Bu yer adı Türkçeye "Sihizir" olarak girmiştir. Nitekim 1835 tarihli nüfus defterinde ve Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli bir yayında Sihizir (سیخیذیر) olarak geçer. Tsihisdziri, orta çağda Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Şavşeti bölgesi yazılı kaynaklarda ilk kez 8. yüzyılda geçmektedir. Bununla birlikte Tskalsimeri'de Tunç Çağı'na ait baltaların ortaya çıkması, bu bölgenin çok eskiden beri bir yerleşme alanı olduğunu göstermektedir. Osmanlılar bu bölgeyi, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. Sonraki dönemde bölge Çıldır Eyaleti sınırları içinde yer aldı. Tsihisdziri, Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında, Şavşat (Satlel / Satleli) sancağının köylerinden biriydi. Söz konusu nüfus defterine göre köyde 42 hane ve 131 kişi tespit edilmiştir. Köyün nüfusu Müslüman ahaliden oluşuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Tsihisdziri köyünün toplam nüfusunun 262 kişiden oluştuğu oraya çıkar. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği toprakları 1874 yılında dolaşan Giorgi Kazbegi, Şavşat nahiyesinin müdürünün Tsihisdziri’de ikamet ettiğini yazmıştır. Nahiye müdürünün buradaki varlığı, Tsihisdziri’yi Şavşat bölgesinin merkezi haline getirmişti. Köyde Hulo’dakine benzer dükkânlar bulunuyordu ve sadece Artvinli Ermeniler ticaret yapıyordu. Tsihisdziri, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda yenilen Osmanlı Devleti tarafından Berlin Antlaşması uyarınca Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde Artvin Okrugu'nun Şavşet-İmerhevi kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kaza içinde Garkloba nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) 10 köyünden biriydi. Rus idaresinin de Tsihis-Dziri (Цихис-Дзири) olarak kaydettiği köyde 1886 tarihli nüfus tespitine göre, 212'si erkek ve 202'si kadın olmak üzere 69 hanede 414 kişi yaşıyordu. Bir hane hariç, köyün nüfusu "Türk" olarak kaydedilmişti. Bir naede ise, 1'i erkek ve 1'i kadın olmak üzere 2 Gürcü yaşıyordu. Köye bağlı "Askia-ogli" (Askiadze) mahallesi 11 haneden, "Gurvadze" mahallesi 14 haneden, Cami mahallesi 16 haneden, "Manuk-ogli" (Manukidze) mahallesi 15 haneden, "Sasun-ogli" (Sasunidze) mahallesi 9 haneden ve Tetkilde mahallesi 3 haneden oluşuyordu. Tsihisdziri, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından Tsihisdziri köyü fiilen Türkiye'ye katıldı. Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla bu köyü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı. Tsihisdziri, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında, sehven "Semzebir" adıyla kaydedilmiştir. Bu tarihte Artvin livasının Şavşat kazasının Merya nahiyesinin bir köyüydü ve nüfusu 105 hanede yaşayan 600 kişiden oluşuyordu. Köyün nüfusunun tamamı bu tespitte "Türk" olarak yazılmıştır. Tsihisdziri / Sıhizir Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Kayadibi olarak değiştirildi. 1935 genel nüfus sayımında, Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının Merya nahiyesinin köylerinden biriydi. Nüfusu 754 kişiden oluşuyordu. 1965 genel nüfus sayımında Kayadibi köyünde 1.106 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 529 kişi okuma yazma biliyordu. Tsihisdziri’de tarihsel yapılar iki kilise ve üç kaleden oluşmaktadır. Köyün güneyinde yol kenarında yer alan Tsihisdziri Kilisesi tek nefli bir köy kilisesidir. Bu kiliseden geriye görece sağlam duvarlar kalmıştır. Ortadan kalkmış olan ikinci kilise de köyün güney kesiminde yer alıyordu. Kayadibi köyünde bulunan üç kalenin, 11. yüzyılda Tbeti piskoposu Saba Mtbevari (1027-1072) tarafından Bizans sadırılarına karış inşa edilen "Tbeti'nin tepesindeki" Sveti kalesi olduğu tahmin edilmektedir. Köye Tsihisdziri adını veren bu kalelerden biri, köyün kuzeyinde kayalık bir tepenin zirvesinde yer alır. 1.870 metre yükseklikteki tepede yer alan kaleden günümüze yıkıntılar ulaşmıştır. Köyün batı tarafında ikinci bir kale vardır. 1.570 metre yükseklikteki tepede yer alan bu kalenin duvarları iki metre yüksekliktedir. Köyün kuzeyinde yer alan üçüncü kale ise, 1.680 metre yükseklikte kayalık tepenin zirvelerinden birinin üzerinde inşa edilmiştir. Bu kale de büyük ölçüde yıkılmıştır. Coğrafya Kayadibi köyü, Artvin il merkezine 81km, Şavşat ilçe merkezine 16km uzaklıktadır. Nüfus Kaynakça Dış bağlantılar Kategori:Şavşat belde ve köyleri