Kıbrıs Türkleri

[bullvar_katip]

Kıbrıs Türkleri veya Kıbrıslı Türkler, Kıbrıs Adası'nda yaşayan Türklerin, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1571 yılındaki Kıbrıs Adası'nı ele geçirmesinden sonra Anadolu'dan Kıbrıs Adası'na göç etmiş ve 1974 yılında Türk Silahlı Kuvvetlerinin adaya müdahale etmesinden sonra adanın ikiye bölünmesiyle birlikte çoğunluğu KKTC'de yaşamını sürdüren kesimine verilen isimdir. Tarihçe Kıbrıs'ın Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrolüne geçmeden önce, Doğu Akdeniz'deki Osmanlı'ya ait gemilerine akın yapan Hristiyan korsanlarının sığınağı haline gelmiştir. Bu korsanlar genellikle deniz ticaret gemilerine ve hacca giden yolculara saldırarak buradaki yol güvenliğini yok etmektedir. Bu gibi nedenlerden dolayı Kıbrıs'ın alınması gerekli görülmüştür. Kıbrıs, Piyale Paşa komutasındaki donanma ile birlikte yaya 60.000 kişiden oluşan Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu, 2 Temmuz 1570'te Limasol’a çıkması ve 4 Ağustos 1571'de Mağusa'nın Venedikli Mağusa Kale komutanı Bragadino’nun 5 maddelik bir antlaşmayla kaleyi teslim etmesiyle sonuçlanan bir seferle Osmanlı İdaresine girdi. Kıbrıs'ın ele geçirilmesiyle Osmanlı Devleti, Doğu Akdeniz'e tamamen hâkim olmuştur. [[Dosya:Cyprus by Piri Reis.jpg|küçükresim|sol|220px|Kıbrıs'ın Osmanlı İmparatorluğu'nda denizci olan Piri Reis tarafından Kitab-ı Bahriye adlı eserinde yer verdiği tarihi haritası.]] 15 Eylül 1570 tarihinde Lala Mustafa Paşa, tören ile Lefkoşa şehrine girmiştir. Kıbrıs fethedildiği tarihte adada çok az sayıda Ortodoks Rum vardı. Çünkü Venedikliler Katolik idi ve Ortodoks Kilisesi'ne yaşama hakkı tanımıyordu. Osmanlı Devleti Ortodokslara serbestçe kilise kurma ve gelişme imkânı sağladı. Böylece adada Ortodoks Kilisesi gelişti ve Katolik Kilisesi etkinliğini kaybetti. 1571 yılında Kıbrıs'ta yapılmış bulunan nüfus sayımında yerli halkın nüfusu 150.000'dir. Burada bulunan Türk askeri ise 30.000 kadardır. Yunan kaynakları Kıbrıs Türklerinin, asla Türk olmayıp, sonradan asimilasyona uğrayıp Müslüman olan ve Türkleşmiş adanın yerli halkı olduğu belirtilir. Fakat adanın tamamının kontrol edilmesinin ardından Osmanlı idaresi tarafından Karaman ve Taşeli yöresinden adaya göç ettirilen Türkler ve Beyşehir, Ürgüp, Niğde, Aksaray, Akşehir, Kayseri gibi Anadolu'nun orta kesiminde kalan şehirlerinden aileler getirilerek Osmanlı döneminde Kıbrıs'a Türk göçü sağlanmıştır. Bugün adada yaşayan Kıbrıs Türklerinin (Kıbrıs Harekâtı'ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti'nden gelenler hariç) soyu bu Osmanlı idaresinde adaya gönderilen Türklerden gelmektedir. Bazı Kıbrıs Türkleri ise Müslüman olmuş Lüzinyan ve diğer Hristiyan azınlıklardan meydana gelmektedir. Ayrıca 1572 yılında Kıbrıs'ın çeşitli yerlerinde bulunan farklı görev sınıflarına bağlı sayıları 4000'e bulunan askerlerin ve memurların ailelerini adaya getirilmelerine izin verilmiş, bunlardan adada kalıcı olarak yerleşmek isteyenlerine ise kolay imkânlar sunulmuştur. 1745-1814 döneminde, Müslüman Kıbrıs Türkleri, Kıbrıs adasında Hristiyan Kıbrıs Rumlarına karşı nüfusça çoğunluktaydı. Bu dönemde, Kıbrıs Türk'ü sayısı ada nüfusunun %75'ine kadar çıktı (Drummond, 1745: 150.000'e 50.000; Kyprianos, 1777: 47.000'e 37.000; De Vezin, 1788-1792: 60.000'e 20.000; John M. Kinneir, 1814: 35.000'e 35.000). Kültür Kıbrıs Türkleri Anadolu'dan getirdikleri Anadolu kültürünü uzun süre korumayı başarmış bir topluluk olmasına rağmen, 1974 yılına kadar Kıbrıs Rumları ile birlikte yaşadıklarından dolayı Rum kültüründen de etkilenmişler ve özellikle dil alanında birçok kültür alışverişi yaşanmıştır. Adanın 1878 yılında fiilen İngiliz yönetimine geçmesinden sonra ada Türklerinin Anadolu ve Türk kültürüyle olan bağları daha da zayıflamış ve zaman içerisinde "Kıbrıslılık" kültürü başgöstermiştir. Bu kültür 400 yıl içeresinde adada var olan değişik kültürlerden örneğin Latinler, Rumlar ve Maronitlerden etkilenen Kıbrıs Türkleri kendi kültürlerini oluşturdular. Kıbrıs Türk mutfağı tipik bir Akdeniz mutfağı özelliklerini taşır. Zeytinyağlı yemeklerin yanı sıra Şeftali Kebabı olarak bilinen kebap türü çok ünlüdür. Küp kebabı ada genelinde yaygın olarak yapılan bir kebap türüdür. Kıbrıs Türkleri, birçok farklı etkinliklerde kendi halk danslarını oynamaktadır. Bu halk dansları arasında karşılama, mendil oyunları, zeybek ve kasap oyunları vb. vardır. Günümüzdeki yapı Zamanla ada Türkleri ile 1974'ten sonra adaya gelen Türkler arasında "yerli Kıbrıslılık" düşüncesi etrafında bir ayrılık oluşmuş ve bunun sonucunda "Kıbrıs Türkleri" ve "Türkiye Türkleri" olmak üzere toplum iki kesime bölünmüştür. Bu iki kesim arasında resmiyette hiçbir şekilde olmayan fakat fiilen var olan heterojen bir toplum yapısı oluşmuş, bunun sonucunda Kıbrıs Türkleri ve Türkiye'den gelen Türkler arasında bir uzaklık meydana gelmiştir. Toplumdaki bu ikili yapı zamanla ayrımcılığa dönüşmüş ve Kıbrıs Türklerince Türkiyeliler aleyhine, Türkiyelilerce Kıbrıs Türkleri aleyhine yorumlanmıştır. Bu güne kadar bu ayrımcılık, hiçbir resmi ortamda belirtilmemesine ve siyasilerce ısrarla reddedilmesine rağmen varlığını sürdürmektedir. Toplumun bu ikili yapısından ötürü günümüzde saf bir Kıbrıs Türk kültüründen bahsetmek zorlaşmıştır. Her ne kadar sonradan adaya gelenler Kıbrıs kültürünü kısmen benimsemişseler de işgücüne ve turizme bağlı son göçlerden ve yerli toplumun kültürel anlamda dünyaya açılmasından sonra adadaki Kıbrıs Türk kültürü iyice zayıflamıştır. Avrupa Birliği Eurostat araştırmasına göre Kıbrıs adasının toplam nüfusunun %67'si Rum, %33'ü Türk'tür. Adada çok az nüfusla İngiliz, Ermeni ve Maruni toplulukları da bulunmaktadır. En büyük şehri Lefkoşa'dır. Diaspora Kıbrıs Türklerinin bir kısmı 1955 yılından itibaren siyasi ve ekonomik sebeplerle ülke dışına göç etmişlerdir. Özellikle Birleşik Krallık, Avustralya ve Türkiye; Kıbrıs'tan büyük oranda göç almıştır. Ülkeye uygulanan ekonomik ambargolar nedeniyle üçüncü ülkelere yapılan ticarette büyük zorluklar çekilmesi ülke dışına yapılan göçlerin zaman içerisinde devamlılık kazanmasına yol açmıştır. Kesin sayısı bilinmemekle beraber ülke dışında yaşayan Kıbrıs Türkleri sayısı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde yaşayan Türk nüfusundan fazladır. Kıbrıs dışındaki Kıbrıs Türklerinin büyük kısmı Batı Avrupa, özellikle Birleşik Krallık'ta ve Türkiye'de yaşamaktadır. Diğer kayda değer Kıbrıslı Türk grupları Avustralya ve Kuzey Amerika'dadır. Birleşik Krallık Birleşik Krallık'ta, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde yaşayan Türk nüfusu kadar Kıbrıs Türk'ünün yaşadığı tahmin edilmektedir. I. Dünya Savaşı sırasında çoğu Türk, Birleşik Krallık Ordusu'na katılarak dünyanın çeşitli yerlerinde savaşır ve savaş sonunda ise Britanya adasına yerleşmeye başlarlar. II. Dünya Savaşı'nda ise Kıbrıs adasında yaşanan ekonomik istikrarsızlıkla göçler yaşanır. 1951 senesinde ise Türk nüfuzu, Birleşik Krallık'ta varlıklarını pekiştirmek amacıyla Kıbrıs Türk Cemiyetini kurarlar ve 1958 yılında ise dönemin Türkiye Başbakanı Adnan Menderes'in de maddi yardımları ile Oxford Street'teki dernek binası alınarak faaliyetlerine orada devam eder. Dernek, 1950'li yılların sonunda Türkiye'nin taksim isteğine yönelik Birleşik Krallık'taki Kıbrıs Türklerin mitingler yapmalarını sağladı. Dil Kıbrıs'ta, daha ziyade yerli Kıbrıs Türklerinin konuştuğu, Türkçenin bir lehçesi veya Türkiye Türkçesinin Kıbrıs ağzı olan Kıbrıs Türkçesi konuşulur. Yazı dilinde kullanılmamaktadır. Kullananlar olsa bile sistematik yapısı oluşturulmadığı için kişiden kişiye ve bölgeden bölgeye değişiklikler gösterebilmektedir. Örneğin Baf yöresi, Karpaz yöresi gibi bölgesel söyleyişlerde farklılıklar olabilmektedir. Din Günümüzde ise Kuzey Kıbrıs nüfusu 2011 yılı itibarıyla 294.906'dır. Çeşitli kaynaklarda KKTC'deki Müslüman nüfus oranının %98,71 ile %99 oranında yer aldığı belirtilmektedir. %0,5 oranındaki halkın Ortodoks Hristiyan, %0,2 oranında halkın Maruni Hristiyan, geriye kalanların ise diğer dini inançlarının bulunduğu belirtilmiştir. Kıbrıs Türklerinin %99'u Sünni mezhebine mensuptur. Ancak Kıbrıs Türk halkında özgürlükçü bir din anlayışı hâkimdir ve pek çoğu sekülerdir. Kıbrıs'ta 1831 (hicri 1246) tarihinde yapılan nüfus sayımında yalnızca Kıbrıs genelindeki erkek nüfus kayıt edilmiştir. Kıbrıs Adası'nın nüfusunun o tarihte 45.365 kişi olduğu, 45.365 kişiden 29.780'sinin gayrimüslim, 15.585 kişinin ise Müslüman olduğu yazılmıştır. Bu doğrultuda 1831 yılında Kıbrıs halkının %65,6'sı gayrimüslim, %34,4'ünün ise Müslüman nüfustan oluştuğu anlaşılmaktadır. Aynı tarihte başlıca kentler baz alındığında; Lefkoşa'da 3.511 Müslüman (%60,8), 2.264 gayrimüslim (%39,2), Hırsofi'de 1.108 Müslüman (%48), 1.194 gayrimüslim (%52) yaşadığı ve bulunduğu belirtilmektedir. Limasol, Güzelyurt, Gilan, Girne, Gazimağusa ve Lefke'de Müslümanların genel toplam içerisindeki oranı yaklaşık 1/4'tür. Ayrıca bakınız Linobambaki Kanlı Noel Taşkent Katliamı Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı Kaynakça Genel Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs’ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3. Hacı Osman Yıldırım, Hasan Çağlar, Vahdettin Atik, "Osmanlı İdaresinde Kıbrıs", Başbakanlık Osmanlı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2000). Özel Dış bağlantılar Historical Origins of the Turkish-Cypriots British Council of Turkish Cypriot Associations Association of Turkish Cypriots Abroad Yesterday & Today Turkish Cypriots of Australia Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tanıtma Dairesi Kategori:Avrupa'daki Türk halkları Kategori:Amerika Birleşik Devletleri'ndeki etnik gruplar Kategori:Avustralya'daki etnik gruplar Kategori:Birleşik Krallık'taki etnik gruplar Kategori:Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndeki etnik gruplar Kategori:Türkiye'deki etnik gruplar