Kocabey, Şavşat

[bullvar_katip]

Kocabey, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Tarihçe Kocabey köyünün eski adı Kuçeni'dir. Gürcüce bir yer adı olan Kuçeni (კუჭენი), kısa boylu anlamındaki lakaptan (კუჭა: kuça) gelir. Bu yer adı Türkçeye Kuçen olarak girmiştir. Nitekim 1835 tarihli nüfus defterinde ve Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca bir yayında Kuçen (قوچەن) olarak geçer. Bununla birlikte köyün adı Türkçe kaynaklarda Kuçin, Kuçlin biçiminde de yazılmıştır. 93 Harbi’nin (1877-1878) ardından Şavşeti bölgesini sınırlarına katan Ruslar da köyü Kuçen (Кучен) olarak kaydetmiştir. 1890’ların başında Müslüman Gürcülerin yaşadığı bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze ise, köyün adını Kuçeni (კუჭენი) biçiminde yazmıştır. Kuçeni, orta çağda Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Şavşeti bölgesi yazılı kaynaklarda ilk kez 8. yüzyılda geçmektedir. Bununla birlikte Tskalsimeri'deki kazılarda Tunç Çağı'na ait baltaların bulunması, bu bölgenin çok eskiden beri bir yerleşme alanı olduğunu göstermektedir. Osmanlılar bu bölgeyi, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. Sonraki dönemde Şavşeti bölgesi Çıldır Eyaleti sınırları içinde kaldı. Kuçeni, Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında, Şavşat (Satlel / Satleli) sancağının köylerinden biriydi. Söz konusu nüfus defterine göre köyde 33 hanede 99 erkek tespit edilmiştir. Köyün nüfusu Müslüman ahaliden oluşuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Kuçeni köyünün toplam nüfusunun 198 kişiden oluştuğu oraya çıkar. Kuçeni köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Kuçen (Кученъ) adıyla kaydettiği yerleşim, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Okrobageti nahiyesinin beş köyden biriydi. 1886 tarihli nüfus tespitine göre köydeki 58 hanede, 237'si erkek ve 208'i kadın olman üzere 445 kişi yaşıyordu. Dört hane hariç nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Dört hanede ise, 8'i erkek ve 4'ü kadın olmak üzere 12 Ermeni yaşıyordu. Bu sırada Kuçen köyüne dört mahalle bağlıydı. "Abdul-ogli" mahallesinde 5 hane, "Manuk-ogli" mahallesinde 14 hane, "Pisik-ogli" mahallesinde 10 hane ve "Çaysar" mahallesinde 10 hane bulunuyordu. Kuçeni sadece köyün değil Şavşat bölgesinde bir akarsuyun adıydı. Nitekim Rus ordusunda görevli Gürcü general ve coğrafyacı Giorgi Kazbegi 1874 yılında ve Nikolay Marr 1904 yılında Şavşeti ve Klarceti bölgesi günlüklerinde Kuçeni'den Şavşat Çayı'nın kollarından birinin adı olarak söz etmişlerdir. Giorgi Kazbegi, Shlobani, Dabatsvrili, Şavketi ve Kuçeni derelerinin Okrobageti köyünün aşağısında bulunan dağın önemli akarsuları olduğunu yazar. Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze ise, 1890'ların başında Kuçeni'yi Şavşeti bölgesinde Gürcüce ada sahip köyler arasında saymıştır. Kuçeni köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Kuçeni köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı. Kuçeni, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında, "Kuçen" adıyla Artvin livasının Şavşat kazasının merkez nahiyesinin bir köyüydü ve nüfusu 112 hanede yaşayan 700 kişiden oluşuyordu. Köyün nüfusunun tamamı bu tespitte "Türk" olarak yazılmıştır. Kuçeni / Kuçen Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Kocabey olarak değiştirildi. Kocabey, 1935 genel nüfus sayımında, Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının merkez nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 1.008 kişiden oluşuyordu. 1965 yılına gelindiğinde köyün nüfusu 1.417 kişiyi bulmuştu ve bu nüfus içinde 592 kişi okuma yazma biliyordu. Coğrafya Kocabey köyü, Artvin il merkezine 81km, Şavşat ilçe merkezine 16km uzaklıktadır. Nüfus Kaynakça Dış bağlantılar Yerelnet Kategori:Şavşat belde ve köyleri