Kronstadt Ayaklanması

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

sağ|küçükresim|300px|1888 yılına ait bir Alman haritasında Sankt Petersburg ve Kronstadt Üssü Kronstadt Ayaklanması, Sovyet denizcilerinin ve askerlerinin Stepan Petriçenko önderliğinde Bolşevik iktidarına karşı başkaldırısıdır. Mart 1921'de başlayan ayaklanma başarısız olacak ve kanlı bir şekilde bastırılacaktır. İsyan, Finlandiya Körfezindeki Rus Baltık Deniz Filosu'nun üssü olan Kronstadt’ta patlak vermiştir. Ekonomik arka plan Ekim Devrimi'nden sonra çıkan Rus İç Savaşı'nın sona ermesinden sonra Bolşevik Rusya tükenmiş ve yıkılmış bir haldeydi. 1920-21 kuraklığı bu felaketi derinleştirdi. Devrimden sonraki yıllarda yaşanan salgın hastalıklar, sosyal yapının çöküşü, kapitalist müttefik devletlerin askerî müdahalesi ve iç savaş, milyonlarca hayata mal olmuştur. Ayrıca binlerce aydın ve okumuş insan ülkeyi terk etmiştir. İç savaş yıllarında uygulanan Savaş Komünizmi politikaları Bolşeviklerin iç savaşta zafer kazanmasını sağlamış ancak ülkenin ekonomisini harap etmiştir. Özel işletmelerin ve ticaretin devlet tekeline alınması sonrasında sosyalist devlet ekonomik etkinliği örgütleyememiş ve ekonomi durmuştur. 1921 yılında toplam sanayi üretimi I. Dünya Savaşından önceki seviyenin %20’sine, pamuk üretimi %5'ine, demir üretimi %2'ine düşmüştür. Savaş Komüzminin uygulamalarından olan köylülerin ellerindeki ürünlerin zorla alınması politikası yüzünden köylüler artık tarlalarını ekmemeye başlamışlardır. Ekilen arazilerin oranı ise %62’lere düşmüştür. Ürünler ise %37 oranındadır. 1 ABD doları 1914 yılında 2 Rubleyken 1920’de 1200 Rubleye fırlamıştır. Durumun ağırlaşması sonucunda kırsal alanda başta, en büyüğü Tambov Ayaklanması olmak üzere, birçok isyan çıkmıştır. Şehirlerde de koşulları protesto eden işçi eylemleri yaşanmaktaydı. Petropavlovsk kararları 26 Şubat 1921’de Kronstadtlı askerler durumu bizzat görmek için Petrograd’a giderler. 28 Şubat'ta Petrograd’da zor kullanarak bastırılan işçi eylemlerinin olduğunu öğrenirler. Petropavlovsk ve Sivastopol gemilerindeki mürettebat acil bir toplantı yaparak aşağıdaki 15 isteği dile getirirler: Sovyet organları için hemen yeni seçimler yapılmalıdır. Halihazırdaki Sovyetler köylü ve işçilerin taleplerini yansıtmamaktadır. Yeni seçimler gizli oy ve serbest propaganda özgürlüğüyle yapılmalıdır. İşçiler, köylüler, Anarşistler ve Sol Sosyalist partiler için konuşma ve basın özgürlüğü. Sendikalar ve köylü örgütleri için özgürlük. En geç 10 Mart 1921'de gerçekleştirilecek olan partilerden bağımsız bir toplantı düzenlenecektir, toplantıya Petrograd ve Kronsdat bölgesi işçiler ve askerleri katılacaktır. Tüm sosyalist partilere ait siyasi mahkûmlar ve işçi sınıfına mensup tüm mahkûmlar serbest bırakılmalıdır. Hapishanelerdeki durumu öğrenmek amacıyla bir komisyonun seçilmelidir. Ordudaki tüm siyasi kurumlar kapatılmalıdır. Hiçbir siyasi parti propaganda için ayrıcalığa sahip olmamalıdır ve devletten yardım almamalıdır. Köylerde ve kırsal alanda oluşturulan silahlı milisler dağıtılmalıdır. Tehlikeli işler hariç tüm işçiler için sağlanan gıda miktarı eşit olmalıdır. Ordudaki tüm milis örgütlenmeleri kapatılmalıdır. Fabrikalardaki muhafızları işçiler seçmelidir. Köylülere ücretli işçi çalıştırmadıkları hallerde istediğini yapabilme özgürlüğü verilmelidir. Tüm askeri birlikler ve subaylar bu kararnameye uymalıdır. Bu bildiri basında yayınlanmalıdır. Gezici işçi denetçi gruplarının kurulmasını istiyoruz. Ücretli emek sömürüsüne dayanmayan el işleri üretimi yasadışı olmaktan çıkarılmalıdır. On beş maddeden iki tanesi, Marksist terminoloji kullanılırsa, küçük-burjuvaziyle ilgilidir. Köylüler ve zanaatçılar için özgürlük isteyen bildiride, ücretli emek kullanılmaması özellikle vurgulanmıştır. 1 Mart 1921’de Kronstadt garnizonunda genel bir toplantı yapılır ve hükûmet adına konuşmak üzere Kalinin ve Baltık Filo komutanı Nikolai Kuzmin orada hazır bulunur. Toplantıda yukarıda aktarılan 15 madde kabul edilecektir. Devlet yetkililerinin konuşmalarından bir gün sonra yapılan toplantıda Bolşeviklerin saldırı hazırlığında olduğu söylentileri dile getirilince Kuzmin ve yanındakiler derdest edilir. Hükûmet ise aynı gün olanlara bir ültimatomla cevap verecek ve isyanın Fransız karşı istihbaratınca çıkartıldığını ve Petropavlovsk kararlarının SR (Sosyalist Devrimciler)-Karayüzler kararlarına benzediğini açıklayacaktır. SR, Ekim Devriminden önce Kerenski’nin Geçici Hükûmetini destekleyen köylü partisidir. Bu partiden ayrılan sol-SR’ler Ekim Devrimi'nden sonra bir süre Bolşeviklerle beraber tavır almış ve hükûmete bakan vermiştir. Bahriyelilere uluslararası destek Anarşist Emma Goldman olaylar sırasında Petrograd’dadır ve isyandan iki hafta önce Paris gazetelerinde isyan beklentisi üzerine haberler çıktığını, bu haberlerin olaylarda emperyalist merkezlerin katkısı olabileceği ihtimalini arttırdığını belirtir. Lenin de emperyalist merkezlerden böyle bir saldırı beklemektedir, bunun kanıtı yıllar sonra Columbia Üniversitesi Rus Arşivlerindeki bir el yazmasından çıkmıştır. 1921 yılı tarihli ve Çok Gizli ibareli yazıda Kronstadt Ayaklanmasına dair ayrıntılı bilgiler (silah, personel durumu gibi bilgilerin yanı sıra Beyaz Ordu ve Fransız kuvvetlerinin Kronstadtlıların yardımına gelebilmeleri için alternatif güzergahlar) belirtilmektedir. Söz konusu belge muhtemelen gizli olarak Bolşeviklere karşı örgütlenmeye çalışan Pyotr Vrangel’in Beyaz Ordu kılıç artıkları tarafından örgütlenmiştir. Ayrıca belgenin Finlandiya'da yazıldığı anlaşılmaktadır. Józef Piłsudski’nin komünistlere karşı düşmanlığı ve emperyalist merkezlere olan yakınlığı bilinmektedir. Öte yandan, belgenin orijinalliğini sorgulayan tarihçilerin de bulunduğu belirtilmelidir. Belgede duruma müdahil olunmazsa zaten askerler arasında bir huzursuzluk yaşanacağı ama dış destek olmazsa bu kalkışmanın bastırılacağı belirtilmektedir. İsyancılar hükûmetin ültimatomundan sonra kendiliğinden harket etmiş, saldırıya geçmemiş ve ellerindeki Kalinin gibi değerli bir rehinenin Petrograd’a dönmesine izin vermişlerdir. İsyan başladıktan sonra ise ne eski Beyaz Ordu mensupları ne Fransa, ne de Wrangel’in Finlandiya’daki ajanları ise duruma müdahale etmiştir. İsyanın bastırılması [[Dosya:Kronstadt attack.JPG|küçükresim|Kızıl Ordu birlikleri Kronstadt'ta]] Bolşevik hükûmet Kronstadt’a 7 Mart 1921 günü saldırır. Mihail Tuhaçevski komutasındaki 60.000 asker saldırıya katılır. Petrograd şehri sıkıyönetim altındadır ve işçiler Kronstadt’a yardım edemezler. Üssün bulunduğu yarımadayı karadan ayıran körfezdeki buzlar erimeden ve durum kontrolden çıkmadan sonuç almak için acele saldırıya geçilir. 17 Mart günü, ironik bir şekilde Paris Komünü kutlamaları yapılırken, çok fazla kayıp veren Kızılordu kuvvetleri şehre girer. İsyancıların kayıpları hakkında bir kayıt bulunmamakla beraber tarihçiler 2000 civarında bir rakam vermektedir. Resmi Sovyet rakamlarına göre 1000 isyancı öldürülmüş, 2000’i yaralanmış, 6500’ü esir edilmiş, 8000 tanesi de Finlandiya’ya kaçmıştır. Resmi rakamlara göre Kızılordunun kaybı ise 527 ölü ve 3285 yaralıdır. İsyanı izleyen aylarda 1000 civarı esir serbest bırakılacak, 1500 tanesi kürek mahkûmluğuna çarptırılacak, Finlandiya ise büyük bir göçmen sorunuyla karşılaşacaktır. İsyan bastırılmış olsa da Bolşevik liderlerde ve özellikle Lenin’de etkisi çok sarsıcı olur. Beklenen dünya devriminin yakın olmadığını anlayan Lenin iç savaşı kazandıran ancak karşılığında büyük bedeller ödenen Savaş Komünizmi politikasının yerine NEP politikalarını geçirecektir. Ayaklanmanın sebeplerinin irdelenmesi Ayaklanmanın özellikle Ekim Devriminin öncü gücü olan Kronstadtlı bahriyeliler tarafından başlatılmasını bazı kaynaklarda savaşlardan sonra ordunun köylüleşmesiyle açıklanır. Buna karşılık ise isyancı askerlerin çoğunun 1917'den önce Kronstadtlı olduğu iddia edilmiştir. Tarihçi Tony Cliff Bolşeviklerin politikalarını savunurken Rusya’daki işçi sayısının muazzam düşüşünden ve köylülüğün ağır basmasından, örneğin isyanın ele başlarından Petriçenko'nun da Ukraynalı bir köylü oluşundan söz eder. Kaynakça Ayrıca bakınız Sovyetler Birliği NEP Savaş Komünizmi Stalin'i Anlamak Dış bağlantılar Troçki ile Kronstadt üzerine röportaj Lenin'in ayaklanmayla ilgili fikirleri İda Mett'in kouyla ilgili yazdığı eser İsyancıların çıkardığı gazete İsyanın bastırılmasıyla ilgili New York Times gazete haberi Kategori:Sovyetler Birliği'ndeki ayaklanmalar Kategori:Rusya'daki ayaklanmalar Ayaklanma Kategori:1921'de Avrupa

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Kronstadt Ayaklanması

bullvar_katip

Administrator

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi