Küçük gezegen tanımı

[bullvar_katip]

küçükresim|400x400pik|Asteroit keşif sayısı Resmi bir küçük gezegen tanımı, son haliyle, kuyuruklu yıldızlar dışındaki küçük gezegenlere (asteroit, centaur, Neptün ötesi nesne ve cüce gezegen) verilen bir sayı-isim kombinasyonudur. Bu tür bir tanımlama her zaman için yörüngesi yeterince kesinleştikten sonra ("numaralandırma" olarak adlandırılır) bir cisme atanan öncü bir numarayı (katalog veya IAU numarası) kapsamaktadır. Resmi tanımlama, küçük gezegenin daha önce ilk kez gözlemlendiğinde otomatik olarak atanan geçici tanımlamasına dayanır. Daha sonra, resmi tanımlamanın geçici kısmı bir isimle değiştirilebilir ("adlandırma" olarak adlandırılır). Hem resmi hem de geçici tanımlamalar Uluslararası Astronomi Birliği'nin bir kolu olan Küçük Gezegen Merkezi (MPC) tarafından yürütülmektedir. Günümüzde, bir numara ancak iyi gözlemlenmiş dört karşıtlıkla yörüngesi kesinleştikten sonra verilmektedir. Dünya'ya yakın asteroitler gibi olağandışı nesneler için, numaralandırma üç, hatta sadece iki karşıtlıktan sonra numara ataması yapılabilmektedir. Bir numara alan altı yüz binden fazla küçük gezegen arasından sadece yaklaşık 24 binine (veya %4'ü) bir isim atanmıştır. Buna ek olarak, yaklaşık 670 binden fazla küçük gezegen henüz numaralandırılmamıştır. 87 Sylvia adlı asteroidin bir uydusu olan Romulus uydusu için kullanılan resmi adlandırmanın "(87) Sylvia I Romulus" olması gibi küçük gezegenlerin uyduları için kullanılan kurallar, Galileo'nun zamanından beri gezegenlerin uyduları için kullanılan Roma rakamları kurallarının bir uzantısıdır. Kuyruklu yıldızların adlandırılması da Küçük Gezegen Merkezi tarafından yönetilir, ancak bunlar için farklı bir kataloglama sistemi kullanılır. Adlandırma dizilimi Resmi adlandırmanın iki kısmı bulunmaktadır. Bunlardan ilki olan katalog numarası tarihsel olarak keşif sırasına göre atanmaktadır. Bir diğeri olan isim kısmında ise tipik olarak küçük gezegenin geçici adlandırması veya kaşifin adı yer alır. Kesin dizilim: adlandırılmamış küçük gezegenler için: adlandırılmış küçük gezegenler için: ; parantez içinde veya dışında Örnek olarak, adlandırılmamış bir küçük gezegen olan 'i betimlemek için her durumda numarası parantez içinde yazılırken, adlandırılmış bir küçük gezegen olan (274301) Wikipedia'yı betimlemek için ise parantez imleri kaldırılarak biçiminde bir ifade kullanılır. Günümüzde bu parantez işaretleri çoğu zaman önde gelen veri tabanlarında kullanılmamaktadır. Küçük gezegen tanımlamalarının zaman içinde değişmesi nedeniyle, astronomi dergilerinde farklı tanımlama versiyonlarına yer verilebilmektedir. Ağustos 2008'de bir ana kuşak asteroidi olan 274301 Wikipedia keşfedildiğinde, şeklinde yazılmasından ve bir numara atanmasından önce geçici olarak şeklinde tanımlanmaktaydı. 27 Ocak 2013'te Küçük Gezegen Merkezi'nin bir yayını olan sirkülerde yayımlanmasıyla "Wikipedia" olarak isimlendirildi. Astronomun tercihine ve derginin yayım tarihine göre, 274301 Wikipedia adlı cisime yapılacak atıflar basitçe veya biçiminde yapılabilmektedir. Uygulamada oldukça iyi bilinen herhangi bir nesne için cismin numarası çoğunlukla bir katalog girişini ifade etmektedir ve resmi uzun tanımlaması yerine genellikle cismin adlandırıldıysa ismi veya geçici ismi kullanılır. Örneğin bir küçük gezegen olan Plüton çok nadiren 134340 Plüton şeklinde zikredilir. Daha az bilinenlerden de adlı cisim için genellikle uzun versiyonu şeklindeki resmi tanımlaması tercih edilmez. küçükresim|Bazı astronomik cisimlerin sembolleri Tarihi 1851 yılına kadar yalnızca 15 adet asteroit olduğu bilinmekteydi ve biri hariç tümünün kendi sembolü bulunmaydı. Nesnelerin sayısı arttıkça semboller giderek daha karmaşık hale geldi ve elle çizilmeleri gerektiğinden astronomlar bu sembollerden bazılarını zor buldular. Bu zorluk 1851 yılında Benjamin Apthorp Gould tarafından ele alınmış ve asteroidlerin keşif sırasına göre numaralandırılması ve bu numaranın asteroidin sembolü olarak bir daire içine yerleştirilmesi önerilmiştir, örneğin dördüncü asteroid Vesta için 4 gibi. Bu uygulama, küçük gezegenlerin sayısı arttıkça, kısa bir süre sonra ismin kendisiyle birleşerek "4 Vesta" şeklinde resmi bir sayı-isim tanımlamasına dönüştü. 1850'lerin sonlarına doğru daire, dizgisi daha kolay olan "(4)" ve "(4) Vesta" parantezlerine basitleştirildi. "4) Vesta" ve "4, Vesta" gibi diğer noktalama işaretleri de kullanılmış, ancak bu işaretler 1949 yılına kadar neredeyse tamamen ortadan kalkmıştır. Numaranın keşif ya da yörüngenin belirlenme sırasını takip etmesi kuralının en büyük istisnası Plüton'un durumudur. Plüton başlangıçta bir gezegen olarak sınıflandırıldığından, 2006 yılında "gezegen" tanımı yeniden düzenlenene kadar kendisine bir numara verilmemiştir. Bu noktada Plüton'a resmi olarak (134340) Plüton adı verilmiştir. Ayrıca bakınız Küçük gezegenler listesi Astronomik adlandırma kuralları Kaynakça Dış bağlantılar Minor Planet Names: Alphabetical List IAU FAQ on minor planets MPC explanation of provisional designations Dr. James Hilton, When Did the Asteroids Become Minor Planets? Kategori:Küçük gezegenler