Külkedisi (opera)

[bullvar_katip]

Külkedisi (tam İtalyanca adı ile La Cenerentola, ossia La bontà in trionfo yani Külkedisi veya Güzelliğin Galip Gelmesi) Gioacchino Rossini tarafından bestelenmiş iki perdelik opera veya dramma giocosodir. Eserin librettosu, Fransız yazar Charles Perrault tarafından yazılmış Külkedisi masalından uyarlanarak Jacopo Ferretti yazılmıştır. Ancak eserin hazırlandığı sıralarda tiyatrolarda özel efektler çok sınırlı olduğu için, eser orijinal masalda bulunan fantezi peri sihirlerinden arındırılmış ve daha gerçekçi olarak sunulmuştur. Eserin prömiyeri 25 Ocak 1817'de Romada "Teatro Valle"de verilmiştir Hazırlanış ve sahnelenmeleri Rossini Külkedisi adlı operasını hazırladığı zaman 25 yaşındaydı ve bir yıl önce bestelediği Sevil Berberi adlı operası ile çok ün kazanmıştı. Çok hızlı besteciliği ile tanınan Rossini Külkedisi operasının bestesini 3 hafta içinde tamamlamıştır. Fakat bu kadar hızlı bestelemek için, daha önce hazırladığı La gazzetta adlı eserini uvertürünü ve Sevil Berberinde bulunan bir aryanın parçalarını da bu yeni eserinde kullanmıştır. Ayrıca ortak besteci olarak Luca Agolini önemli katkılar yapmış; bütün secco resitatifleri ve üç önemli parça (Alidoro'nun Vasto teatro e il mondo aryası, Clorida'nın Sventurata aryası ve koro için Ah, della bella incognita.) bu ortak besteci tarafından hazırlanmıştır. 1818'deki yapım için notalar incelendiği zaman Alidoro için Fa silencio; odi un rumore adlı bir yeni aryanın hazırlanmış olduğu bulunmuştur; ama bunu kimin besteleyip yapıma eklediği bilinmemektedir. Roma'da 1820'deki yeni yapım için Rossini bu arya yerine La del ciel nel l'arcanno profondo adlı bir arya koymuş ve bu yeni arya sonraki yapımlarda devamlı kullanılır olmuştur. Operanın 1817'de Roma'da ilk sahnelenmeleri seyirci ilgisizliği hatta düşmanlığı ile karşılaşmıştır. Ama sonra popüler olmuş; İtalya'da büyük opera evlerinde ve Avrupa'daki opera evlerinde gala temsilleri ve devamlı performanslar yapılmıştır. 19. yüzyılda popülerliği daha önce bestelenmiş olan Sevil Berberi eserinden daha fazla olmuştur. Ancak 20. yüzyılın ilk yarısında, coloratura ve contralto ses tipleri için çok fazla şarkıcı yetişmemesinden dolayı, opera repertuvarlarında nadir görülmeye başlamıştır. Buna karşılık 1960'li yıllardan sonra, bir yeni nesil Rossini operaları uzmanı sayılabilecek mezzo-sopranolar ve kontraltolar yetişmeleriyle, Külkedisi eski popülerliğini tekrar kazanmıştır. Bu eser 20. yüzyılda dünya opera evlerinin repertuvarlarında devamlı bulunmuştur. Kuzey Amerika Opera evlerinde en çok temsil edilen 20 opera eseri listesinde 11. sırada yer almıştır. Eserin ayrıca bir sıra ses kaydı yapılmıştır. Roller Konu özeti Zaman: 18. yüzyıl sonları – 19. yüzyıl başları Mekân: İtalya Bu opera eseri için Külkedisi masalı içeriği daha gerçekleştirilmiştir. Masaldaki kötü üvey anne yerine Don Magnifico adıyla bir üvey baba vardır. Masalda Külkedisi'ne devaml olarak sihirleri ile yardım eden iyi peri yerine Alidoro adlı bir filezof ve veliaht prensin lalası bulunmaktadır. Sonunda Külkedisi'nin bulunması, masaldaki givi balodan kaçarken ayağından düşürmüş olduğu kristal camdan ayakkabı tekinin tüm genç kızlara sınanması ile değil, taşıdığı bir çifte bilezik iledir. I. Perde Külkedisi olarak çağrılan Angelina üvey babası olan Don Magnifico'nun evinde bir hizmetçi gibi ev işleri görmektedir. Don Magnifico'nun asıl kızları olan Clorinda ve Tisbe ise yeni elbiseler ve yeni mücevherat ile devamlı donanmaktadırlar. Külkedisi alelade halk arasından bir kadınla evlenen bir kral hakkında bir şarkı söylemeye koyulur. Bir dilenci evin kapısına gelmiştir. Clorinda ve Tisbe bu dilencinin kapıdan çevrilip kovulmasını isterler; ama Külkedisi ona ekmek ve kahve ikram eder. Saray görevlileri gelirler ve Prens Ramiro'nun ülkesinde bulunan en güzel kızı, onunla evlenmek niyetiyle, şahsen armaya başladığını ve yakında bu evi de ziyaret edeceğini bildirirler. Prens Ramiro gelir, ama bu asıl Prens değildir. Asıl Prens oda uşağının elbiselerini giyinmiştir ve bu suretle evlerdeki kızları fazla ilgi geçmeden gözümlemeyi ummaktadır. Bu sahte uşak/prens Külkedisi'ne birden âşık olmuştur ve Külkedisi de bu uşak/prensi hemen sevmiştir. Fakat üvey kızkardeşleri Külkedisi'ni odalarına çağırırlar ve Külkedisi de istemeyerek oradan ayrılmak zorunda kalır. Don Magnifico girer ve Prens Ramiro'nun (yani elbise değiştirmiş uşağın) hemen gelmekte olduğunu bildirir. Çok geçmeden "Prens" gelir ama bu aslında Prens'in şahsi oda uşağı olan ve Prens'in elbiselerini giymiş olan Dandini'dir. Külkedisi'nin üvey kızkardeşleri girerler ve sahte "Prensi"'in ilgisini çekmek için bir sürü hareketlerde bulunurlar. Sahte prens onları Kırsal Krallık Sarayı'nda verilecek olan bir baloya davet eder. Don Magnifico üvey kızı Külkedisi'ne kendileri ile birlikte saray balosuna gidemeyeceğini söyler. Sahte uşak üvey babasının ilgilendiği kıza ne kadar fena davrandığını yakından görmüştür ve sahte prensle birlikte ayrılır. Prens'in lalası Alidoro eve daha önceden eski püskü giysiler için de gelmiştir ve tekrar kıyafet değiştirmiş şekilde gelir. Magnifico'dan üçüncü kızı hakkında bilgi ister. Magnifico böyle bir yaşayan kızının olduğunu inkâr eder. Fakat Magnifico ayrılınca, Alidoro orada hizmetkar gibi ev işleri gören Külkedisi ile yalnız kalınca, kıza kendisinin eşlik edip baloya götüreceğini bildirir. Sonra eski giysileri üstünden atıp kendinin Prens Ramiro'nun sarayının bir mensubu olduğunu açığa çıkarır ve kıza gösterdiği çok iyi kalpliliğini tanrı tarafından ödüllendirileceğini söyler. Don Magnifico ve iki asıl kızı Prens Ramiro'nun sarayına hala kıyafet değiştirmiş olan Dandini'ye eşlik yaparak varırlar. Dandini, Magnifico'ya birlikte sarayın şarap mahzenini gezmeye çağırır ve bu sırada Magnifico'nun sarhoş olacağını ümit etmektedir. Dandini sonra bu ailenin yanından ayrılıp patronu Prens'e gider; bu kızkardeşin pek sersem kişiler olduğunu patronu Prens'e açıklar. Ramiro buna şaşırır; çünkü Aldiro ona Magnifico'nun kızını çok övüp göklere çıkartmıştır. Clorinda ve Tisbe girerler. Dandini onlardan birine uşak kılığında Ramiro'nun eşlik etmesini teklif eder. Fakat uşakları kendilerine uygun bir kişi olarak görmeyen her iki kız da bu eşlik teklifini redederler. Alidoro, peçe giymiş tanınmayan bir hanımın (yani Külkedisi'nin) geldiğini ilan eder. Herkes bu yüzünü gizleyen genç hanımın bir yabancı olmadığını hissederler. Sanki bir rüyada bulunmaktadırlar ve kadın yüzünü açınca bir şok geçirip bu rüyadan uyanacaklardır. II. Perde Don Magnifico, Clorinda ve Tisbe Romiro'nun sarayının bir odasındadırlar. Magnifigo kızlarından birisinin Prens Ramiro ile evlenmesi şansını tehdit eden hiç tanınmamış kadın hakkında kaygılarını çok vurgulu bir şekilde açıklamaktadır. Sonra bunlar sahneden ayrılırlar ve Prens Ramiro gelir. Bu sabah karşılaştığı hizmetçi kıza benzeyen, ama kendini kimsenin tanımadığı kadına çarpılmıştır. Dandini Külkedisi ile birlikte sahneye geldiği zaman prens saklanıp kendini göstermez. Dandini Külkedisi'ne kur yapmaya çalışır; ama kız Dandini'nin bu kurlarına karşılık veremeyeceğini çünkü onun uşağına çok yakın bir ilgisi olduğunu kibarca ifade eder. Bunu duyan Ramiro ortaya çıkar, kendinin Prens olduğunu ifşa eder ve ona karşı duyduğu aşkını ilana koyulur. Yüzünü hala saklayan kız Prens'e kolunda taşıdığı iki benzer bilezikten birini verir ve eğer kendini gerçekten sevmekteyse bu bileziği kullanıp nerede olduğunu bulabileceğini bildirir. Tam bu sırada Dandini, Don Magnifico'ya kendinin gerçekten Prens'in uşağı olduğunu itiraf eder. Don Magnifico buna çok sinirlenir; bunun üzerine Dandini onu saraydan kovar. Magnifico'nun evinde Külkedisi yine eski püskü elbiselerine bürünür; mutfaktaki yanan ocağa tekrar bakmaya başlar ve bu arada bir ballad şeklinde şarkı tutturur. Magnifico ve kızları balodan çok sinirli ve huysuz bir tutumla geri dönerler. Külkedisi'ne hemen kendilerine bir yemek hazırlamasını emrederler. Bu sırada büyük bir yıldırımlı fırtına ortaya çıkmıştır. Birden eve Dandini gelip patronunun arabasının evin önünde bu fena hava sonucu bir kaza geçirdiğini açıklar ve patronunu bu kazadan kurtarıp Magnifico'nun evine getirmiştir. Külkedisi kaza geçiren bayağı bir oturacak koltuk getirir ve onu görevlerine sığınan kazazadenin Prens olduğunu anlar. Prens ise kızın kolunda bulunan bileziği tanımıştır. Böylece iki sevgili birbirlerini bulurlar. Don Magnifico ve kızları Clorinda ve Tisbe bu gelişmeye çok kızarlar. Diğer taraftan Ramiro ise onların Külkedisi'ne karşı gösterdikleri fena tutumlardan dolayı öfkelidir ve onlara uygun bir ceza vermeyi düşünmektedir. Fakat Külkedisi Prens'in bundan vazgeçip daha merhametli davranmasını telkin eder. İki sevgili, Kulkedisi ve Prens, sahneden ayrıldıktan sonra Alidoro tanrıya bu mutlu sonucu ortaya çıkardığı için şükür eder. Prens Ramiro sarayının taht odasında, Magnifoco şimdi prenses olan üvey kızından kendine ve kızlarına lütuf da bulunmasını istemektedir. Külkedisi ise uvey babasından kendisini de diğer kardeşleri gibi sevip kayırmasını istemektedir. Külkedisi kocası Prens'den babası ve kızkardeşlerini atfetmesini sağlar. Sonra baba ve üç kızı birbirlerine sarılırlar. Prenses Angelina artık mutfak ateşine bakan bir külkedisi olmayı bıraktığını ilan eder. Enstrümentasyon Rossini'nin orijinal notaları şu çalgıları olan bir orkestra gerektirmektedir. 2 flüt (1 tanesi pikolo flüt olabilir), 2 obua, 2 klarinet, 2 fagot 2 korno, 2 trumpet, trombon Birinci ve ikinci kemanlar Resitatifler için piyano (viyolonsel ve kontrabas Müziksel parçalar Uvertür I. Perde Una volta c'era un re - Angelino kanzone Miei rampolli femminini — Don Magnifico cavatina Un soave non so che - Ramiro ve Angelino ikilisi Come un'ape ne' giorni d'aprile" — Dandini cavatina Zitto zitto, piano piano - Önce Ramiro ve Dandini ikili, sonra Clorinda ve Tisbe ekiyle dörtlü Mi par d'essere sognando - Perde finali II. Perde Sia qualunque delle figlie, Don Magnifico aryası Si, ritrovarla io giuro — Prince Ramiro aryası Un segreto d'importanza - Dandini ve Don Magnifico ikilisi Questo è un nodo avvilupato — Ansambl altılı Nacqui all'affano ... Non piu mesta — Angelina aryası ve final rondo Seçilmiş ses ve video disk kayıtları Ses disk kayıtları Video DVD disk kayıtları Ayrıca bakınız Opera Gioacchino Rossini Külkedisi Kaynakça Bu madde kısmen İngilizce Wikipedia "La Cenerentola" maddesi kaynaklıdır. Online: Dış kaynaklar Osborne, Richard (1998), "La Cenerentola", Kaynak:Stanley Sadie (Ed.), The New Grove Dictionary of Opera, Cilt. xxxx. Londra: MacMillan Publishers, Inc. ISBN 0-333-73432-7 ISBN 1-56159-228-5 Gossett, Philip ve Brauner, Patricia (2001), "La Cenerentola" Kaynak: Holden, Amanda (ed.), The New Penguin Opera Guide, Londra: Penguin. ISBN 0-14-029312-4 Dış bağlantılar "Opera Türkiye" Websitesi "La Cenerantola <<Kül Kedisi>>" sayfası (Erişme:10.12.2009) Stanford Üniversitesi "Opera.stanford.edu" websitesinde İtalyanca libretto (Erişme:10.4.2009) Indiana Üniversitesi "dlib.indiana.edu" websitesinde La_Cenerentola operası için eski Ricordi edisyonu piyano notaları (Erişme:10.4.2009) "IMSLP.org" websitesinde La Cenerentola (Rossini, Gioacchino) maddesinde sesler için ve tüm eser için partitür notaları ve genel enformasyon, Online: ] "YouTube" websitesinde Rossini - La Cenerentola - Abbado'' maddesi Rossini, La Cenerantola operasının tümünün video kaydı. Online: (Erişme:27.3.2017). Kategori:İtalyanca operalar Kategori:Gioacchino Rossini operaları Kategori:1817 operaları