Kürdemir Muharebesi

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Kürdemir Muharebesi , 7-10 Temmuz 1918 tarihleri arasında, Osmanlı-Azerbaycan koalisyon kuvvetleri ile Stepan Şaumyan liderliğindeki Bakü Komünü birlikleri arasında Kürdemir'in kontrolü uğrunda yapılan muharebedir. Kürdemir istasyonu Transkafkasya Demiryolunun Bakü yolu üzerindeki en önemli stratejik noktasıydı. 10 Temmuz'da, Bakü'ye ilerleyen Kafkas İslam Ordusu ve Azerbaycan Millî Ordusu birlikleri Kürdemir'i ele geçirmiştir. Arka plan 1917 Ekim Devrimi sonucunda Bolşevikler iktidara gelmişti ve eski Rus İmparatorluğu topraklarında bir iç savaş çıkmıştı. Üstelik bu gelişmeler Kafkasya'yı fiilen kontrolsüz bırakmıştı. Mart 1918 ortasına kadar, Stepan Şaumyan'ın başkanlığındaki Bakü Komünü'nün emrinde yaklaşık 6.000 silahlı işçi ve asker vardı. Mart ayında ve nisan ayının başlarında Bakü Komünü, Ermeni milliyetçi Taşnaksutyun Partisi'nin silahlı müfrezelerinin desteğiyle Bakü'nün Müslüman nüfusuna karşı katliam yapmıştı. Müsavatçı direnişinin bastırılması sonucunda Bolşevikler Bakü'de iktidarlarını kurmuşlardı. 28 Mayıs 1918'de Tiflis'te Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti (ADR) ilan edilmiş ve Fetali Han Hoyski hükûmet başkanı olmuştu. Haziran 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ile Osmanlı İmparatorluğu arasında bir dostluk anlaşması imzalanmıştır. Anlaşmaya göre Osmanlı Devleti, "ülkede düzen ve güvenliği sağlamak için" Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükûmetine silahlı yardım sağlamakla yükümlüydü. 16 Haziran'da Azerbaycan Millî Şûrası üyeleri ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükûmeti Tiflis'ten Gence'ye taşınmıştır. 7-10 Nisan 1918'de Hırdalan istasyonu yakınında, kuzeyden Bakü'ye ilerleyen İmam Necmettin Gotsinski'nin müfrezesi ile Bakü Komünü'nün Kafkas Kızıl Ordusu arasında şiddetli çatışmalar yaşanmıştı. 10 Nisan'da Gotsinski'nin müfrezeleri Derbent'e çekilmek zorunda kalmıştı. 21 Nisan'da Bakü Komünü'nün Kafkas Kızıl Ordusu birlikleri Hacıkabul yakınlarında Bakü'de ilerleyen Müsavatçıları mağlup etmiş, ardından Müsavatçıların silahlı ayaklanmaları bastırılmıştır. Böylece, Şamahı, Salyan, Lenkeran, Kuba ve Azerbaycan'ın diğer bazı bölgelerinde Bolşevik hükûmeti galibiyet kazanmıştır. 10 Haziran'da Kafkas Kızıl Ordusu, Kürdemir-Göyçay yönünde Transkafkasya Demiryolu boyunca bir taaruza başlamıştır. Misilleme olarak, Kafkas İslam Ordusu Gence'den üç yönde: kuzeyden (Kuba-Dağıstan), güneyden (Lenkeran-Astara-Salyan) ve merkezden (Kürdemir-Göyçay) bir taaruz başlatmıştır. 11 Haziran'da Kafkas Kızıl Ordusu Sığırlı istasyonunu işgal etmiş ve 12 Haziran'da Kürdemir'i ele geçirmiştir. 27 Haziran'dan 1 Temmuz'a kadar devam eden, Göyçay yakınlarındaki muharebelerde Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu, Bakü Komünü'ne bağlı Kafkas Kızıl Ordusu'na bağlı birlikleri bozguna uğratmıştır. Askeri inisiyatif tamamen Osmanlı-Azerbaycan koalisyon birliklerine devredilmiştir. Bakü Komünü'nün Kafkas Kızıl Ordusu'nun bir kısmı Karameryem'a çekilmiş, 2 Temmuz'da ise Ağsu'dan ayrılmıştır. Tarafların güçleri Kafkas İslam Ordusu, Mayıs-Haziran 1918'de Türk komutan Nuri Paşa tarafından Gence'de kurulmuştur. Omurgası Türk 5. Kafkas ve 15. Çanakkale Piyade Tümenleriydi. Kafkas İslam Ordusu yaklaşık 13 bin kişiden ve 40 silahtan oluşuyordu. Genelkurmay Habib Bey Selimov komutasındaki Azerbaycan birlikleri ve 150 askerden oluşan bir Azerbaycan süvari müfrezesi Kürdemir yönünde faaliyet gösteriyordu. Nisan-Mayıs 1918'de Grigoriy Korganov liderliğinde Bakü Komünü'nün Kafkas Kızıl Ordusu kurulmuştur. Kafkas Kızıl Ordusu yaklaşık 18 bin kişiden ve 19 silahtan oluşuyordu. 5 Temmuz'da Biçerahov'un müfrezesi Bakü gemileriyle deniz yoluyla Enzeli'den Elet'e ulaşmıştır. 2 Temmuz'da müfreze 880 Kazaktan oluşuyordu. Moskova'dan bir zırhlı araç müfrezesi gelmiştir. 7 Temmuz'da Biçerahov'un müfrezesi Transkafkasya Demiryolu boyunca Kürdemir'e ulaşmıştır. Muharebe 7 Temmuz'da Kafkas İslam Ordusu, Kürdemir'e karşı bir saldırı başlatmıştır. Stepan Şaumyan bir telgrafta Çariçin'de bulunan Stalin'e şunları bildirmiştir: "7 Temmuz'da Kürdemir cephesinde düşman, Kürdemir'i ele geçirmek için saldırıya geçti, ancak 12 saatlik bir savaşın ardından geri püskürtüldü ve ağır kayıplar verdi. Biçerahov müfrezesi, zırhlı araçlar savaşa katıldı. Kayıplarımız az". Stalin, 8 Temmuz'da yazdığı bir mektupta Şaumyan'a talimat verdi: "Başarılarınız bizi memnun ediyor, ancak Almanlarla sorun yaşamamak, yani bağımsızlığı Almanya tarafından resmen tanınan Gürcistan'ı işgal etmemek için Yelizavetpol'den öteye gitmemenizi istedik". 8-9 Temmuz tarihlerinde Mürsel Paşa komutasındaki 5. Kafkas Piyade Tümeni yeniden Kürdemir'e saldırmış, ancak geri püskürtülmüştür. 2 zırhlı araca Türk topçu ateşi isabet etmişti. Üç gün süren çatışmalardan sonra Türk birlikleri, Kürdemir'in kuzey ve güneyindeki cepheyi yarıp geçmiş ve Bakü Komünü'ne bağlı Kafkas Kızıl Ordusu birliklerini kuşatmışlardır. 10 Temmuz'da Bakü Komünü'ne bağlı Kafkas Kızıl Ordusu birlikleri Kürdemir'den ayrılmak zorunda kalmıştır. Sovyet tarihçileri, yenilginin nedenini Türk ve Müsavat birliklerinin güç üstünlüğü ve "Taşnak-Sosyalist-Devrimci-Menşevik hainlerin örgütsüzleştirme faaliyetinin" sonucu olarak göstermişlerdir. Sonuç Kafkas Kızıl Ordusu'nun geri çekilen birlikleri, Kürdemir'in 72 kilometre kuzeydoğusunda bulunan Karrar tren istasyonu yakınında mevzilenmiştir. 14 Temmuz'da Kafkas İslam Ordusu Karrar'ı ele geçirmiştir. 31 Temmuz'da Bakü'deki Sovyet gücü düşmüştür. 5 Ağustos'ta Kafkas İslam Ordusu Bakü'ye yaklaşmış ve 15 Eylül'de Bakü'yü ele geçirmiştir. Kaynakça Kategori:1918'de Azerbaycan Kategori:I. Dünya Savaşı Kafkasya Cephesi'nde muharebeler Kategori:Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin muharebeleri Kategori:Osmanlı İmparatorluğu'nun muharebeleri

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Kürdemir Muharebesi

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi