Kurucu Meclis (Rusya)

bullvar_katip · 27 Mayıs 2024

Tüm Rusya Kurucu Meclisi (Rusçası: Всероссийское Учредительное собрание), Rusya’da 1917 Ekim Devriminden sonra toplanan ve demokratik seçimlerle seçilmiş olan yasama organı. 5-6 Ocak 1918 günlerinde sadece 13 saat toplanabilmiştir. Sovyet iktidarını tanımayı reddettiği için Bolşevikler tarafından lağvedilmiştir. Arka plan Demokratik yollardan seçilmiş olan bir Kurucu Meclisin toplanarak Rusya Anayasasını yazması 1905 Devriminden önce tüm sosyalist partilerin talepleri arasındaydı. Devrimin bastırılmasından sonra Çar II. Nikolay bazı temel hakları vermeye razı olacak ve devlet güdümünde bir parlamento olan Duma’nın 1906 yılında kurulmasına izin verecekti. Toplanmasına izin verilen Duma’nın anayasa yazma veya rejim değişikliği yetkisi bulunmuyordu. Ayrıca Duma’da öne çıkan siyasi parti sosyalistler değil liberal bir monarşiden yana olan Kadetlerdi. Duma Çarın izin verdiği çerçevede yasalar düzenlese de liberal yasa teklifleri Çar tarafından atanan üyelerden oluşan bir üst parlamento veya bizzat Çar tarafından veto edilmekteydi. Duma’nın bu yapısı Kurucu Meclis taleplerinin devam etmesini sağlayacaktır. Geçici Hükûmet dönemi(Şubat–Ekim 1917) 1917 Şubat Devrimi ile Çarlık rejiminin devrilmesiyle birlikte iktidarı Geçici Hükûmet alacaktır. Geçici Hükûmet liberal Çarlık Dumasının devamı durumundadır. Ancak Geçici Hükûmetin otoritesi devrim sürecinde etkili olan işçi ve askerler tarafından kurulan taban örgütü olan Petrograd Sovyeti tarafından sınırlandırılmaktadır. Bu dönem ikili iktidar dönemi olarak bilinir. Devrilen Çar II. Nikolay tahttan kardeşi Mihail Aleksandroviç lehine feragat edecek, ancak kardeşi de tahtı reddedecektir. Dumanın devamı olan hükûmet ise sürekli olarak kendisini “geçici” olarak tanımlamakta, asıl hükûmetin Kurucu Meclisin toplanmasından sonra belirleneceği savunmaktaydı. Geçici Hükûmetin varlığı hem bu “geçici”lik durumu, hem sürmekte olan I. Dünya Savaşı, hem de devrimci altüst oluş arasında karmaşıklaşmıştı. Geçici Hükûmette önce Savaş Bakanı olan Aleksandr Kerenski daha sonra başbakan olmasıyla beraber Kurucu Meclis seçimlerinin savaşın sona ermesinin ardından yapılacağını bildirir. Buna rağmen Temmuz 1917’de aldığı bir kararla Rusya’yı cumhuriyet ilan eder ve “önparlamento” olarak adlandırdığı kurum için seçim yapmak istediğini açıklar. Bu hareket tarzı her cepheden eleştiriye uğrar. Monarşi yanlıları Rusya’nın bir oldu bittiyle cumhuriyet yapılmasını kabul etmezken, sosyalistler ise Petrograd Sovyetinin etkisini kırmak olarak gördükleri açılıma karşı çıkarlar. Kerenski hükûmeti Kornilov Olayının ardından iyice güçsüzleşecek ve Ekim Devrimi ile birlikte Bolşevikler tarafından devrilecektir. Bolşevikler ve Kurucu Meclis Bolşeviklerin Kurucu Meclise bakışları 1917 yılında şekillenir. İlk başta tüm diğer sosyalist partiler gibi fikre destek verdiler. Ancak sürgünde bulunan Bolşevik lider Lenin Nisan ayında Petrograd’a döndüğünde partinin sloganı “Tüm iktidar Sovyetlere!” olacak ve iktidarın işçi ve askerlerin taban örgütlenmesi olan sovyetler tarafından alınması öngörülecektir. Muhalefet tarafından sürekli olarak dile getirilen Kurucu Meclisin toplanması fikrinin ertelenmesi Geçici Hükûmete karşı kullanılmakta ve sovyet iktidarında seçimlerin yapılacağı dile getirilmekteydi. 25 Ekim (7 Kasım) 1917 günü Bolşevikler Geçici Hükûmeti devirerek Petrograd Sovyetinin organı olan Askeri Devrimci Komite aracılığıyla iktidarı alarak toplanmakta olan 2. Tüm Rusya Sovyetleri Kongresine verirler. Kongrede Bolşevikler ve müttefikleri Sol SR’lar 650 delegeden 390’ına sahiptir. Bu çoğunluk adına hareket ederek ilk devrimci hükûmet olan Sovnarkom oluşturulur. Kongrede bulunan ancak azınlıkta kalan Menşevik ve SR’ların protesto ederek kongreden ayrılır. İktidarlarının ilk haftalarında Bolşevikler Rusya’daki neredeyse tüm önemli şehir merkezlerinde iktidarı alırlar. Sadece etnik olarak Rus olmayan bölgelerde başarısız olacaklardır. Yeni hükûmet sadece sosyalist olmayan ve karşı-devrimci basın organlarını kapatacak ve Çarlık döneminden beri liberal muhalefet yapan anayasal monarşi yanlısı Kadetler partisi ile Çarlık yanlısı örgüt Karayüzleri kapatır. Bu şartlar altında ve görece huzur altında 12 Kasım 1917’de Kurucu Meclis seçimleri yapılır. Resmî yayınlarda Bolşevikler kendilerini geçici olarak iktidarı almış olarak gördüklerini belirterek Kurucu Meclisin toplanmasını beklediklerini açıklamışlardır. Seçim sonuçları (12 Kasım 1917) Oy verme hakkı olan seçmenlerin %60’ının oy kullandığı seçimlerde aşağıdaki sonuçlar alınır: Ancak ülkenin muazzam büyüklüğü, savaşın sürmesi ve iletişim olanaklarının kısıtlılığı yüzünden bu sonuçlar o sırada bu bütünlükte elde edilemez. Yapılan kısmî sayım (79 oy verme merkezinden 54 tanesi)bilgileri genelde tüm siyasi partiler tarafından kabul edilmektedir: Sonuç olarak Bolşevikler aldıkları %22 ila 25 arasında oyla Rusya’daki şehir merkezlerinde işçilerin ve cephedeki askerlerin neredeyse tamamının desteğini almış konumdadır. Kırda ise %57-58 oranında oy almış olan SR’ların hakimiyeti vardır. Ancak özellikle SR’lardan ayrılan ve Bolşevikleri destekleyen Sol SR’ların örgütsel konumu oylamaya yansımamıştır. Seçimlerle Kurucu Meclisin toplanması arasındaki dönem (Kasım 1917-Ocak 1918) Bolşevikler Kurucu Meclis seçimlerinden hemen sonra birinci parti olamayacakları durum karşısında yalpalamaya başlarlar. 14 Kasım günü Tüm Rusya Köylü Vekilleri Sovyetleri Olağanüstü Kongresine hitap eden Lenin, ülkenin durumuna göre gereken şekilde hareket edeceklerini belirtirken, silahların elden bırakılmamasını vurgular. 21 Kasım günü Donanma Halk Komiseri Pavel Dibenko 7 bin Bolşevik yanlısı Kronstadt denizcisini 26 Kasım günü toplanması muhtemel olan Kurucu Meclis gündemiyle Petrograd’da teyakkuza geçirir. Kronstadt Deniz Üssündeki yapılan ve 20 bin işçi ve askerin katıldığı toplantıda Kurucu Meclis’in karşı-devrimci burjuvalardan oluşmadığı ve Ekim Devrimini desteklemesi durumda destekleneceğini açıklanır. SR’lar ile Sol SR’lar arasındaki bölünme Kasım ayında tamamen kopma noktasına gelir ve Bolşevikler Sol SR’larla birlikte koalisyon hükûmeti kurar. 28 Kasım günü Sovyet hükûmeti anayasal monarşi taraftarı liberal parti Kadetleri halk düşmanı ilan eder, parti kapatılır ve liderleri tutuklanır. Aynı gün Kurucu Meclisin toplanma tarihi Ocak ayı başına ertelenir. İlk başta erteleme kararı teknik zorluklarla açıklansa da Lenin’in Kurucu Meclis gündemiyle ilgili ideolojik hazırlık içerisinde olduğu 26 Aralık günü yayınlanan tezleriyle anlaşılır: Lenin’in açıklamalarının ardından Kurucu Meclisin toplanmasına karşı gerçekleştirilmesi muhtemel bir baskıya her Bolşevik razı değildir. Aralık ayında Kurucu Meclis’e vekil seçilen Bolşeviklerin çoğu meclisin toplanmasından yana olsa da Lenin önderliğindeki Bolşevik Merkez Komitesi parti tarafından benimsenen Lenin hattının vekiller tarafından izlenmesini sağlayacaktır. Petrograd birleşimi (5-6 Ocak 1918) 5 Ocak 1918 günü sabahleyin Kurucu Meclis lehine yapılan kitlesel bir gösteri Bolşeviklere bağlı askerler tarafından dağıtılır. Kurucu Meclis Petrograd’daki Tauride Sarayında 5 Ocak günü saat 16:00 ile 6 Ocak günü saat 04:40 arasında ilk ve tek oturumunu yapar. Bolşevikler adına söz alan İvan Skvortsov-Stepanov Kurucu Meclis’e dair Bolşevik fikirlerini dile getirir: Bolşevik vekiller tarafından önerilen ve Kurucu Meclisin Sovyet hükûmeti olan Sovnarkomu tanımasıyla ilgili karar önerisi reddedilir. Böylelikle Kurucu Meclis ve buradaki SR çoğunluk Ekim Devrimini tanımamış olurlar ve ülkedeki iktidar için alternatif olmak için ilk adımı atarlar. Meclis başkanlığı seçiminde SR önderlerden Viktor Chernov 244 oy alarak Bolşeviklerin adayı olan Sol SR lideri Maria Spiridonova’nın aldığı 153 oyu geçer ve başkan olur. Kurucu Meclisin Sovnarkomu tanımaması üzerine olağanüstü toplanan Sobyet hükûmeti Meclisin kapatılması yönünde karar alır. Bolşevik vekil Fyodor Raskolnikov tarafından okunan bir metinden sonra Meclisteki Bolşevik ve Sol SR vekiller oturumu terk ederler. Lenin verdiği talimatta Meclisi zorla dağıtmaya gerek olmadığını, oturumun tamamlanmasından sonra ertesi gün hiçbir vekilin salona alınmamasıyla sorunun halledileceğini belirtir. Birleşim uzun saatler boyu sürer. Mecliste bekleyen Kızıl Muhafızların komutanı A. G. Zheleznyakov, başkan Chernov’a yaklaşır ve muhafızların çok yorgun olduğunu, toplantıya ara verip herkesin eve gitmesini sağlamasını ister. Bunun üzerine Chernov, SR vekillerin teklif ettiği toprak reformu yasa tasarısını, Rusya’nın cumhuriyet olma yasa tasarısını okur. Ayrıca İtilaf Devletlerine çağrı yapan bir metin de okunur. Metinde demokratik bir barış çağrısı yapılmaktadır. Metinler okunduktan sonra oylanarak kabul edilir. Birleşim ertesi gün öğleden sonra 17.00’de toplanmak üzere dağılır. Ertesi gün vekiller saraya geldiklerinde binanın kilitli olduğunu görüp, Sovnarkom’un aldığı Kurucu Meclis’i kapatma kararını öğrenirler. Karar aynı gün VtsIK tarafından da onaylanır. Petrograd ve Samara arasında (Ocak-Haziran 1918) Tauride Sarayına giremeyen vekiller Gureviç Lisesinde toplanarak birkaç gizli oturum düzenler. Ancak durumun tehlike arzetmesi üzerine başka çare aranır. Bazı vekiller Ukrayna milliyetçilerinin kurmuş olduğu Rada’nın bulunduğu Kiev’e gidilmesini önerse de Bolşevikler Rada’yı yenilgiye uğratınca Kiev Bolşevik egemenliğine geçer ve bu plan gerçekleşmez. Durumu değerlendirmek üzere toplanan SR Merkez Komitesi Bolşeviklere karşı silahlı mücadeleyi reddeder. SR Merkez Komitesi, Bolşeviklerin ne kadar eleştirilirse eleştirilsin Çarlık otokrasisinden farklı olarak işçilere ve askerlere dayandığını belirterek, işçi ve askerlerin ikna edilmesiyle sorunun çözüleceğine karar verir. SR ve Menşevikler Sovyet iktidarını eleştirseler de Bolşeviklere karşı silahlı mücadeleye başvurmayacaklardır. Ekim Devrimi sırasında terk ettikleri ve artık VtsIK olarak adlandırılan sovyet yönetim organına geri dönerler. Bolşeviklerin ülke sorunları çözememesiyle beraber oluşan kriz döneminde yapılacak Sovyet seçimlerinde çoğunluğu alarak Sovyet iktidarına geçeceklerini ve Kurucu Meclisi yeniden toplayacaklarını planlarlar. SR ve Menşevikler planlarında kısmen başarılı olurlar. Kışın yapılan Sovyet seçimlerinde Bolşevik karşıtları başarılı olacaktır. Ancak Sovyet hükûmeti seçim sonuçlarını kabul etmeyecek ve Bolşevik karşıtlarının galip geldiği Sovyetleri tanımayacaktır. Buna karşılık SR ve Menşevikler Sovyet organının benzeri olan İşçi Asamblelerini kurarlar. Ancak bu kurumlar Bolşevikler tarafından tanınmayacaktır. 3 Mart 1918 günü Almanya İmparatorluğu ile imzalanan Brest Litovsk Antlaşmasından sonra SR önderliği Bolşevikleri Alman ajanı olarak görmeye başlar. SR’lar artık Kadetlerle bile ittifak yapmayı razı durumdadır. Bolşeviklere karşı cephe kurma çalışmaları başlar. Ancak çalışmalar görüş farklılıklarından dolayı başarısızlığa uğrar; SR’lar Kurucu Meclisin yeniden toplanmasında ısrarcı olurken, Kadetler Kurucu Meclis seçimlerinde başarısız olduklarından ötürü seçimlerin yenilenmesini isterler. Samara Komitesi (Haziran-Eylül 1918) 7 Mayıs 1918 günü Moskova’da toplanan 8. SR Parti Konseyi Kurucu Meclisin toplanmasını sağlamak için silahlı mücadele başlatılmasına karar verir. Yeni başlamış olan Rus İç Savaşı sırasında Sibirya’da bulunan Çekoslovak Lejyonu ayaklanmış ve bölgedeki Bolşevik iktidarını devirerek Beyaz Ordu lehine savaşa dahil olmuştur. Bu ortamda SR faaliyetleri Bolşevik egemenliğinden uzaktaki Ural ve Volga bölgesine kayacaktır. 8 Haziran 1918 günü beş Kurucu Meclis üyesi SR Tüm Rusya Kurucu Meclis Komitesini (Komuch) Samara’da kurar. Komuch, Sovyet iktidarını tanımayarak kendi iktidarını ilan eder. Komuch, Çekoslovak Lejyonunun desteğini alarak otoritesini genişletse de hakim olduğu Ural-Sibirya bölgesinde karmaşık yapılı çok sayıda etnik, yerel, Kazak, monarşi yanlısı ve liberal güç odakları bulunmaktadır. Komuch’un bunlarla ilişkileri çok gergin olur. Komuch bölgeye gelen Kurucu Meclis vekillerinin sayısının artmasıyla genişler ve Eylül 1918’e gelindiğinde 90 kişiye ulaşır. Artık Komuch, Bolşevik karşıtı yerel hükûmetlerin oluşturduğu bir koalisyon olmaktadır. Komuch amacını Kurucu Meclisin yeniden toplanması olarak açıklar. Ayrıca Kurucu Meclis toplandığı zaman onun otoritesini tanıyacağını da açıklar. Komuch giderek otoritesini kaybetmektedir. SR liderlerden Viktor Chernov 19 Eylül 1918 günü Samara’ya gelince Komuch ile diğer Beyaz Ordu kanadıyla ilişkiler gerilir. Chernov, monarşi yanlısı ve aşırı muhafazakâr gördüğü diğer unsurlarla işbirliğinden vazgeçilmesi için SR Merkez Komitesini ikna etmeyi başarır. Kasım 1918’de monarşi yanlısı askerlerin gerçekleştirdiği darbeyle Komuch devrilecek ve bölgede Beyaz Ordu komutanı Amiral Aleksandr Kolçak egemen olacaktır. Çöküş SR'lar Darbeden sonra Chernov hem Bolşeviklere hem de Beyaz Ordu hareketine karşı üçüncü bir yol formüle eder. Ancak zaten parçalı konumda olan SR’lar bağımsız bir üçüncü bir yol kuramayacaklardır. Sağ kanat SR’lardan Avksentiev ve Zenzinov Kolçak’dan izin alarak ülke dışına çıkarken, sol kanat SR’lar Bolşeviklere katılacaktır. Üçüncü yolda ısrar eden Chernov ise Kolçak yönetimine karşı Aralık 1918’de başarısız bir darbe girişiminde bulunur, çok sayıda SR üyesi idam edilir. Şubat 1919’da yeniden toplanan SR Merkez Komitesi Bolşeviklere karşı silahlı mücadeleyi sona erdirir. Bunun üzerine Bolşevikler SR Merkez Komitesinin Moskova’ya gelmesine ve parti yayın organlarını yayınlamalarına izin verir. Ancak sürmekte olan iç savaş sırasında SR Merkez komitesi tutuklanacak ve mahkemede yargılanacaktır. SR liderleri idam cezasına çarptırılsalar da idam edilmeyecek ve çeşitli hapis cezalarına çarptırılacaklardır. Sibirya Müdahalesi Kurucu Meclis yanlısı ana akım olan SR’lar tasfiye edilmiş olsa da İtilaf Devletleri de Kurucu Meclis’in toplanmasını istemekteydiler. Rus İç Savaşı sırasında sürmekte olan I. Dünya Savaşı Doğu Cephesinde ilan edilen ateşkes yüzünden Almanya’nın Batı Cephesine asker kaydırması İtilaf Devletlerini zor durumda bırakmıştı. Rusya’nın yeniden savaşa dahil olmasını isteyen bu devletler Bolşeviklere karşı askerî müdahalelerde bulunacak ve Beyaz Ordu birliklerini aktif olarak destekleyecektir. 26 Mayıs 1919 günü İtilaf Devletleri Kolçak’a kendisini Bolşeviklere karşı desteklemelerinin koşulları arasında Kurucu Meclisin yeniden toplanmasını da sıralarlar. 4 Haziran 1919 günü Kolçak bu önerileri kabul etse de Kurucu Meclisi yeniden toplamayacağını, o seçimlerin Bolşevik iktidarı sırasında yapıldığı için geçersiz olduğunu belirtir. 12 Haziran günü İtilaf Devletleri adına verilen cevapta Kolçak’ın şartı kabul edilecektir. Aslına bakılırsa Beyaz Ordu komutanlarından Kolçak da General Anton Denikin de önceden belirlenmeme prensibine göre hareket ediyordu. Buna göre Bolşevikler yenilmeden Rusya’nın nasıl bir sistemle yönetileceğine dair bir açıklamada bulunmuyorlardı. İki lider de geçmişe dönüş olmayacağını açıklasalar da hakim oldukları bölgelerde yaptıkları uygulamalar monarşi dönemine özlem içinde olduklarını gösteriyor ve işçi, köylü ve askerlerden tepki görüyordu. Karmaşık bir yapıya sahip Beyaz Ordu bileşenlerinin olası bir zafer durumunda nasıl hareket edeceğine dair bir belirsizlik bulunmaktadır. Hangi akımın üstün geleceği, Kurucu Meclisin toplanıp toplanmayacağı belirsizdi. İç savaştaki Bolşevik zaferinden sonra 1921 yılı başlarında Paris’de toplanan 38 Kurucu Meclis üyesi bir araya gelerek bir hükûmet kurmaya çalışsa da bu girişim başarısız olacaktır. Kaynakça Konuyla ilgili yazılan eserler Oliver Henry Radkey. Russia Goes to the Polls: The Election to the All-Russian Constituent Assembly, 1917, Ithaca, Cornell University Press, 1989, ISBN 0-8014-2360-0 Karl Kautsky. The Dictatorship of the Proletariat, chapter VI, Constituent Assembly and Soviet The Russian Provisional Governments, eds. Robert Browder and Alexander Kerensky, Stanford University Press, 1961 Ariadna Tyrkova-Williams. From Liberty to Brest-Litovsk, the First Year of the Russian Revolution, London, Macmillan, 1919, Bölüm XIII Boris Sokoloff. The White Nights, New York, Devin-Adair, 1956 The Bolshevik Revolution, 1917-1918. Documents and Materials, eds. Frank Alfred Golder, James Bunyan and Harold Fisher, Stanford University Press; H. Milford, Oxford University Kategori:Ekim Devrimi Kategori:Geçici Hükûmet (Rusya) Kategori:Kurucu meclisler

Ara

Ara

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi

Kurucu Meclis (Rusya)

bullvar_katip

Administrator

Benzer konular

Tema özelleştirme sistemi

Tam ekran yada dar ekran

Izgara yada normal mod

Forum arkaplan resimleri

Sidebar blogunu kapat/aç

Yapışkan sidebar kapat/aç

Radius aç/kapat

Foruma hoş geldin 👋, Ziyaretçi